1-mаvzu. Buxgalteriya hisobining predmeti va metodi


I. Uzoq muddatli aktivlar



Yüklə 343,36 Kb.
səhifə34/54
tarix12.04.2023
ölçüsü343,36 Kb.
#96760
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   54
1-MАVZU. BUXGALTERIYA HISOBINING PREDMETI VA METODI

I. Uzoq muddatli aktivlar










I O‘z mablag‘lari manbalari










Asosiy vositalar

012

1900

2100

Ustav kapitali

410

2700

2700

Nomoddiy aktivlar

022

760

870

Qo‘shilgan kapital

420

150

180













Rezyerv kapital

430

657

690













Taqsimlanmagan foyda

450

241

779

I bo‘lim bo‘yicha jami

X

2660

2970

I bo‘lim bo‘yicha jami

X

3748

4346

II Joriy aktivlar










II Majburiyatlar










Ishlab chiqarish zaxiralari

150

245

293

Uzoq muddatli majburiyatlar

490

601

938

Tugallanmagan ishlab chiqarish

160

833

1031

Debitorlar

210

976

1089

Pul mablag‘lari

320

486

1717

Joriy majburiyatlar

600

851

813

II bo‘lim bo‘yicha jami

X

2540

3130

II bo‘lim bo‘yicha jami

X

1452

1751

Balans aktivi bo‘yicha jami

X

5200

6100

Balans passivi bo‘yicha jami

X

5200

6100

Balans aktivining I «Uzoq muddatli aktivlar» bo‘limida asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, uzoq muddatli moliyaviy quyilmalar, o‘rnatiladigan asbob-uskunalar, kapital quyilmalar va sh.o‘. aks ettiriladi.


Aktivning II “Joriy aktivlar” bo‘limida yuqori likvidli, ya'ni pulga aylantirilishi nisbatan oson xo‘jalik mablag‘lari guruhlangan. Bularga asosan, Materiallar, o‘stirilayotgan va boquvdagi chorva mollari, tugallanmagan ishlab chiqarish, debitor qarzlar, qisqa muddatli moliyaviy investitsiyalar hamda pul mablag‘lari kiradi.
Balansning passivida (o‘ng tomoni) o‘z mablag‘larining manbasi va majburiyatlar aks ettiriladi.
Passivning I “O‘z mablag‘lari manbasi” bo‘limida xususiy kapital asosiy o‘rin egallaydi. O‘zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonuni 14-moddasiga muvofiq xususiy kapital ustav kapitali, qo‘shilgan kapital, zaxira kapitali va taqsimlanmagan foydadan iborat.
Balans passivining II «Majburiyatlar» bo‘limida korxona majburiyatlari ularning muddatiga ko‘ra: uzoq muddatli majburiyatlar va qisqa muddatli majburiyatlarga ajratilgan holda ko‘rsatiladi.
Buxgalteriya balansining ushbu tuzulmasi barcha tashkiliy-huquqiy shakldagi xo‘jalik yurituvchi subektlar uchun umumiy bo‘lib, ularning xususiyatlariga qarab balans moddalari farq qilishi mumkin. Masalan, savdo korxonalari uchun «Tovarlar», qishloq xo‘jalik korxonalari uchun «Tugallanmagan ishlab chiqarish», «O‘stirilayotgan va boquvdagi chorva mollari» kabi moddalar xosdir.
Shunday qilib, bayon qilingan talablarga muvofiq tuzilgan buxgalteriya balansi xo‘jalik yurituvchi subektning ma'lum sanaga bo‘lgan moliyaviy ahvolini aks ettirishi lozim.


3.2. Xo‘jalik muomalalari ta’sirida balansda ro‘y beradigan
o‘zgarishlar va ularning tavsifi

Xo‘jalik faoliyati jarayonida sodir bo‘ladigan muomalalar ta’sirida korxona mablag‘larining tarkibida va ularning tashkil topish manbalarida, ayrim hollarda ularning ikkalasida ham o‘zgarishlar yuzaga keladi. Xo‘jalik mablag‘lari va ularning tashkil topish manbalaridagi ro‘y bergan o‘zgarishlar balansda ham tegishli o‘zgarishlarga olib keladi. Mablag‘lar qiymati o‘zgarmagan holda doiraviy aylanish jarayonida ularning buyum shakli o‘zgaradi, mablag‘lar tashkil topish manbalarining ham shakli o‘zgaradi, xo‘jalik mablag‘lari ko‘payadi yoki kamayadi. Lekin balansning asosiy xususiyati- xo‘jalik muomalalarini schotlarda ikki yoqlama aks ettirish ta’sirida balans moddalari summasi o‘zgarganda aktiv va passiv tengliginiig o‘zgarmasligi doimo saqlanadi Buni misolda tasdiqlashimiz uchun qishloq xo‘jalik korxonasining yil boshiga tuzilgan balansni keltiramiz (3.2-jadval) va uning xo‘jalik muomalalari ta’sirida o‘zgarishini quyidagi misollarda ko‘rib chiqamiz.
3.2-jadval
Boshlang‘ich balans

Aktiv

Summa,
so‘m

Passiv

Summa,
so‘m

Asosiy vositalar

1312600

Ustav kapitali

1448960

Materiallar

24200

Xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha hisoblashuvlar

39890

Asosiy ishlab chiqarish

43850

Hisob-kitob schoti

134400

Mol yetkazib beruvchilar

26200

Balans

1515050

Balans

1515050



1-muomala. Qiymati 8600 so‘mlik Material ombordan asosiy ishlab chiqarishga berildi va sarflandi. Bu muomala natijasida ombordagi Materiallar 8600 so‘mga kamaydi (24200 – 8600 = 15600). Shu vaqtning o‘zida asosiy ishlab chiqarish xarajatlari 8600 so‘mga ko‘payadi (43850Q8600q52450). Bu muomaladan so‘ng balansning jami summasi o‘zgarmadi, faqat balans aktividagi moddalar orasida o‘zgarish sodir bo‘ldi.
Birinchi tip balans o‘zgarishining ya'ni faqat aktivdagi moddalar orasida sodir bo‘lgan o‘zgarishning matematik modelini tuzamiz.

Yüklə 343,36 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin