1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Xaroratning yo‘qotilishi. Bug‘latish qurilmalarida xaroratning yo‘qotilishi yuz beradi, bu 
xol o‘z navbatida isituvchi bug‘ va bug‘latilayotgan eritma xaroratlari o‘rtasidagi farqning 
kamayishiga olib keladi. Xaroratning yo‘qotilishi 

xarorat depressiyasi 

, gidrostatik 
depressiya 

va gidravlik depressiya 

lardan iborat. 

=

+

+

Xarorat depressiyasi deb bir xil bosimda olingan eritma qaynash xarorati bilan toza erituvchi 
qaynash xarorati o‘rtasidagi farqqa aytiladi. 

ning qiymati erigan modda va erituvchining fizik-
kimyoviy xossalari, eritma konsentrasiyasi va bosimga bog‘liq. Tajriba yo‘li bilan olingan 

ning qiymati maxsus adabiyotlarda beriladi. 
Xarorat depressiyasining qiymati odatda atmosfera bosimida topilgan bo‘ladi. Boshqa 
bosimlardagi suyultirilgan eritma uchun 

ning qiymati I. A. Tishenko tenglamasi orqali topish 
mumkin: 

=1,62

10
-2
м
'
am
2
r
Т

, 
(11) 
bu yerda 

amm
– atmosfera bosimidagi xarorat depressiyasi 
0
S; T – toza erituvchining berilgan 
bosimdagi qaynash xarorati; K; r – toza erituvchining berilgan bosimdagi bug‘lanish issiqligi, 
kJ/kg. 
.
 Mavxum qaynash qatlamining holatlari.. 
Bir o‘lcham, ko‘p o‘lcham, qarshilik, qo`zg`almas, adsorbsiya, oqim reimi, Reynolds, mavxum 
qaynash, bo‘sh xajm, turlari, tezlik, xolatlari, tolali, tenglama. 
77. Yuqori bosimda gazlarni siqish va uzatish. 
Kompressor, siqish, darajasi, turlari, tenglama, gazlarni siqish, quvvat, porshenli, plastinali, 
suv xalkachali, gazoduvka. 
Kimyo sanoatida gazlarni trubalar orkali uzatish va siyraklantirish uchun ular siqiladi. Bu 
siqilgan gazlar suyuqliklarni aralashtirish, sochib berish uchun ishlatiladi. Gazlarni siqish va 
uzatish uchun kompressorlar ishlatiladi. 
Siqilgan gaz bosimi R
2
ning siqilmagan gaz bosimi R
1
ga nisbati siqish darajasi deyiladi. 
Siqish darajasi kattaligiga karab kompressor mashinalar kuyidagi turlarga bo‘linadi: 
1. Ventilyatorlar (R
2 
/ R
1 
=1,1) - ko‘p miqdordagi gazlarni uzatish uchun ishlatiladi. 
2. Gazoduvkalar (1,1< R
2 
/ R
1 
<3) - gaz trubalarida katta qarshilik bo‘lganda ishlatiladi. 
3. Kompressorlar (R
2 
/ R
1 
>3) - yuqori bosim xosil qilish uchun ishlatiladi. 
4. Vakuum nasoslar - bosimi atmosfera bosimidan past bo‘lgan gazlarni surish uchun 
ishlatiladi. 

---

. Gazlarni siqish natijasida uning xajmi, bosimi uzgarishi bilan xarorati kutarilib, issiqlik ajralib 
chikadi. Nazariy jixatdan gaz ikki xil jarayonda siqiladi. Siqish vaktida ajralib chikkan issiqlik 
tashki muxitga tortib olinsa izotermik, agar fakat gazni isitish uchun sarflansa adiabatik jarayon 
deyiladi