1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

Ulgurji savdo – 
tovar va xizmatlar sotilishi bo‘yicha faoliyatlarning hamma turini: qayta sotish 
maqsadida ularni kim sotib oladi, professional foydalanish yoki biznesda foydalanish kabilarni o‘z 
ichiga oladi. Ulgurji sotuvchilar ishlab chiqaruvchilarga tovarlarni ko‘plab turli xil savdo 
korxonalariga va ishlab chiqarish iste’molchilariga samarali yetkazib berish, transportirovka qilish, 
omborga joylashtirish, moliyalashtirish, tavakkalchilikni qabul qilish, savdoni rag‘batlantirish 
kabilarda yordam beradi. 
Ulgurji savdo funksiyasini quyidagilar amalga oshira oladi: ishlab chiqaruvchining iste’mol 
bozorida 40 % atrofida ulgurji savdoni ta’minlovchi savdo idorasi yoki filiali, tijorat ulgurji firmalari 
(50 % atrofida aylanma; agentlar va brokerlar (umumiy ulgurji aylanmaning 10 %). 
Savdo idoralari odatda, savdo bozorlari yaqinida joylashadi va tovar zaxiralarini saqlaydi. Filiallar 
savdo bilan ham, saqlash bilan ham shug‘ullanadi. Savdo idoralari va tayyorlovchi filial orqali 
ulgurji savdo, agar iste’molchilar geografik jihatdan bir joyga yig‘ilgan va shuningdek, mahalliy 
ulgurji sotuvchilar bilan kelishish imkoni bo‘lmasa yoki bozor infratuzilmasi rivojlanmagan bo‘lsa, 
foydali hisolanadi. 
Mustaqil ulgurji tijorat tashkilotlari o‘zlari ish olib boradigan hamma tovarlarga mulkchilik huquqini 
sotib oladi va sotuvdan keladigan foyda hisobiga faoliyat yuritadi. Ulgurji tashkilotlar xizmat 
ko‘rsatishning to‘liq yoki cheklangan sikliga ega bo‘lganlaridan farqlanadi. 
Xizmat ko‘rsatishning to‘liq sikliga ega ulgurji sotuvchilar tovar zaxiralarini saqlash, sotuvchilar 
bilan ta’minlash, kreditlash, tovarni yetkazib berishni ta’minlash kabi xizmatlarni ko‘rsatadi. O‘z 
xarakteriga ko‘ra ular ulgurji sotuvchilar yoki ishlab chiqarilgan tovarlarni tayinlangan joyga 
yetkazib beruvchi distribyutorlardir. 
Ulgurji sotuvchilar (dilerlar) asosan, chakana sotuvchilardan farqli ravishda ularga to‘liq xizmat 
ko‘rsatgan holda iste’mol tovarlarini sotadilar. 
Ulgurji savdo – umumlashgan vositachi hisoblanadi va ko‘pchilik vazifalarni bajaradi. Ulgurji 
savdoning ahamiyati: 
•
chakana savdoga ishlab chiqarish firmalarning tor assortimentini kengaytirib taklif etadi; 
•
katta hajmda tovar sotib olib, muomala xarajatlarini kamaytiradi; 
•
yuqori malakali tovarshunos va marketologlar bilan tovarlar bozorini chuqur o‘rganadi; 

---

•
tovarlarni saqlaydi va kerakli tovar zaxiralarini shakllantiradi; 
•
ishlab chiqaruvchilar va chakana savdo o‘rtasida mustahkam aloqa bog‘laydi, ularga 
moliyaviy yordamlashadi va boshqalar; 
•
ulgurji savdo bilan shug‘ullanuvchi maxsus tijorat firmalari - ulgurji savdo bazalari, 
omborlari va tovar birjalari shaklida, xususiy, hissadorlik, qo‘shma va davlat mulkiga 
asoslangan bo‘lishlari mumkin. 
Ulgurji savdo bazasi –mustaqil faoliyat ko‘rsatuvchi, maxsus ombor xo‘jaligiga va malakali 
xodimlarga ega bo‘lgan firma mavqeyida ishlaydi. U tovar assortimentlarini qabul qilish, saqlash va 
iste’molchilarga yetkazib berish jarayonini tashkil etadi. 
Tovar birjalarining ulgurji savdo bazalari faoliyatidan farqi, ular tovarlarni sotib olish va qayta 
sotish bilan shug‘ullanmaydi, ombor xo‘jaliklari ham yo‘q, ular faqat vositachilik qiladi. Agent va 
brokerlar vositachilik ishini bajaradi, ammo moddiy javobgarlikni bo‘yniga oladi. 
Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan tovarlar distribyutorlari uni chakana sotuvchilarga emas, ustuvor 
ravishda ishlab chiqaruvchilarga sotadilar. 
Xizmat ko‘rsatish sikli cheklangan ulgurji savdo qiluvchilar o‘z mijozlariga kamroq xizmat 
ko‘rsatadilar. Ular tovarni naqd hisob-kitob bilan sotib oladigan, lekin xaridorga yetkazib 
bermaydigan ulgurji sotuvchilar.