1. Bərk cisimlərdə istilikkeçirmənin mexanizmi

1 .Maykelson interferometri.
Kifayət qədər kiçik kəmiyyətləri böyük dəqiqliklə ölçməyə imkan verən Maykelson interferometrinin prinsipial sxemi şəkildə təsvir edilmişdir.
S mənbəyindən çıxan şüa yarım şəffaf lövhəsinə düşür, bir hissəsi əks olunaraq 1 şüasını formalaşdırır, bir hissəsi lövhədən keçir, 2 şüası alınır. Bu şüalar M1 və M2 güzgülərindən əks olunaraq P1-ə düşürlər. 1/- 1-in P1-dən keçən hissəsi, 2/- 2-in P1-dən qayıdan hissəsi görüşərək interferensiya verirlər. 2/ və 1/ şüaları demək olar ki, eyni intensivliyə malik olurlar. Müşahidə olunan interferensiya mənzərəsi 2/ və 1/ şüaların yollar fərqi ilə müəyyən olunur. 2/ şüası P1 lövhəsini 3 dəfə, 1şüası isə yalnız 1 dəfə keçdiyindən alınan əlavə yollar fərqini kompensasiya etməkü çün P2 lövhəsindən (P1 iləeyni) istifadə olunur. Lakin P2 –tam şəffaf olmur. Güzgüləri mikrometrik vintlə idarə edərək elə vəziyyət almaq olar ki, 2/ və 1/ şüaları demək olar ki, paralel olsun. Belə dəqiq fokuslama ilə çox kiçik kəmiyyətləri, həmçinin böyük kəmiyyətləri kifayət qədər dəqiqliklə ölçmək mümkündür.
M aykelsonun 1920-ci ildə yaratdığı ulduzi nterferometrinə baxaq. Bu interferometr teleskopa birləşdirilərək bir sıra ulduzların ölçülərini və onlara qədər məsafəni təyin etməyə imkan yaratdı. Ulduzdan gələn şüalar simmetrik güzgülər sistemindən əks olunaraq görüşürlər.M2 və M3 güzgüləri tərpənməzdirlər,M1 və M2 isə sürüşdürülərək onlara yaxınlaşıb-uzaqlaşa bilir. Bu güzgülərin arasında məsafədən asılı olaraq ekranda görüşmə aydınlığı minimuma düşür. Buhalda M1 və M4 güzgüləri arasında məsafə ulduzdan gələn işığın koherentlik radiusuna bərabər olur.Koherentlik radiusunu bilərək ulduzun görünmə bucağı kimi təyin olunar. Dəqiq hesablamalar 1,22λ\L olduğunu sübuta yetirir. Maykelson təcrübələrində güzgülər arasında məsafə 6,1m seçilərək, Beterqeyz ulduzunu görünmə bucağının 0,047 qiyməti təyin olunmuşdur.
2 . Jamen interferometri.
Ən sadə Jamen interferometri müəyyən d qalınlıqlı iki müstəviparalel lövhədən ibarətdir S mənbəyindən çıxanşüa bir-birinə nəzərən kiçik bucağı altında qoyulmuş eyni d qalınlıqlı lövhələrdən qayıdaraq şəkildə göstərilən kimi müxtəlif şüalara ayrılır. 1/ və 2/ şüaları arasında optik yollar fərqi


olar. Müəyyən çevirmələr apararaq
olduğunu nəzərə alaq:

Burada,i -düşmə bucağı, -sınma bucağı, n -lövhələrin sındırma əmsalıdır. Yollar fərqi yarım dalğa uzunluğunun cüt misllərinə bərabər olduqda interferensiya nəticəsində maksimum(işıqlaşma), tək misllərində isə minimum (qaranlıq) müşahidə olunacaqdır. Lövhələr paralel yerləşdirilərsə, və heç bir interferensiya müşahidə olunmaz. Yalnız səpilən şüalar halında eyni meylin zolaqları müşahidə olunar. -nin qiyməti artdıqca interferensiya zolaqlarının eni azalacaqdır.Şəkildə təsvir olunan 1 və 2 şüalarının yoluna sındırma əmsalları olan eyni lqalıqlığında mühitlər daxil edilərsə, bu şüalar arasında

qədər əlavə yollar fərqi əmələ gəlir. Yollar fərqinin dalğa uzunluğu ilə münasibətindən
=kλ
müşahidə olunan interferensiya zolaqları k tərtib sürüşməyə məruz qalar. Bu üsulda 1 küvetdə məlum olarsa, naməlum -sındırma əmsalını dəqiqliyi ilə təyin etmək mümkündür.Jamen interferometri ilə qazların vahiddən cüzi fərqlənən sındırma əmsallarını təyin etmək mümkün olur.

3. Fabri Pero interferometri.
Ç oxşüalıi nterferometrlərin tədbiqinə misal olaraq spektroskopiyada şüalanma xətlərinin incə quruluşunu təyinedilməsi göstərilə bilər. Çoxşüalı interferometr olaraq Fabri-Pero etalonuna nəzər yetirək. Bu cihaz yaxşı cilalanmış iki kvars və ya şüşə lövhədən ibarətdir. Dalğa uzunluğundan xeyli kiçik kələkötürlüyə malik 1 və 2 lövhələrinə QS (qeyrişəffaf) və YS (yarımşəffaf) metal qatlar (güzgü) çəkilir.Xarici qatdan əks olunan şüaları sıradan çıxarmaq üçün lövhələrin müstəvi paralelliyi pozulur və onlar paz şəklində düzəldilir. Lövhələrdən biri tərpənməz bərkidilir, digəri isə mikrometrik vintlə hərəkət etdirilə bilər.