1-Mavzu. Axborot texnologiyalari faniga kirish

Internetda elektron pochta orqali tasvir, rasm, turli fayllar yuborish

Elektron pochta yordamida (komputer orqali) dunyoning ixtiyoriy joyidagi elektron manzilga xat, hujjatlarni jo‘natish va qabul qilib olish mumkin. Elektron pochta orqali xat jo‘natish oddiy pochta xizmatiga qaraganda arzon va tez amalga oshiriladi. E-mail xabarlari odatda faqat matndan iborat bo‘ladi, lekin unga grafik tasvir, audio va video fayllarni ham kiritish mumkin. Hozirda elektron pochtaning ko‘plab dastur-mijozlari mavjud: Pine, mail, Eudora, Netscape va boshqalar. Pine elektron pochtasi ko‘pgina oliy o‘quv yurtlarida, turli tashkilotlarda o‘rnatilgan bo‘lib, u foydalanishda soddaligi va internetning ko‘pgina xizmatlarida qo‘llanilishi bilan ajralib turadi. Lekin hozirda Windows operatsion tizimida ishlash uchun ancha qulay bo‘lgan maxsus dasturlar: MS Exchange, MS Outlook Express va boshqa elektron pochta tizimlari mavjud.
Internet yoki elektron pochta tarmog’iga ulandan har bir komputer o‘zining alohida manziliga va har bir foydalanuvchi o‘zining maxsus nomiga ega bo‘lishi mumkin. Shuni ham ta’kidlash joizki, bir fovdalanuvchi bir nechta elektron manzilga ega bo‘lishi mumkin bo‘lsa-da, lekin bir manzil har xil fovdalanuvchiga berilishi mumkin emas. Elektron manzilni provayder beradi. Elektron manzilning nomi @ belgisi bilan ajratilgan ikki qismdan iborat bo‘ladi.
Ishni bajarish tartibi:
1. Elektron pochtaga kirish uchun pochta nomi va parolni kiritamiz. So‘ngra Voyti tugmasini bosamiz (1-rasm).

1-rasm
Natijada elektron pochtamizning 2-rasmdagi oynasi hosil bo‘ladi.

2-rasm
Ko‘rib turganimizdek, elektron pochta oynasida Bxodyashiye, Somnitelniye, Otpravlenniy, Chernoviki, Korzina kabi bo‘limlar mavjud bo‘lib, ularning har biri o‘z vazifasiga ega. Masalan, Vxodyashiyeda asosan elektron pochtaga kelib tushgan xatlar saqlansa, Otpravlenniy bo‘limida esa jo‘natilgan xatlar saqlanadi va h.k.
2. Internetda xat yozish, jo‘natish va kelib tushgan xat mazmuni bilan tanishish uchun Napisat pismo tugmasini bosamiz. Natijada bizga xat yozish uchun 3-rasmdagi ko‘rinishda oyna hosil bo‘ladi:

3-rasm
So‘ngra ketmaket quyidagilarni bajarish zarur:
1) Komu maydoniga tegishli (xat yuboriladigan) elektron pochta manzili kiritiladi.
2) Xuddi shu mazmundagi xat boshqa manzillarga ham jo‘natilishi zarur bo‘lganda, Kopiya maydoniga xat nusxalari yuboriladigan mualliflarning elektron pochta manzillari kiritiladi.
3) Тema maydonida yozilayotgan xat mavzusi ko‘rsatiladi. Mavzu kiritilmagan holatda ham xato hisoblanmaydi.
4) Keyingi katta darchada yoziladigan xatning matni kiritiladi. Xatni yozib bo‘lgandan keyin Otpravit pismo tugmasi bosiladi. Natijada komputerning xat jo‘natilganligi haqidagi xabari paydo bo‘ladi.
3. Kelib tushgan xat mazmuni bilan tanishish uchun Vhodyashiye tugmasini bosamiz. Natijada pochtamizga kelib tushgan xatlar ro‘yxati hosil bo‘ladi (4-rasm).

4-rasm
Yangi kelgan xatlar quyuqroq rang bilan alohida ajralib turadi. Agar o‘sha xatni o‘qimoqchi bo‘lsak, uning ustida sichqoncha chap tugmasini bosganimizda, ekranda yangi kelgan xatning matni hosil bo‘ladi. Matn bilan tanishib chiqqach, lozim bo‘lsa, xatga javob yo‘llashimiz mumkin.
4. Xatga qo‘shib yuboriladigan har qanday ma’lumot qaysi dasturda tayyorlangan bo‘lsa, shu dastur formatida jo‘natilgani ma’qul. Masalan, hujjatlar Word, Excel yoki Paint dasturlarida tayyorlangan bo‘lishi mumkin. Bunda hosil qilingan fayllarning hajmini ham hisobga olish zarur. Agar yuboriladigan axborotlar hajmi juda katta bo‘lsa, u holda arxivator dasturlarning birortasi orqali fayl hajmini kichraytirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Shunday qilib, kerakli hujjatni tayyorlangan xatga ilova qilish uchun dastlab vositalar panelidan   tugmasini bosish lozim. Hosil bo‘lgan “Vstavka” sarlavhali muloqot oynasidan kerakli faylni tanlab, oynadagi “Vlojit” buyrug’i ishlatiladi (5-rasm).

5-rasm
Natijada ilova qilinayotgan fayl nomi “Prisoyedinit” maydonida hosil bo‘ladi (6-rasm).
Shundan so‘ng xat odatdagidek kerakli manzilga jo‘natiladi.


Nazorat savollari:
1. Elektron pochtani oddiy pochta xizmatidan farqi?
2. Qanday elektron pochta dasturlari mavjud?
3. Xatga qo‘shimcha ma’lumotlar (rasm, otkritka, tasvir va x.k.) qanday biriktiriladi?
4. Xatga biriktirilgan qo‘shimcha ma’lumotlar qanday o‘qiladi?
5.Bxodyashiye, Somnitelniye, Otpravlenniy, Chernoviki, Korzina elementlarni vazifalarini ko‘rsating.