― pul va banklar

 
Valyuta inqirozi to„liq masshtabli moliyaviy inqirozni keltirib chiqardi. 
2002 -yilning iyunigacha 1,00$ qiymatdan 0,30$dan pastroqgachapesoning 
kursi erkin ravishda pasaydi va keyinchalik 0,33$ atrofida barqarorlashdi. Boshqa 
inqiroz yuz berayotgan davlatlarga qaraganda Argentinada AQSH dollarida 
ifodalangan yuqori foizli qarz mavjudligi boispesoning qadrini tushishining 
ta‘siriayniqsa banklar balansiga juda xalokatli edi.Inqirozdan oldin pesoqadrini 
uchdan bir martagapasayishi, dollarda ifodalangan barcha qarzlarning pesoda 
uch barobarga oshib ketishiga olib keldi. Argentinasavdo sektori kichik bo‗lganligi 
bois, ko‗plab tijoratchilarning ishlab chiqarishi pesoda baholangan edi. Agarda 
ular barcha dollardagi qarzlarini qaytarishga to‗g‗ri kelib qolsa, deyarli barcha 
firmalar to‗lovga layoqatsiz bo‗lib qolar edi. CHunki sof qiymat tanlovning 
yomonlashishi hamda psixologik risk muammosini yumshata olmasligi 
sababliyaratilgan shunday muhitda moliyaviy bozorlar faoliyat ko‗rsata 
olishmaydi.(12-rasm)
Defoltga uchragan xukumat qarzidan yo‗qotishlar va kreditdan 
yo‗qotishlarning oshishi Argentina banklarining balansini juda yomon ahvolga 
olib keldi. Keyinchalik, banklarlan depozitlarni talab qilinib olinishiyirik hajmda 
depozitlarni oqib chiqib ketishiga olib keldi.YAngidan kreditlar ajratish uchun 
resurslarni etishmasligi banklar tomonidan tanlovning yomonlashuvi va psixologik 
risk muammosini xal qila olmasligiga olib keldi. Xukumat obligatsiyalarining 
defolti va Argentina moliya bozorlaridagiholat xorijliklarning ortiq kredit 
berishini xoxlamasligini va xaqiqatda o‗zlarining pullarini mamlakatdan olib 
chiqib ketayotganliklarini anglatar edi.
Moliyaviy tizim xavfda turganligi bois, moliyaviy oqimni sekinlik bilan 
to‗xtashiga olib keldi. Kreditlashning pirovard qisqarishi keyinchalik iqtisodiyotni 
pasayishiga etakladi. Corralito iqtisodiyotni pasayishida muhim rol o‗ynadi. Naqd 
pul olishning qiyinlashishi Argentinada yirik bo‗lgan va asosan naqd pulda 
faoliyat yurituvchiyashirin iqtisodiyotning keskin pasayishiga sabab bo‗ldi. (13-
rasm) 
15.13-rasm 

---

91 
 
 
Janubiy Koreyada bo‗lgani kabi valyutaga muvaffaqiyatli spekulyativ 
xujumdan so‗ng Argentina valyutasi kursining pasayishi bevosita inflyasiyani 
keltirib chiqarib, Argentina markaziy bankining inflyasiyani nazoratda ushlab 
turish ishonchliligini kuchsizlandi va import narxlari o‗sdi. Haqiqatda, 
Argentinaning yuqori darajadagi inflyasiyaga ega tarixiy o‗tmishi Janubiy 
Koreyaga nisbatan Argentinada kutilayotgan inflyasiyani yuqori bo‗lishini 
anglatar edi. Bu holat nafaqat ishlab chiqarishning pasayishini, balki 
inflyasiyaning Janubiy Koreyada sodir bo‗lgan moliyaviy inqiroz sharoitidagiga 
nisbatan ancha yuqori darajada o‗sishini ko‗rsatar edi. 
Argentinada yillik inflyasiya 40% atrofida o‗sdi. Haqiqatdagi inflyasiyaning 
o‗sishi kutilayotgan inflyasion o‗sish bilan birgalikda sodir bo‗lishi foiz 
stavkalarning yanada yuqoriroq darajaga ko‗tarilishiga olib keldi. YUqori foizli 
to‗lovlar uy xo‗jaliklari va firmalarning naqd pul oqimini pasayishiga olib keldi. 
Natijada uy xo‗jaliklari va firmalar o‗zlarining investitsiyalarini moliyalashtirish 
uchun tashqi fondlar izlashga majbur bo‗lishdi. Moliya bozorlaridagi noaniqliklar 
va assimetrik ma‘lumotlar muammosi juda chuqurligi investitsiyalarni
moliyalashtirishning iloji yo‗qligini anglatar edi.Uy xo‗jaliklari va tijoriy faoliyat 
vakillari qo‗shimcha xarajatlarni kamaytirishdi.Bizning yalpi talab va taklifimiz 
bashorat qilganidek, Argentina iqtisodiyoti keskin pasaydi. 2002 -yilning birinchi 
choragida ishlab chiqarish yillik 15%dan yuqori miqdorda pasayganligi 
ifodalangan. Kambag‗allik darajasi dramatik ravishda o‗sib, 2002- yilda 
Argentina axolisining kambag‗allik darajasi salkam 50%dan oshganligini 
ko‗rishimiz mumkin. Argentina o‗z tarixida kuchli iqtisodiy depressiyani boshdan 
kechirayotgan edi – xar bir daqiqa juda yomon bo‗lib, balki Buyuk Depressiya 
davriga nisbatan yomon edi.