1. Jaqtılıqtıń basımı. P. N. Lebedev tájiriybesi. Jaqtılıq basımın tájiriybede úyreniw

Jaqtılıq basımı. P. N. Lebedev tájiriybesi
Reje:


1. Jaqtılıqtıń basımı.
2. P. N. Lebedev tájiriybesi.
3. Jaqtılıq basımın tájiriybede úyreniw.
4. Jaqtılıqtıń tolqın tábiyatın tastıyıqlaytuǵın hádiyseler
1. Jaqtılıqtıń basımı. Maksvell teoriyasına qaray, dene sırtına túsip atırǵan hár qanday elektromagnit tolqın denege basım beredi. Bul basım Р=w(1+), w - sırtqa túsip atırǵan jaqtılıq dástesi energiyasınıń kólemlik tıǵızlıǵı,  - bettiń jaqtılıq qaytarıw koefficiyenti. Jaqtılıq basımın birinshi bolıp 1900 jılda P. N. Lebedev tájiriybede anıqladi: ańsatǵana búriladigan páriktiń qanatlarınan biri qoraytirilgan, ekinshisi bolsa jıltır etip jasalǵan. Bul qanatlardı gezekpe-gezek jaqtılandıriw nátiyjesinde payda bolatuǵın paraklarniń buralishlari salıstırıwlanadı. Jıltır sirt ushın  = 1. Sol sebepli (1+)=2w Jaqtılıqnı tolıq yutuvshi qorayti-rilgan sirt ushın R_x =0. Nátiyjede
Р_x = (1+)=
qatnası Р_я / Р_к = 2
Tájiriybe bul nátiyjeni tastıyıqladi . Jaqtılıq basımın kvant qıyallar tiykarında da túsindiriw múmkin.
2. P. N. Lebedev tájiriybesi. Jaqtılıqtıń basımın birinshi bolıp ólshew 1899 - jılda orıs fizigi Lebedev tárepinen násip etken, jaqtılıqtıń qattı denelerge kórsetetuǵın basımın ólshew ushın ótkergen tájiriybesiniń sxeması kórsetilgen. Qurılma hawası sıpab alınǵan ıdısda ornatılǵan bolıp, jińishke ipga osib qoyılǵan hám “qanatshalar” biriktirilgen jeńil osmadan ibarat. Qanatshalar qalıńlıǵı 0, 01 mm den 0, 1 mm ge shekem bolǵan aq hám qoraytirilgan disklar formasında boladı. Olar aspa átirapında aylanatuǵın o'qqa salıstırǵanda simmetrik etip ornatılǵan. Túsken jaqtılıq aq hám qoraytirilgan disklarǵa hár qıylı basım kórsetedi. Nátiyjede osmani tutıp turǵan jińishke sabaq aylantıriwshı moment tásirinde buraladi. Jaqtılıqtıń basımı naǵız ózi ipniń búklem múyeshi járdeminde anıqlanadı. Óz gezeginde, bul búklem qanatshalarga túsip atırǵan jaqtılıqtıń basımı bar ekenligin, bul basım dene sırtınıń qaytara alıw qábiletine hám túsip atırǵan jaqtılıq aǵımına baylanıslılıǵın kórsetedi.