1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

markazlashtirilgan diversifikatsiya strategiyasi 
- chiqarilayotgan nomenklaturalarni 
texnik yoki marketing nuqtayi nazaridan firmaning mavjud tovarlariga o‘xshash mahsulotlar 
bilan to‘ldirishiga asoslanadi; 
•
gorizontal diversifikatsiya strategiyasi 
– mavjud nomenklaturani avvaldan chiqarib 
kelinayotgan mahsulotlar yoki xizmatlarga o‘xshamaydigan va bog‘liq bo‘lmagan, lekin 
mavjud mijozlarda qiziqish uyg‘ota oladigan mahsulotlar bilan to‘ldirishni bildiradi; 
•
konglomerativ diversifikatsiya strategiyasi
shundan iboratki, firma o‘zi qo‘llaydigan 
texnologiyasiga ham, uning hozirgi tovarlari va bozoriga ham hech qanday aloqasi yo‘q 
tovarlar ishlab chiqarish hisobiga kengayadi. 
Marketingni boshqarish (menejment marketingi) firmaning umumiy strategiyasi marketing 
xarakteriga egaligini bildiradi va raqobatchi kuchlar, bozor, tovarlar, narxlar va boshqalar. 
dinamikasining tahlilini ko‘zda tutadi. Ba’zan tashkilotning umumiy strategiyasi va uning marketing 
strategiyasi orasiga aniq chegara qo‘yish qiyin. 

---

Firmaning umumiy strategiyasi realizatsiyasi uning har bir funksional darajasiga (ITTKI, ishlab 
chiqarish, marketing, kadrlarga, moliyalashtirishga oid) maqsadlar qo‘yishni ko‘zda tutadi. Bu 
maqsadlarga erishish vositalari bu bo‘limlar tomonidan ishlab chiqiladigan funksional strategiyalar – 
ITTKI strategiyasi, ishlab chiqarish strategiyasi, marketing strategiyasi, moliyaviy strategiya va 
boshqalar hisoblanadi. 
Umumiy strategiya tashkilot va uning tashqi muhiti orasida balansni tutib turishga mo‘ljallangan. 
Undan chiqib keladigan marketing maqsadi firma tovari va u ishlaydigan bozor orasidagi tenglikni 
saqlash hisoblanadi. Marketingning maqsadi, masalan, shunday ko‘rinishi mumkin: 
•
yillik, yaqin uch yil davomida tovarlarni tashqi bozorlarda sotish hajmini 10% ga 
ko‘paytirish; 
•
ikki yil davomida kompaniya tovarlarini sotish hajmini 10%dan 15% gacha ko‘paytirish. 
Marketing maqsadlariga yetish vositasi marketing strategiyasi bo‘lib qoladi. 
Marketing strategiyasi – marketing tadbirlarining mantiqan qurilgan umumiy yo‘nalishlari bo‘lib, 
kompaniya marketingining ma’lum maqsadiga erishishini ta’minlaydi. Marketing strategiyasini 
realizatsiya qilish aniq marketing tadbirlarini, muddatlarini va ularni bajarish uchun kim javob 
berishini ko‘rsatgan holda, ya’ni marketing taktikasini ishlab chiqishni ko‘zda tutadi. Masalan, 
narxni pasaytirish yo‘li bilan bozor ulushini ko‘paytirish haqidagi qaror strategik hisoblanadi 
(bozorga chiqish strategiyasi), lekin aniq vaqtda narxni ma’lum foizga kamaytirish – bu taktikadr. 
Marketing strategiyasi firmaning maqsadli bozorini tanlash va raqobat sharoitida unga xizmat 
ko‘rsatish bo‘yicha aniq strategiyalar tizimini ifodalaydi. Marketing strategiyasi quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi: 
•
raqobatli strategiyalar; 
•
bozor talablarini e’tiborga olish strategiyalari; 
•
bozorni qamrab olish strategiyalari; 
•
marketing kompleksi strategiyalari: tovar strategiyalari, narxni shakllantirish strategiyalari, 
savdo (o‘tkazish) strategiyalari va tovarni bozorga olib chiqish strategiyalari. 
Marketing strategiyalari bevosita maqsadli xaridorlar va raqobatchilar bilan bog‘liq, chunki tashkilot 
marketingi xaridorlar talablarini raqobatchilarga nisbatan yaxshiroq qondirishni ko‘zda tutadi. Shu 
bois, marketing strategiyasini ikkita asosiy yo‘nalishlari bilan ishlab chiqish bozor talabi va raqobat 
kurashi hisoblanadi. Amerikalik professor L.Rozenberg marketing strategiyasini talabni 
shakllantirish faoliyati bilan raqobatchilarni yengish bo‘yicha faoliyatning qo‘shilishi, deb belgiladi. 
Korxonaning strategik boshqaruv rejasi – bu korxona ichki resurslari va bozor imkoniyatlarini 
bog‘lab turishni rivojlantirish va saqlab turish jarayonidir. 

---