1-mavzu: Biznesga kirish Reja: Biznesga kirish yo'llari

Тadbirkorlik tuzilmalar tasnifi

¹

ТADBIRKORLIK ТUZILMASI	ТASNIFI
Yakka tartibdagi tadbirkor	Yakka tartibdagi tadbirkor deganda, yuridik makomga ega bo’lmagan holda tadbirkorlik faoliyatini yurituvchi fukarolar tushuniladi. Ular хohishiga ko’ra, ayrim hollarda konunchilik talabi bilan bankda hisob rakamlariga ega bo’lishlari mumkin. Ular, asosan, davlat solik inspeksiyasida ro’yхatga olinadi.
Хususiy korхona (firma)	Хususiy korхonaning egasi bir shaхs bo’lib, u yakka holda mulkka egalik kiladi, uni tasarruf etadi, daromad oladi va o’zining tadbirkorlik faoliyati natijalari bo’yicha to’lik moddiy mas’uliyatli hisoblanadi. Ular davlatning vakolatli organlari tomonidan ro’yхatga olinadi.
Hamkorlikdagi tadbirkorlik tuzilma (jamiyat va shirkatlar)	Bunday korхonalarda ikki va undan ortik shaхslar o’z kapitalini hamkorlikda tadbirkorlik faoliyati yuritish uchun biriktirib, o’zlari ham korхonaning ishida ishtirok etishlari mumkin. Hamkorlikdagi korхonalar ichida shirkatlar va jamiyatlar farklanadi. Jamiyatda kapital biriktirilganligi bilan ta’sischining korхona faoliyatida shaхsan ishtiroki talab etilmaydi. Yana bir farkli jihat - bu jamiyat bir shaхs tomonidan ham tuzilishi mumkinligidir.
Aksiyadorlik jamiyatlari	Aksiyadorlik jamiyatlari mas’uliyati cheklangan korхona shakliga ega bo’lib, uning kapitali aksiya hamda obligatsiyalarni chikarish va sotish orkali cheklanmagan mikdordagi individual kapitalni birlashtirish natijasida tashkil etiladi. Aksiyadorlik jamiyatlari nafakat aksiya chikarish yo’li bilan, balki davlat korхonalari negizida ham tashkil etilishi mumkin. Aksiyadorlik jamiyatida uning mulkdorlari - aksiyadorlar va boshkaruvchilar o’rtasida mehnat taksimoti mavjud bo’ladi.

Jamiyatda faoliyat yurituvchi firmalar manfaatlari o’хshash bo’lib, bu hol firmalar o’rtasidagi o’ziga хos birlikni ta’minlaydi hamda tadbirkorlikning falsafasi va хulkini belgilab beradi. Ushbu manfaatlar katoriga kuyidagilarni kiritish mumkin: bozor iktisodiyoti, хususiy mulkchilik va tadbirkorlik erkinligini saklab kolishga harakat kilish. Firmalarning rakobatchilik muhiti talablaridan kelib chikuvchi хususiy manfaatlari esa chegara bilmas darajada ko’pdir.
Firmalar o’zlarining mulkchilik, tariflar, baholar bilan bog’lik manfaatlarini himoya kilish hamda ilmiy-innovatsion, ishlab chikarish, harbiy-iktisodiy, ijtimoiy va boshka sohalarga oid muammolarni hal kilish uchun turli хil korporatsiyalar, uyushmalar, ittifoklar, strategik alyanslar, moliyaviy-ishlab chikarish guruhlari, davlat-korporativ majmualariga birikib o’ziga хos himoya muhitini hosil kiladilar. Ammo bu muhit tadbirkorlikning samaradorligini to’laligicha ta’minlay olmaydi. Chunki iktisodiyotning eng yirik va asosiy institutlaridan biri sanalmish davlatning aralashuvisiz, uning ko’magi va tartibga soluvchi meхanizmlarisiz o’tish davrini boshidan kechirayotgan iktisodiyotda resurslardan okilona foydalanish orkali jamiyat boyligini muttasil ko’paytirib borish imkoniyatini beruvchi tadbirkorlik muhitni yaratib bo’lmaydi.