1-ma’ruza metrologiyaning asosiy tushunchalari reja

O‘lchov vositalarining metrologik tavsifnomalari

Quyidagilar o‘lchov vositalarining asosiy metrologik tavsifnomalariga kiradi:

• 
  asbob shkalasining bo‘linishi - shkaladagi ikkita bir-biriga qo‘shni belgilar o‘rtasidagi oraliq;
  
• 
  shkala bo‘linishining uzunligi - shkaladagi ikkita bir-biriga qo‘shni o‘qlar o‘rtasidagi masofa;
  
• 
  bo‘linishning baholanishi - shkalaning ikkita bir-biriga qo‘shni belgilariga muvofiq keladigan kattaliklar mohiyatining farqi;
  
• 
  ko‘rgazmalarning diapazoni - shkalaning boshlang‘ich va oxirgi mohiyatlari bilan chegaralangan sohasi;
  
• 
  o‘lchovlarning diapazoni-o‘lchanadigan kattalik mohiyatlarining o‘lchov vositalarining yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari me’yorlashtiriladigan sohasi;
  
• 
  o‘lchovlarning chegarasi - o‘lchovlar diapazonining eng katta yoki eng kam mohiyati;
  
• 
  o‘lchovchi kuch - o‘lchaydigan uchlikning u kontaktda bo‘ladigan detalga ko‘rsatadigan ta’sir kuchi;
  
• 
  o‘lchov vositalarining yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan chegarasi - o‘lchovchi vosita ishga yaroqli va o‘lchash uchun yo‘l qo‘yilishi mumkin deb hisoblanadigan eng katta xatoligi;
  
• 
  o‘lchov vositalarining barqarorligi (stabilligi) - o‘lchovning metrologik ko‘rsatkichlarining vaqt davomidagi doimiyligini aks ettiradigan xususiyati;
  
• 
  o‘lchovning xatoligi - o‘lchov natijasi bilan o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy mohiyati o‘rtasidagi farq;
  
• 
  o‘lchovning aniqligi - o‘lchovlar sifatining ular natijalaridagi xatolikning nolga yaqinligini aks ettiradigan tavsifi;
  
• 
  o‘lchov vositalarining aniqligi - o‘lchovlar vositalari sifatining xatoligining nolga yaqinligini aks ettiradigan tavsifi;
  
• 
  o‘lchovlarning qayta amalga oshirilishi mumkinligi ayni bir xildagi kattalikning turli sharoitlarda bajariladigan o‘lchovlari natijalarining yaqinligi;
  
• 
  o‘lchovchi asbobning sezuvchanligi - o‘lchov vositasining chiqish joyidagi signalning o‘lchanayotgan kattalikning og‘ishiga sabab bo‘lgan amalga nisbatan munosabati;
  
• 
  tuzatish - bir tizimli turdagi xatoliklarni istisno qilish va o‘lchanadigan kattalikning haqiqiy mohiyatlariga nisbatan ancha yaqin turadigan mohiyatni olish uchun o‘lchovchi asbobning ko‘rgazmasiga algebraik qo‘shib qo‘yilishi kerak bo‘lgan kattalik.
  

5.