1. Əməliyyat sistemlərinin inkişaf tarixi
Yüklə 20,24 Kb.
|
|
1. Əməliyyat sistemlərinin inkişaf tarixi İlk əməliyyat sistemləri 1950-ci illərdə, kompüterlərin hər dəfə yalnız bir proqramı idarə edə biləcəyi zaman inkişaf etdirilmişdir. Sonrakı onilliklərdə, kompüterlər günümüzün əməliyyat sistemlərinin başlanğıcını yaratmaq üçün bir araya gələn, bəzən kitabxanalar adlanan daha çox proqram təminatını daxil etməyə başladı. 1960-cı illərin sonunda Unix əməliyyat sisteminin ilk versiyası hazırlandı. Proqramlaşdırma dilində C yazılmışdır və ilk illərində pulsuz olaraq mövcuddur. Unix asanlıqla yeni sistemlərə uyğunlaşdı və tez bir zamanda geniş qəbul edildi. Apple OS X və Linux-un bütün fərqli versiyaları daxil olmaqla bir çox müasir əməliyyat sistemi tarixə və ya Unix OS-a etibar edir. Microsoft Windows, fərdi kompüter və ya kompüter çeşidini idarə etmək üçün bir əməliyyat sistemi üçün bir IBM tələbinə cavab olaraq hazırlanmışdır. Microsoft tərəfindən yaradılan ilk əməliyyat sistemi Windows deyildi, MS-DOS adlandı və 1981-ci ildə Seattle Computer Products-dan 86-DOS əməliyyat sistemini alıb IBM tələblərinə uyğun olaraq dəyişdirdikdə quruldu. Windows adı ilk dəfə 1985-ci ildə qrafik istifadəçi interfeysi yaradıldıqda və MS-DOS ilə qoşulduqda və ya qoşulduqda istifadə edilmişdir. Bu gün Apple, OS X, Microsoft Windows və Linux-un müxtəlif formaları (Android daxil olmaqla) müasir əməliyyat sistemləri bazarının böyük əksəriyyətini əvvəllər də gördüyümüz kimi idarə edir 2. Unix və Linux əməliyyat sistemləri Unix (ing. Unix) — 1969-cu ildə Ken Tompson və Denis Ritçi tərəfindən Bell laboratoriyalarında yazılmış, eyni vaxtda bir çox istifadəçi ilə eyni zamanda müxtəlif əməliyyatları yerinə yetirən bir əməliyyat sistemidir. Bu əməliyyat sisteminin əsasıda Massaçusets Texnologiya İnstitutu (MİT), AT&T, Bell Labs və GE-nin bir yerdə istehsal etdikləri Multics və Unicse dayanır. Unix-in ilk versiyası Assembler dili ilə yazılmışdır və bu əməliyat sistemi sadəcə yazıldığı kompüterin özündə işləyirdi. Unix Əməliyyat Sistemi 1973-cü ildə C proqramlaşdırma dili ilə yenidən yazılmışdır. Unix çox prosesli və çox bahalı kompüterlərdən, ucuz və tək prosesli PC-lərə qədər bir çox kompüterdə işləyə bilir. Unix əməliyyat sisteminin sağlamlığı bir çox yerlərdə test edilmiş və davamlı bir sistem olduğu təsdiq edilmişdir. Unix çox istifadəçi eyni vaxtda birdən çox işi görəbildiyi üçün xüsusiylə çox prosesli serverlərdə istifadə olunur. UNIX əməliyyat sistemi C dilində yazıldığından və başqa əməliyyat sistemlərinə nisbətən daha köçürüləbilən, yəni maşından daha az asılı olduğundan güclü hesab olunur. Linux əməliyyat sistemi də Linus Torvalds tərəfindən Unix-dən ilham alınaraq yazılmışdır. Unix aşağıdakıları özündə birləşdirir: • paylanmış verilənlər bazasına müraciət; • lokal şəbəkədə işləmək • uzaq məsafədə əlaqə və adi modemdən istifadə etməklə qlobal çıxış imkanı. Bu Unix-in ən vacib komponentlərindən biridir.
Əslində Linux əməliyyat sistemi nüvəsidir. Linux-un əsl adı GNU/Linux-dur. Deyilməsi rahat olduğu üçün hamı GNU/Linux yox, məhz Linux kimi təfəffüz edir. Linux superkompüterlərdə, masaüstü kompüterlərdə, dizüstü kompüterlərdə, ağıllı telefonlarda, planşetlərdə, yeni nəsil televizorlarda və s. kimi bütün platformalarda işləyir. Dünayanın 10 ən sürətli superkompüterində Linux istifadə olunur. Linux nüvəsinin yaradıcısı, Linus Torvalds, 28 dekabr 1969-cu ildə Finlandiyanın Helsinki şəhərində anadan olmuşdur. O, on yaşında ikən babası ona Commodore VIC-20 kompüterini almış və Linus da bu kompüterdə babasına bəzi statistikaları tutmaqda kömək etməyə başlamışdır. Beləliklə, kompüterlə bərabər gələn bəzi proqramların əl kitabçalarını oxuyaraq bir çox sadə proqramı öyrənmə fürsəti əldə etmişdir. Helsinki Universitetinin kompüter elmi bölümünə girdiyi vaxt isə artıq tam təşəkküllü proqramçı idi. 1991-ci ildə "C" və Unix dərsləri aldığı vaxt özünə personal kompüter aldı. Kompüterlə bərabər gələn əməliyyat sistemini bəyənmədiyi üçün öz əməliyyat sistemini yazmağa qərar verən Linus, o vaxt bir hollandiyalı professor tərəfindən yazılan və mənbələri açıq olan Minix əməliyyat sistemi ilə maraqlanmağa başladı. Beləliklə Linux MINIX-dən daha yüksək standartlara cavab verə bilən və Linusun Minix-i kəlmələrindən yaranan Linux ortaya çıxdı
Əməliyyat sisteminin nüvəsi əməliyyat sisteminin mərkəzi hissəsidir. O, tətbiqi proqramlara prosessor zamanını və yaddaş kimi kompüterin resürslarını bölüşməyi təmin edir. Bundan başqa, nüvə fayl sistemi və şəbəkə protokolları servislərini təqdim edir. Nüvə əməlıyyat sisteminin əsas elementi olaraq proqramların resurslardan ıstıfadəsində ən aşağı səviyyəni təşkil edir. Bu zaman Nüvə- proqramın proseslərinin proseslərarası əlaqə mexanizmi ilə qarşılıqlı əlaqəsini və əməliyyat sisteminin vasitələrinə (ƏS-in sistem çağırışlarına) müraciətini təmin edir. Qeyd olunan məsələnin həlli yolları nüvənin arxitekturasından və onun həyata keçirilməsi üsulundan asılı olaraq müxtəlif ola bilərlər. Nüvə arxitekturaları Aşağıdakı nüvə arxitekturaları mövcuddur Monolit nüvə Modullardan təşkil olunmuş nüvə Mikronüvə Ekzonüvə Nanonüvə Hibrid nüvə 4. Əməliyyat sistemlərinin qurulmasında virtuallaşdırma prinsipi Müasir mikroprosessorlar (CPU və ya MPU) birdən çox iş rejimini dəstəkləyir. Bu qabiliyyəti olan CPU-lar ən azı iki rejim təklif edir: istifadəçi rejimi və nəzarətçi rejimi. Ümumiyyətlə, nəzarətçi rejiminin işlənməsi bütün MPU təlimatları daxil olmaqla bütün maşın mənbələrinə məhdudiyyətsiz giriş təmin edir. İstifadəçi rejimi hərəkəti təlimat istifadəsinə məhdudiyyətlər qoyur və ümumiyyətlə maşın mənbələrinə birbaşa giriş imkanı vermir. CPU-larda istifadəçi rejiminə bənzər digər rejimlər də ola bilər, məsələn, 16 bit prosessorlar və ya 32 bit prosessorda 64 bit prosessorlar kimi köhnə prosessor növlərini təqlid etmək üçün virtual rejimlər. Güc açıldıqda və ya sıfırlandıqda sistem administrator rejimində başlayır. Əməliyyat sistemi nüvəsi yüklənib işə salındıqdan sonra istifadəçi rejimi ilə nəzarətçi rejimi arasında sərhəd (nüvə rejimi kimi də tanınır) yaradıla bilər. Nəzarətçi rejimi, yaddaşı necə əldə etdiyinə nəzarət etmək və disk sürücüləri və video ekran cihazları kimi cihazlar ilə əlaqə qurmaq kimi donanmaya məhdudiyyətsiz giriş tələb edən aşağı səviyyəli tapşırıqlar üçün istifadə olunur. İstifadəçi rejimi, əksinə, təxminən hər şey üçün istifadə olunur. Söz prosessorları və verilənlər bazası administratorları kimi tətbiqetmə proqramları istifadəçi rejimində işləyir və yalnız idarəetməni çekirdəkə həvalə edərək maşın nəzarətçilərinə nəzarətçi rejiminə keçməyə səbəb olur. Tipik olaraq, idarənin nüvəyə ötürülməsi Motorola 68000 TRAP təlimatı kimi bir proqram müdaxiləsi təlimatı yerinə yetirilməklə həyata keçirilir. Proqramın kəsilməsi mikroprosessorun istifadəçi rejimindən nəzarətçi rejiminə keçməsinə və nüvənin idarə olunmasına imkan verən kodun icrasına başlamasına səbəb olur. İstifadəçi rejimində proqramlar tez-tez məhdud bir mikroprosessor təlimatına daxil olur və çox vaxt sistemin işini poza biləcək hər hansı bir təlimatı icra edə bilmirlər. Nəzarətçi rejimində, əmr icrası məhdudiyyətləri ümumiyyətlə ləğv olunur və bu da kernelə bütün maşın mənbələrinə məhdudiyyətsiz giriş imkanı verir. "İstifadəçi rejimi mənbəyi" termini ümumiyyətlə işləyən proqramın dəyişdirilməsinə icazə verilmədiyi barədə məlumatları ehtiva edən bir və ya daha çox CPU qeydinə aiddir. Bu mənbələri dəyişdirmək cəhdləri, əksər hallarda əməliyyat sisteminin proqramın cəhd etdiyi qanunsuz hərəkətlərin öhdəsindən gələ biləcəyi nəzarətçi rejiminə keçməsinə səbəb olur, məsələn proqramı zorla ləğv etmək ("öldürmək"). 5. virtual yaddasin idare olunmasi Windows əməliyyat sistemi həm operativ yaddaşı, həm də sərt diskləri idarə etdiyindən o, bu əməliyyatlara nəzarət edir və zərurət yarandıqda verilənlərin bir hissəsinin yerini dəyişir. Virtual yaddaşla bağlı yeganə problem ondan ibarətdir ki, verilənlərin mübadiləsi kompüterin işini gecikdirir. Çox zaman siz operativ yaddaş çatışmazlığını hiss etmirsiniz, ancaq virtual yaddaş işə düşdükdə bütün proseslər əhəmiyyətli dərəcədə yavaşıyır. Virtual yaddaşla işləməkdən qaçmaq istəyirsinizsə, kompüterin operativ yaddaşını yetərincə artırın. Virtual yaddaş digər adı ilə Cloud memory və ya memory yerinə drive da işlədilir.Bildiyimiz kimi informasiyanın saxlanılması üçün bir sıra daxili və xarici yaddaş daşıyıcıları vardır. Ancaq bu bəzənsə kifayət etmir və arxivləşdirmə üçün və ya hər kəslə paylaşmaq lazım gəldikdə ya bir-bir paylaşmalı ya da virtual yaddaş xidməti göstərən saytların pullu və ya pulsuz xidmətlərindən istifadə etmək məsləhətdir. Veb site adminləri və onlayın qrup, səhifə, bolq və s istifadəçiləri və sahibləri əllərindəki faylları qapalı və açıq şəkildə paylaşmaları üçün Virtual yaddaş xidməti göstərən saytların xidmətlərindən istifadə edirlər. Həmin saytlardan bir neçəsi :
400 milyon insana və 150 min biznesmenə xidmət edir. 2 milyar 800 min paylaşım edilib yarandığı gündən və Hər gün 1milyard 200 milyon fayl saxlanılır bazada. 3 istiqamət üzrə plan təqdim edir. 2 gb pulsuz və yuxarı həcmlər isə pullu . Həmçinin mobil və kompuer üçün bələdçi proqramı da mövcuddur. Yüklə 20,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|