1-ma’ruza: Differensial tenglamalar faniga kirish. O’zgaruv


Misol. f(t)=e-at funksiyani tasviri topilsin. F(t) = e-pte-atdt == e-(p+a)tdt=1/(p+a) (7) Misol



Yüklə 0,68 Mb.
səhifə24/26
tarix14.12.2023
ölçüsü0,68 Mb.
#176610
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26
1-ma’ruza Differensial tenglamalar faniga kirish. O’zgaruv

Misol. f(t)=e-at funksiyani tasviri topilsin. F(t) = e-pte-atdt == e-(p+a)tdt=1/(p+a) (7)
Misol. f(t)=eat funksiyani tasviri topilsin. F(t) = e-pteatdt == e-(p-a)tdt=1/(p-a) (8)
Misol. f(t)=shat=1/2(eat-e-at) funksiyani tasviri topilsin.
(7) va (8) dan 1/2(eat-e-at) 1/2[1/(1-p)-1/(p+a)]=a/(p2-a2)
Demak F(t)=a/(p2-a2) yoki F(t) f(t) ya’ni shata/(p2-a2) (9)
Shunga o’xshash chat=(eat+e-at)/2 funksiya tasviri chat  p/(p2-a2) (10)
Misol. F(t)= 7/(p2+10p+41) tasvir funksiyadan boshlangich funksiya topilsin.
Yechish: F(t)= 7/(p2+10p+41)= 74/[4((p+5)2+42)] Demak
74/[4((p+5)2+42) 7/4e-5tsin4t. yoki F(t)7/4e-5tsin4t=f(t)
Misol. F(t)=(p+3)/(p2+2p+10) tasvir funksiyadan boshlang’ich
funksiya topilsin.
F(t)=(p+3)/(p2+2p+10)=[(p+1)+2]/[(p+1)2+9]=(p+1)/[(p+1)2+32]+2/[(p+1)2+32]=
=(p+1)/[(p+1)2+32]+2/33/[(p+1)2+32]
Demak F(t) e-tcos3t+2/3e-tsin3t f(t)= e-tcos3t+2/3e-tsin3t.
4. ORIGINAL-tasvir jadvali.

f(t)

F(t)= e-ptf(t)dt

1. 1
2. sinat
3. cosat
4. cosa(t-t0)
5. e-at
6. shat
7. chat
8. e-tsinat
9. e-tcosat
10. tn
11. tsinat
12. tcosat
13. te-t
14. (sinat-atcosat)/2a3
15. tnf(t)
16. f(t)dt
17.
18. f(t-t0)
19. f(t)
20. f(t)
21. f(t)
22. f(n)(t)

1. 1/p
2. a/(p2+a2)
3. p/(p2+a2)
4. pe-pto/(p2+a2)
5. 1/p+a
6. a/(p2-a2)
7. p/(p2-a2)
8. a/[(p+)2+a2]
9. (p+)/[(p+)2+a2]
10. n!/pn+1
11. 2pa/(p2+a2)2
12. -(a2-p2)/(p2+a2)2
13. 1/(p+)2
14. 1/(p2+a2)2
15. (-1)ndnF(t)/dtn

16. F(p)/p


17. F(t)dt


18. e-ptoF(t)
19. tF(t)-f(0)
20. t2F(t)-[tf(0)+f(0)]
21. t3F(t)-[t2f(0)+tf (0)+f(0)]
22. tnF(t)-[tn-1f(0)+tn-2f(0)+...+
+t f(n-2)(0)+ f(n-1)(0)]

Quyidagi funksiyalarning F(t) tasvirni toping.


1. f(t)=2+sin3t 2. f(t)=Sintcost 3. f(t)=3e2t 4. f(t)=te3t
Quyidagi F(t) tasvir funksiyalardan f(t) original funksiyalarni toping.
5. F(t)= 6. F(t)= 7. F(t)=

15-MA’RUZA:
Differensial tenglama va differensial tenglamalar sistemasini yechishning operatsion xisob usuli.
Reja:

  1. Operatsion xisobning differensial tenglamalarni yechishga tadbiqi.

  2. Misollar.



Operatsion xisobning differensial tenglamalarni yechishga tadbiqi.
O’zgarmas koeffitsientli chiziqli differensial tenglama berilgan bo’lsin:
x(n)(t)+a1x(n-1)(t)+...+ an-1x(t)+ anx(t)=f(t) (1)
bu tenglamaning x(0)=x0, x(0)=x0, . . . , x(n-1)(0)=x0(n-1) (2)
boshlang’ich shartlarni qanoatlantiruvchi xususiy yechimni topish talab qilinsin. (1) ning har ikkala tomonidagi ifodalardan tasvirlarga o’tsak,natijada
(t)X(t)-(t)=F(t) (3) yoki
x(t)[ antn+an-1tn-1+...+a1t+a0] =
=an[tn-1x0+tn-2x0+...+x0(n-1)]+an-1[tn-2x0+tn-3x0+...+x0(n-2)]+. . .
. . . + a2[tx0+x0]+a1x0+F(t) (3*)
tenglama hosil bo’ladi. (3) va (3*) larga yordamchi yoki tasvirlovchi yoki operator tenglama deyiladi.
(3)ni X(t) tasvirga nisbatan yechib so’ngra originalga o’tsak (1) tenglamaning (2) shartlarni qanoatlantiruvchi yechimi kelib chiqadi.
Misollar yechganda quyidagi formulalardan foydalanamiz.

x(t)  tF(t)-x(0) ;
x(t)  t2F(t)-[tx(0)+x(0)]
(*) x(t)  t3F(t)-[t2x(0)+tx(0)+x(0)]
x1V(t)  t4F(t)-[t3x(0)+t2x(0)+tx(0)+x(0)]


Misol. x(0)=0 boshlang’ich shartni qanoatlantiruvchi
dx/dt+x=1 differensial tenglamani yechimi topilsin.
Yechish: xt(t)+x(t)=1
tenglamani ikki tomonini e-tt ga ko’paytirib, [0;) oraliqda t bo’yicha integrallab. Laplas integraliga olib kelamiz va tasvir funktsiya F(t) ni topamiz:
e-tt[xt(t)+x(t)]dt = e-ttdt ,
e -ttxt(t)dt+ e -ttx(t)dt=1/t
tF(t)-x(0)+F(t)=1/t bu yerda x(0)=0.
F(t)(t+1)=1/t ; F(t)=1/[t(t+1)]=1/t-1/(t+1)
Tasvir jadvalidan F(t) 1-e-t yoki
x(t)=1-e-t .
Misol. y(0)=yt(0)=0 boshlang’ich shartni qanoatlantiruvchi
ytt+9y=1 ( y=f(t) )
differensial tenglamani yeching.
Yechish: ytt+9y=1 tenglamani ikki tomonini e-tt ga ko’paytirib, [0;) oraliqda t bo’yicha integrallab Laplas integraliga olib kelamiz va tasvir funktsiya F(t) ni topamiz:
e-txyttdx +9 e-txydx= e-txdx
t2F(t)+ty(0)-yt(0)+9F(t)=1/t bu yerda y(0)=0 , yt(0)=0.
t2F(t)+9F(t)=1/t ; F(t)=1/t(t2+9)=1/9t - t/9(t2+32)
Tasvir jadvalidan
1/t1 , t/(t2+32)  cos3t
Demak
F(t)=1/91/t-1/9 t/(t2+32) 1/9 -1/9cos3t
yoki
y=1/9 -1/9cos3t.
bu berilgan differensial tenglamani yechimi.
Misol. x(t)- x(t)=0 (4) tenglamaning
x(0)=3 ; x(0)=2 ; x(0)=1 (5)
boshlang’ich shartlarni qanoatlantiruvchi yechimini toping.
Avval operator tenglamasini tuzamiz. Buning uchun (4) ning chap tomonidan (*) ga ko’ra tasvirga ottamiz:
[t3F(t)-( 3t2+2t+1)]-[tF(t)-3]=0  (t3-t)F(t)= 3t2+2t+1-3
(t3-t)F(t)= 3t2+2t-2  F(t) = 
ni eng sodda kasrlarga ajrataylik :
= = 
3t2+2t-2 = A(t2-1)+Bt(t+1)+Ct(t_1)
3t2+2t-2 = At2-A+Bt2+Bt+Ct2_Ct .


t2 : A+B+C=3


t : B-C=2  A=2 ; B=3/2 ; C=-1/2
t0 : -A=-2
Shunday qilib F(t)= 2/t+3/2 1/(t-1) - 1/2 1/(t+1)
Endi jadvalga kotra originallarga o’tsak, differensial tenglamaning javobi kelib chiqadi:
x(t)=21+3/2et-1/2e-t=2+3/2et-1/2e-t .
Misol. y(t)-2y(t)-3y(t)=e3t ya’ni y-2y-3y=e3t differensial tenglamaning y(0)=0 ; y(0)=0 boshlang’ich shartni qanoatlantiruvchi xususiy yechimini toping.
Yechish. Original-tasvir jadvaliga ko’ra
t2F(t)-[ty(0)+y(0)]-2[tF(t)-y(0)]-3F(t)=
t2F(t)- 2tF(t) -3F(t)= F(t)(t2-2t-3)=  F(t)=

1=A(t+1)+B(t+1)(t-3)+C(t-3)2
1=At+A+Bt2-2tB-3B+Ct2-6Ct+9C

B+C=0 C=-B C=-B
A-2B-6C=0 A-2B+6B=0 A+4B=0
A-3B+9C=1 A-3B-9B=1 A-12B=1 

 16B=-1 ; B=-1/16 ; C=1/16 , A=-4B  A=1/4


F(t)=  originalga o’tsak



Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin