12 Mavzu даражали аторлар. Reja Даражали аторлар, я инлашиш
6 - §. Функцияларни Тейлор ва Маклорен қаторларига ёйиш 9.6.1. Aгар у= f(x) функция х=х0 нуқта атрофида () тартиблигача хосилаларга эга бўлса, у холда қуйидаги Тейлор формуласи ўринлидир
….+
бу ерда Тейлор формуласининг Лагранж шаклидаги қолдиқ ҳади дейилади.
…. кўпхад у= функциянинг даражали Тейлор кўпхади дейилади.
х = 0 да Тейлор формуласининг хусусий холи – Маклорен формуласи хосил бўлади:
….+ бу ерда 9.6.2.Агар у=функция нуқта атрофида исталган марта дифференциалланувчи бўлса ва бу нуқтанинг бирорта атрофида
бўлса, Тейлор ва Маклорен формулаларидан ушбу
….
ва
….+....
ч ексиз қаторлар ҳосил бўлади. Буларнинг биринчиси Тейлор қатори, иккинчиси Маклорен қатори дейилади. Бу қаторлар х нинг =0 бўладиган қийматларида f(x) га яқинлашади.n ∞ 1 – м и с о л. у = x4-3x2+2x+2 функцияни (х-1) иккихад даражалари бўйича ёйинг.
Е ч и ш. х0=1 учун Тейлор формуласидан фойдаланамиз. Функциянинг хосилаларини ва уларнинг х0=1нуқтадаги қийматларини топамиз:
у(1)= 2;у΄(1)= (4x3-6x+2) ;у΄΄(1)= (12x2-6) ;
у΄΄΄(1)= 24x;уIV(1)= 24;уV(1)= 0 ва ҳ.к.
Демак,
у = x4-3x2+2x+2=2+ ёки
у = x4-3x2+2x+2=2+. 2 – м и с о л. у= функция учун х0=1 нуқтадаги даражали Тейлор кўпхадни ёзинг.
Е ч и ш. Функциянинг хосилаларини ва уларнинг х0=1 нуқтадаги қийматларини топамиз:
у(1)= 1;у΄(1)= ;у΄΄(1)= у΄΄΄(1)= =- уIV(1)= Демак, Тейлор кўпхади қуйидаги кўринишда бўлади:
….+
- Берилган функция учун қолдиқ хад
кўринишида бўлади.
3 – м и с о л. у = 2х функцияни Маклорен қаторига ёйинг.
Е ч и ш. Ҳосилаларнинг х=0 нуқтадаги қийматларини топамиз:
у(0)= 1;у΄(0)= 2xln2;у΄΄(0)= 2xln22;
у΄΄΄(0)= 2xln32;уn(0)=2xlnn2 Маклорен қаторини тузамиз:
y=2x=1+xln2+ Топилган қаторнинг яқинлашиш радиусини аниқлаймиз:
R= Демак, қатор сонлар ўқининг барча нуқталарида абсолют яқинлашади. қолдиқ хад:
0 Бироқ исталган х учун шунинг учун (исталган х да). Бу топилган қатор йиғиндиси, исталган х ларда хакиқатан хам 2х га тенглигини билдиради.
6 – дарсхона топшириғи
f(х)=x5-4х+2x3+2x+1 кўпхадни (х+1) иккихаднинг даражалари бўйича ёйинг.
f(х)=x4-5x3+x2-3х+4 кўпхадни (х-4) иккихаднинг даражалари бўйича ёйинг.