1. Biriktirilgan guruhda mustaqil ravishda kun tartibini o’tkazish

Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun sport o‘yinlari.
Bolalarning harakat faoliyatini tashkil etishda sport o‘yinlari va mashqlariga katta o‘rin beriladi.
Chang‘ida yurish, konkida, chanada uchish, velosipedda, samakatda, sport rollerda yurish, shuningdek suzish sport mashqlariga mansubdir. Ularning barchasi asosiy mushak gruhlarini mustahkamlashga, suyak, yurak-tomir, nafas olish va nerv tizimlarining rivojlanishiga yordam beradi. Bundan tashqari mashg‘ulotlar jarayonida bolalarda jismoniy sifatlar (chaqqonlik, tezkorlik, chidamkorlik…), shuningdek, ritmlilik, harakatlar koordinatsiyasi, fazoda mo‘ljal olish malakasi rivojlanadi. Velosipedda yurish, konkida uchish vestibulyar barqarorlikni rivojlantiradi.
Tegishli kiyimda turli temperaturada toza havodagi mashg‘ulotlar quyosh nurida, shuningdek suvda chiniqish modda almashishini kuchaytiradi va chiniqtirishga xizmat qiladi.
Sport mashg‘ulotlaridan iborat mashg‘ulotlar bolalarga tabiat xodisalarini bilishga (qor, shamol, muz, suv…) sirg‘alish, tormozlanish haqidagi tushunchalarni, shuningdek sportroller, velosiped tuzilishi haqidagi bilimlarini egallashiga imkon beradi.
Sport mashqlari – mushaklarni mustahkamlashga, suyak, yurak, qon-tomir, asab tizimini rivojlantirishga yordam beradigan mashqlardir.
Ochiq havoda tashkil etiladigan jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida bolalarni sport mashqlari va sport o‘yinlari elementlariga o‘rgatadi. Bu ishni asosan tarbiyachi olib boradi, lekin bolalarning sport mashqlarini bajarish malakalarini egallab va sport o‘yinlarini o‘ynashni bilib olishlari uchun ularni doimo sayrlar vaqtida takrorlash va mustahkamlab borish kerak.
Ob-havo sharoiti, sport jihozlarining bor-yo‘qligi, bolalarning u yoki bu sport o‘yini va mashqlarini egallab olish darajasiga qarab, tarbiyachi rejada ko‘rsatilagn sport turlarini hafta bo‘yicha (ertalabki va kechki) hamma sayrlarga taqsimlaydi. Ayrim hollarda bolalar bir necha o‘yin turlarini mashq qilishlari mumkin. Masalan: ba’zi birlari velosiped uchadilar, ayrimlari stol tennisi va badminton o‘ynaydilar keyin esa ular o‘zaro o‘rin almashadilar,
Dastlab tarbiyachi sport o‘yinlari va mashqlarida ishtirok etishga jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida mashqni yetarlicha o‘zlashtirmagan bolalarni jalb etadi.
Keyinroq esa hamma bolalarning faol bo‘lishiga harakat qilishi kerak. Bolalar faqat sport o‘yinlari elementini o‘zlashtirib olishlari emas, balki ularning asosiy qoidalarini foydalanayotgan sport inventarlarining qismlari nomini, ularni asrab-avaylab saqlashni bilishlari lozim. Agar tarbiyachining o‘zi sport o‘yinlarida faol ishtirok etsa, bolalarning xatti-harakatiga rahbarlik qilsa, sport o‘yinlariga o‘rgatish ancha tezlashadi.
18- Tarbiyachi bilan birgalikda rivojlantirish markazlarida ta’limiy faoliyatlarni olib borish
Rivojlanish markazlari ta’lim, rivojlantiruvchi, o‘qitish, rag‘batlantiruvchi, uyushgan, kommunikativ funksiyalarni bajarishi kerak. Eng muhimi, ular mustaqillikni rivojlantirish ustida ishlashlari kerak, bolalar va kattalar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning shaxsga yo‘naltirilgan ta’limga asoslangan bolaning tashabbusini rag‘batlantirishi kerak. Gurux xonasidan moslashuvchan va o‘zgaruvchan tarzda foydalanish talab etiladi. Rivojlanish markazlaridagi tematik, didaktik materiallarlar bolaning ehtiyojlari va manfaatlarini qondirishga xizmat qilishi kerak. Markazlarning dizayni estetik, bolalar uchun jozibali bo‘lishi kerak, va mustaqil faoliyatga bo‘lgan istakni keltirib chiqarishi kerak. Guruh xonasida rivojlanish markazlarini yaratishda o‘yin faoliyatining etakchi rolini hisobga olish kerak. Rivojlanish markazlaridagi jihozlar xavfsiz va didaktik materiallarlar bolaga tegishli bo‘lishi va bolalarning yoshiga mos bo‘lishi kerak. Rivojlanish markazlaridagi didaktik materiallarlar tematik vazifalarni hisobga olgan holda o‘zgarishi kerak. Quyida bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda rivojlantiruvchi markazlarning hususiyatlarini alohida sanab o`tamiz. “Тил ва нутқ” маркази. Марказда болаларнинг дўстлари орасида ўз фикрларини бера олишлари, мавзу асосида ҳикоялар тузиш, савол-жавоблар қилиш, болаларча суҳбатлар ташкил этиш имконияти мавжуд. Боладаги кўпчилик орасида тортинчоқлик одатлари кичик гурухларда ишлаш жараёнида йўқола бошлайди. АКТ воситалари, турли хилдаги мавзули расмлар орқали бола мустақил равишда ўйлаши, фикрлаши, мазмунни идрок этиш имконига эга. Марказга қўйилган мазмунли расмлар орқали мажбурий эмас, балки ўз холича ҳикоялар тузиш имконига эга. Мавзуларни танлаш хуқуқига эга “Қуриш-ясаш, конструкциялаш ва математика” маркази Марказ орқали болаларда сенсор тарбия, ижодкорлик ривожланади. Бола бир вазифани бажариш орқали ҳам қуриш ясаш, ҳам математика билан шуғулланиш имконига эга. Болалар орасидаги суҳбатлар тингланса, уларнинг мулоқотида “Менга катта ғиштни бер”, “Менга қизил керак”, “Ўнг томонингдаги меники”, “Мен ясаган уйча икки қаватли”, “Сеники кичкина, меники эса катта ”, “мен ясаган машинанинг ранги оқ”, “Мана сенга кук лего”, “Менинг машинамга 10 та одам сиғади ”, “Нима учун бузилиб кетди?, чунки сен тагига кўп ғишт қўймадинг, таги кичкина бўлиб қолди”ва бошқа жумлаларни эшитасиз. Демак болалар мулоқотида айириш, қўшиш, катталикни билиш, таққослаш каби математик иборалар ишлатилади ва илк математик тасаввурлар кенгайиб боради. Ўз ишларини тахлил қилишни ўрганади. “Санъат” маркази Санъат марказида болаларни кайфиятини кўтариш имкони мавжуд. Боланинг ижодий кобилиятларини куллаб куватланади. Санъатнинг рассомлик, хайкалтарошлик турларига ҳамма учун ҳам иқтидор берилмаган. Шунинг учун бу марказга камроқ бола қатнаши мумкин. Лекин марказга керакли жиҳозларни тўлиқ қўйилса, ясаш, чизиш технологиялари эрталабки, кечки соатларда ўргатилса, марказ иши ривожланади. Оилада болага бундай шароит ҳар доим ҳам яратиб берилмайди. Марказда ишлаш орқали боланинг майда моторикаси ривожланади. Майда моториканинг ривожланиши эса, боланинг нутқини ривожланишига сабаб бўлади. “Сюжетли–ролли ўйинлар ва драммалаштириш” маркази Марказни болалар иқтидорини намоён бўлишига, ўз маҳоратини кўрсатиши учун жуда қулай муҳит. Бу марказни боланинг “Мен”ини шакллантирувчи марказ деб ҳам аташ мумкин. Марказдаги барча жиҳозлар болалар ҳаётида учрайдиган жиҳозлар бўлиб, ўйин жараёнида бола улардан фойдаланишни ўрганади, касблар билан яқиндан танишиш имконига эга. Ўйинларда оила аъзоларининг ўзаро муносабатлари акс этади ва улар орқали аҳлоқий тарбия олиш ( тарбиячи учун эса оиладаги муҳитни ўрганиш) имкони мавжуд. “Илм-фан ва табиат” маркази Тажриба синов майдончасида ўтказилаётган тажрибалар болаларда қизиқиш уйғотади ва янги ихтиролар қилишга ундайди. Бу марказ болаларни табиат ва ундаги ходисаларни билиш учун энг катта имконият ва бу марказни тўғри ишлатилса болалар табиат ҳақидаги 90% билимни шу ерда олиши мумкин. Марказ на фақат болаларда балки педагогларда ҳам қизиқиш уйғотади. Марказда олиб борилаётган турли тажрибалар орқали болалар жисмларнинг фойдали ва зарар томонларини билиб олиш имконига эга. Ҳаётимиз давомида ишлатиладиган нарсаларни қаердан келганлиги, уларни нимадан олинганлиги ҳақидаги билимларни олиш орқали уларга бўлган муносабатлари ижобий томонга ўзгаради. Масалан нонни дастурхонимизга келиши, пахтанинг чигитини эзиш орқали ундан ёғ чиқишини билиш, тарвузнинг уруғида ёғнинг йўқлигини, пиёзнинг илдизи билан стакандаги сувга солиб қўйилса уни ўсиши, уруғларни тувакларга сепиш орқали уларни униб чиқишини кўриш болалар учун жуда қизиқарли.

19- Ochiq