1 – Laboratoriya ishi frontal tajriba ishi fizikaviy kattaliklarni o’lchash va xatoliklarni hisoblash

Xajmni o’lchash

1. 
   h
   
   alqa shkaladagi plastinkani hajmini hisoblash uchun quyidagi ifodadan foydalaniladi:
   

V= (1)

bu yerda D- halqani tashqi diametric;

d-halqani ichki diametric;

h-plastinkaning qalinligi.

1. D, d va h kattaliklar shtangensirkul yordamida 3-5 marta o’lchanadi.

2. Natijalar 2-jadvalga yozib boriladi.

3. Tajribadan olingan qiymatlarni (1) formulaga qo’yib halqa hajmini hisoblaymiz.

4. Nisbiy xatolikni quyidagi formula bilan hisoblaymiz:

(2)

2-jadval

N	D (mm)	D (mm)	d (mm)	d (mm)	h (mm)	h (mm)
1
2
3
o’q

b) Parallelopiped shaklidagi plastinkani hajmini hisoblash uchun quyidagi ifodadan foydalaniladi

Vb·d·c (3)

bu yerda: b – uzunligi,

d –eni,

c-balandligi.



1. Parallepipedning b, d, c -tomonlarini shtangensirkul yoki mikrometr yordamida 0,01 mm aniqliqda bir necha bor o’lchab, natijani 3-jadvalga yozamiz.

2. Tajribani natijalaridan foydalanib (3) ifoda yordamida hajmni hisoblaymiz.

3. Tajribadan olingan qiymatlar asosida (4) ifoda bilan nisbiy xatolikni hisoblaymiz.

(4)

4. Haqiqiy qiymat V_хак= shaklda ifodalanadi.

3-jadval

N	d mm	d mm	b mm	b mm	c mm	c Mm	V mm	V mm
1
2
3
o’q

Sinov savollari

1. Xatolikni qanday turlarini bilasiz? Ular qanday sabablarga ko’ra vujudga keladi?

2. Absolyut va nisbiy xatoliklar qanday aniqlanadi?

3. Absolyut va nisbiy xatolik deb nimaga aytiladi?

4. Haqiqiy va o’rtacha qiymat orasidagi munosabat qanday?

5. Ko’p argument va funktsiyalarning absolyut xatoligi qanday hisoblanadi?

6. Qanday hollarda natijani grafik usulida tasvirlash mumkin?

7. Shtangensirkul yoki mikrometrda o’lchashni tushuntirib bering?