“ Ijtimoiy fanlar



Yüklə 5,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə427/431
tarix20.09.2023
ölçüsü5,61 Mb.
#146053
1   ...   423   424   425   426   427   428   429   430   431
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

Фридрих
Шеллинг
(1775
-
1854)

фалсафасининг
асосий
ғоялари
О
бъектив
идеализм
нуқтаи
-
назаридан
табиатнинг
моҳиятини
чуқур
асослаб
берди
;
Эркинлик
ва
ҳуқуқий
тузум
азалдан
табиатда
мавжуддир
деган
ғояни
ишлаб
чиқди
.


TARQATMA MATERIALLAR 
375 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
эркинлиги 
 
 
 


Эркинлик аспектлари
 
 
 
 
 
 
Фалсафий
Ижтимоий
-
иқтисодий
й
Сиёси
Ҳуқуқий
Психологик
Эстетик
Ахлоқий

Эркинлик ва зарурият 

 
шахс 
 

хулқ
-
авторининг ахлоқий мезони
 
 
 
 
 
Ахлоқий эркинлик
Ахлоқий зарурият
Ирода эркинлиги
 
 
Фатализм
Танлаш 
Валюнтаризм


TARQATMA MATERIALLAR 
376 
ЭСТЕТИКА ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ 
 
ЭСТЕТИКАНИНГ КАТЕГОРИЯЛАРИ 
ЭСТЕТИКА
 
Нафосатнинг моҳиятини 
ўрганувчи қадимий фан
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ЭСТЕТИК ТУШУНЧАЛАР
ГЎЗАЛЛИК
 
УЛУҒВОРЛИК
 
ФОЖИАВИЙЛИК
 
КУЛГИЛИЛИК
 
УЙҒУНЛИК
 
МЎЪЖИЗАВИЙЛИК
 
НОЗИКЛИК
 
Эстетиканинг 
предмети
Гўзаллик фалсафаси
Ҳиссий
идрок этиш
Санъат фалсафаси
Бадиий ижод 
фалсафаси


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
377 
ЭСТЕТИК ФАОЛИЯТНИНГ ТАРКИБИ
ЭСТЕТИК ОНГНИНГ 
АСОСИЙ УНСУРЛАРИ
Эстетик онг кенг асосий унсурлари
 
Эстетик эҳтиёж ва эстетик 
муносабат
Эстетик туйғу ва эстетик дид
Эстетик баҳо ва эстетик идеал
Эстетик қарашлар ва эстетик 
назариялар
Эстетик онг
нинг
асосий 
унсурлари


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
378 
ФОЖИАВИЙЛИК ТУШУНЧАСИ
18
Эстетик фаолият
Меҳнатнинг ўзига хос тури
Меҳнат ва санъатнинг ўзаро 
алоқадорлиги
Ҳунарнинг
эстетик вазифалари


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
379 
Фожиавийлик 
 
тушунчаси
Фожиавий 
тўқнашув
Фожиавийлик ва эстетик 
идеал 
Фожиавийликни
нг
санъатда 
намоён бўлиши
Фожиавий зиддият
Фожиавий қаҳрамон
Фожиа
(
трагедия
)
-
санъат 
жанри сифатида 
Фориғланиш


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
380 
КУЛГИЛИЛИК ТУШУНЧАСИ 
 
 
 
 
 
Кулгилилик тушунчаси
К
улги
ли ҳо
лат
Кулги ва унинг 
инсон
ҳаё
т
идаги ўрни
Ҳазил
ҳисси
Кулгилиликнинг санъатда 
н
а
м
о
ён бўлиши ва унинг 
ифода шакллари (ҳажв, 
мутоиба, 
к
и
н
оя, 
кесатиқ, истеҳзо)
Кулги (комедия) 

санъат 
жанри сифатида
Кулгининг фори
ғ
ла
н
ти
риш
хусусияти


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
381 
БАДИИЙ АСАРНИ ЭСТЕТИК ИДРОК ЭТИШНИНГ
ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ 
 
Бадиий асарни эстетик 
идрок этишнинг ўзига 
хос хусусиятлари
 
Эстетик фаолият
 
Ақлий ва ҳиссий асослари
 
Эстетик мушоҳада
 
Эстетик ҳукм
 
Эстетик қобилият
 


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
382 
 
 
 
 
 
 
 
 
22
Эстетик 
тарбия
 
Гўзаллик
 
Тафаккур
 
Тасаввур
 
Туйғу
 
Дид
 
Меҳнат
 
Оммавий 
ахборот 
воситалар
 
Спорт
 
Санъат
 
Маънавият
 
Улуғворлик
 
 
Санъат асарларини 
эстетик идрок этишда 
ижодийлик
 
бадиий
 
 
образ
 
бадиий
 
 
талқин
 
ҳиссий
 
идрок
 
қобилият
 
эстетик 
идрок
 
тасаввур
 
бадиий 
идрок
 
бадиий
 
 
ижод
 
бадиий
 
қиёфа
 
бадиий
 
 
ҳақиқат
 
бадиий
 
 
режа
 
ақлий идрок
 


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
383 
ЭСТЕТИК ТАРБИЯ ОМИЛЛАРИ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Эстетик тарбия омиллари
 
Оила
 
Маҳалла
 
Боғча
 
Боғча
-
гимназиялар
 
Мактаб
 
Академик лицей
 
Касб
-
ҳунар
 
коллежлари
 
Бадиий
-
ҳаваскорлик
 
тугараклари
 
Олий ўқув даргоҳлари
 
Жамоа
 


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
384 
ТОМОША-ҚОРИШМА САНЪАТ ТУРЛАРИ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Томоша
-
қоришма 
санъат
 
Театр
 
Очиқ
-
саҳна эстрада
 
Цирк
 
Кино
 
Телевидения
 


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
385 
МАНТИҚНИНГ ПРЕДМЕТИ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
МАНТИ
Қ
Тафаккур 
қ
онунлари ва шакллари 
тўғрисидаги 
Фандир
Т
А
Манти
қ
нинг 
Ф
А
предмети
К
К
У
Р
Қонунлари:
Айният
Зиддият
Шакллари
:
Тушунча
Ҳукм


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
386 


TARQATMA MATERIALLAR 
 
 
387 


388 
TESTLAR
 
1.«Falsafa» so‘zining lug‘aviy ma’nosi to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni belgilang? 
+ Yunoncha, phileo – sevaman va sophia – donolik 

Yunoncha, phileo – sevaman va sophia – bilish 

Lotincha, philo – sevaman va sophi – donishmandlik 

Lotincha, phileo – sevaman va sophia – donolik 
2.«Falsafa» atamasini birinchi bo‘lib qaysi faylasuf o‘z asarida qo‘llagan? – 
Aristotel 
+ Pifagor 

Suqrot 

Platon 
3.Arxeolog olimlarning fikriga ko‘ra tik oyoqda yuruvchi “homo erectus” odam taxminan 
qachon vujudga kelgan? 

mln avval 

3,5 mln avval 
+ 1,5 mln avval 

2 mln yil avval 
4.Quyidagi javoblardan qaysi birida dunyoqarashning nisbatan muhim funksiyasi 
ko‘rsatilgan?

Bilish funksiyasi 

Qadriyatlarga munosabati 
+ A, V, E ja voblar to‘g‘ri 

Xulq atvorni belgilash 
5. Dunyoqarashning tuzilishi qanday? 
+ Dunyoni sezish, idrok etish, tushunish 

Dunyoni tasavvur qilish – Axloqni yuksaltirish 
–Barcha javob to’g’ri
6.Dunyoni sezish bu? 
+ Bu o‘z ini qurshagan dunyoni sezgilar yordamida hissiy idrok etish 

Faqat ob’ektlarni anglash 

Inson o‘zini tushunish 

Aql yordamida tushunish 
7.Faqat insonga xos xususiyatni aniqlang? 
+ Dunyoni tushunish

Harakat qilish 

Dunyoni sezish (qisman) 

Barcha javoblar noto‘g‘ri 
8.Tarixan dunyoqarashning shakllari bu? 
+ Mif, din, falsafa, fan 

Mif, fan, ov 


389 

Din, san’at, mehnat

Fan, falsafa, ov 
9.Mif atamasi qanday ma’nolarni anglatadi? + 
Ri voyat, afsona

San’at, voqea 

O‘yin, san’at 

Afsona, urush 
10.Miflar nimalar orqali ifodalanadi? 
+ Rivoyat, ertaklar – 
Ertaklar, qo‘shiqlar 
– Mehnat, ov 

Qo‘shiq, kuy 
11.Quyidagilarning qaysi biri dinning funksiyasi emas? 
+ Farovonlik funksiyasi

Tartibga solish funksiyasi 

Kommunikativ funksiyasi 

Dunyoqarashni shakllantirish funksiyasi 
12.Fetishizm bu? 
+ U yoki bu mo‘jizakor predmetning odamlar hayotida ta’sir ko‘rsatishiga sig‘inish

Odamlarga sig‘inish 

Ruxlar va tabiat kuchlariga sig‘inish 

Bulutlarga sig‘inish 
13.Magiya bu? 
+ Ilohiy kuchlarga sig‘inish 

Hayvonlarga sig‘inish 

Odamlarga sig‘inish 

Yomg‘irga sig‘inish 
14.Neolitik inqilobi bu? 
+ In son chorvachilik va ziroatchilik bilan shug‘ullanish 

Inson ovchilik va termachilikka o‘tishi 

San’atning vujudga kelishi 

Dinning vujudga kelishi
15.Monoteizm bu? 
+ Yakka xudolik

Ko‘p xudolik – Xudosizlik

Ruhlarga sig‘inish 
16. Iudaizm qachon vujudga kelgan? 

Mil. av VII asrda

Mil.av IX asrda 


390 
+ Mi l.av XI asrda 

Mil.av V asrda 
17. Dunyoqarashning qaysi shakllari e’tiqod va tuyg‘ularga tayangan? 
+ Mifologik va diniy dunyoqarash

Falsafiy dunyoqarash 

Ilmiy dunyoqarash 

Kundalik dunyoqarash 
18.Falsafiy dunyoqarash dunyoni nimalarga tayangan holda tushuntiradi? + 
Aql va bilimlarda

Tuyg‘ularda 

E’tiqodda 

Sezgilarda 
19.Falsafa nima birinchi o‘rinda turadi? 
+ Savol, masala 

Obraz 

Aniq, javob 

Dalillar 
20.Falsafaning predmeti bu? 

Olamning yaxlit birligi 
+ Borliq 

Inson

Fan 
21.Kosmotsentrizmniing asosiy xususiyati nimadan iborat? 
+ Kosmos va tabiatni anglashni

Erni tadqiq etishni

Odamni tadqiq etishni 

Hayotni anglashni
22.17-18-asrlarda falsafa fanlar bilan birlashib uning tadqiqotlar markazida
+ Bilish va ilmiy metodlar o‘rin oldi 

Globallashuv o‘rin oldi 

O‘zlikni anglash oldi 

To‘g‘ri javob yuq 
23.Quyidagilardan qaysi biri dialektik bilimlar sohasiga tegishli? 
+ Rivojlanish va o‘zgarishlar haqidagi ta’limot

Axloq haqidagi ta’limot

Hayot haqidagi ta’limot 

Qonunlar va usullarni o‘rganuvchi fan 
24.Tafakkur qonunlari va usullari haqidagi fan bu?
+ Mantiq


391 

Dialektika – Etika 

Tarix 
25.Materialistlar deb qaysi toifadagi kishilarni aytish mumkin? 
+ Olamni azaldan, moddiy deb, ong bu materiyaning mahsuli deyuvchilar 

Ongni birinchi o‘ringa qo‘yuvchilar 

Olamning markaziga madaniyatni qo‘yuvchilar 

To‘g‘ri javob yuq
26.Quyidagi qatorlardan kimlar sub’ektiv idealistlar hisoblanadi? 
+ Berkli, Yum, Fixte 

Dekart, F.Bekon 

Gegel, Berdyaev 

Platon, Dekart 
27.Mexanistik materializm tarafdorlari kimlar? 
+ Golbax, Lametri, P.Gassendi 

Gegel, Kant 

Fixte, Yum 

Berkli, Bekon 
28.Antik falsafaning asosiy savoli? + 
Dunyonimadan yaratilgan? 

Hayot yashashga arziydimi? 

Inson nima? 

Xudoning borligini qanday asoslash mumkin?
29.Ekzistensializm tarafdorlarining eng yirik vakillari qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan? + 
Kamyu, Sartr

Fixte, Golbax 

Baxtin, Sartr 

Kant, Gegel 
30. Gnoseologik optimizm ta’limoti qanday qarashni ilgari suradi? 
+ Du nyoni anglash va bilish mumkin 

Dunyoni bilib bo‘lmaydi 

Dunyoni bilish mumkin, lekin shubha bilan qarash kerak 

Hamma javob to‘g‘ri 

Yüklə 5,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   423   424   425   426   427   428   429   430   431




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin