• Основные стратегические варианты

6.1-rasm.
I.Ansoff “Tovar-bozor” matritsasi 
I- Mavjud bozorda sotishni jadallashtirishga erishish zarur. Buning uchun: 
-
yangi xaridorlarni izlash; 
-
raqobatchilarni siqib chiqarib, tovar iste’moli sohasini rivojlantirish kerak. 
II- Mavjud tovar bilan yangi bozorga kirishda: 
-
yangi sotish hududlari; 
-
xalqaro bozorlar; 
-
yangi tovarlardan foydalanish sohalarini yaratishga e’tibor beriladi. 
III- Mavjud bozorlarda: 
-
SHartnomalarni rivojlantirish; 
-
Litsenziyalar; 
-
Tovarlarni sotish mumkin. 
IV-YAngi tovarni bozorga kiritishda: 
-
gorizontal; 
-
konglomerant; 
-
konsentirik diversifikatsiya strategiyalaridan foydalaniladi. 
Bozor 
Tovar
Mavjud 
YAngi 
Mavjud 
Bozorga kirib borish
I
Bozorni rivojlantirish 
II 
Yangi 
Tovarni 
takomillashtirish 
III 
Diversifikatsiya 
IV 

---

123 
«O‘sish-bozor ulushi» 
matritsasi. Ushbu matritsa Boston konsalting guruhi 
tomonidan 1972 yilda ishlab chiqilgan bo‘lib, unda foydalaniladi: birinchi mezon jalb 
qiluvchanlik indikatori sifatidagi maqsadli segmentning o‘sish sur’ati bo‘lsa, 
ikkinchisi raqobatbardoshlik indikatori sifatidagi eng xavfli raqobatchiga nisbatan 
bozor ulushidir. Bunda bo‘lish chiziqlari bilan to‘rt kvadratga ajratilgan ikki kirishli 
jadval hosil bo‘ladi. 
Yuqori 
Past 
«Yulduzlar» 
* 
«Sog`in 
sigir» 
«So`roq 
bеlgisi» 
? 
«Itlar» 
Katta 
Nisbiy bozor ulushi 
Kichik 
1/8 
1/4 
1/2 
1 
2 
4 
8 
 
6.2-rasm. «O‘sish-bozor ulushi» matritsasi 
Birinchidan,
o‘sish sur’atlari yuqori va past bo‘lgan bozorlarni ajratib turuvchi 
asosiy chiziq «bozorning o‘sishi» o‘qiga nisbatan yalpi milliy mahsulotning natural 
ko‘rsatkichlardagi o‘sish sur’atiga yoki firma faoliyat ko‘rsatayotgan turli 
segmentlardagi o‘sish sur’atlarining o‘rtacha qiymatiga to‘g‘ri keladi. 
Ikkinchidan
esa, «bozor ulushi» o‘qi uchun ajratish chizig‘i odatda 1 yoki 1,5 
nuqtalari orqali o‘tkaziladi. Bozor ulushi bu ko‘rsatkichdan yuqori bo‘lsa, katta, aks 
holda esa kichik hisoblanadi. 
Matritsa shu tarzda avval kiritilgan bozorning nisbiy ulushi tushunchasidan 
kelib chiqadi, bu tushuncha eng xavfli raqobatchi egallab turgan bozor ulushiga 
nisbatan aniqlanadi. 
Agar A markaga bozorning 10 % qismi tegishli bo‘lsa va unda eng yirik 
raqobatchi (B marka) 20 %lik ulushga ega bo‘lsa, A markaning nisbiy ulushi 0,5 ga 

---

124 
(10% 20%) teng bo‘ladi. Bu kichik bozor ulushidir, chunki u 1 dan kichikdir. B 
marka uchun esa tegishli ulush 2 ga teng (20% 10%). 
Nisbiy bozor ulushi tushunchasiga murojaat qilinishi bozor ulushi bilan tajriba 
o‘rtasida va, demakki, rentabellik o‘rtasida musbat korrelyasiyaning mavjudligi 
haqidagi gipotezaga asoslangan. Bu nuqtai nazardan qaraganda, bozordagi eng yaqin 
raqobatchi 40 yoki 5 %lik ulushga bo‘lganda 20 %lik ulushga ega bo‘lish mutlaqo 
turli xil raqobatli vaziyatlarga to‘g‘ri keladi. 
Demak, to‘rtta kvadratning har biri bir-biridan tubdan farq qiluvchi vaziyatni 
anglatib, bu vaziyatlarning har biri moliya bilan ta’minlash va marketing 
strategiyasini ishlab chiqish nuqtai nazaridan alohida yondashuvni talab qiladi.