1-mavzu: kirish. Cho’yan va po’lat ishlab chiqarish. Reja

Stanoklarni sozlash—texnologik uskuna (stanok) vajihozlar (moslamalar)ni ma'lum texnologik operatsiyani bajarish uchun tay-yorlashdir. Buning uchun kinematik zanjirlar sozlanadi—stanokning tezliklar qutisi, surish qutisi va boshqa organlarini boshqarish dastak-Iari zarur holatlarga keltirib o'rnatiladi, almashinuvchi tishli g'ildiraklar, shuningdek kopirlar, cheklagichlar va shunga o'xshashlar tanlab olinadi va o'rnatiladi.
O'rganilayotgan stanok yuqorida keltirilganlardan tashqari konussi-mon yuzalarga ishlov berish va ko'p kirimli rezbalarni kesish uchun sozlanadi.
Konussimon yuzalarga ishlov berishninig quyidagi usullari mav-
jud:

1. orqa babka korpusini ko'ndalang yo'nalishdahmasofaga surish orqali; bu usul katta uzunlikdagi va konus uchidagi yarim burchak

   
   

bo'lgan konussimon detallarga ishlov berishda qo'llaniladi;

2. keskich salazkalarini burish orqali; bu usul katta burchakli kalta konussimon detallarga ishlov berishda qo'llaniladi;

   
   

d) konus lineykasi yordamida ishlov berish universal va eng qulay usul hisoblanadi.

Tokarlik stanoklarini har xil operatsiyalarga sozlashda normallash-gan moslamalar (3 va 4 kulachokli, pnevmoyuritmali, povodokli pat-ronlar, planshaybalar, lyunetlar, markazlar, opravkalar)dan foydala-niladi.
3. Tokarlik-gardanlash stanoklari
Bunday stanoklar shakldor kesuvchi asboblar tishlarining orqa yuzalariga egri chiziq (Arximed spirali) bo'yicha shakl berishda qo'llaniladi. Kesuvchi tishlar orqa yuzasining bunday profilga ega bo'lishi, orqa burchakningva kesuvchi qirra shaklining old yuzabo'yicha qayta charxlashlarda o'zgarmas bo'lishini ta'minlaydi. Bunday ishlov berish shakldor (fason), modulli chervyak, modulli disk, taroqsi-mon, shlitsli frezalar, shuningdekto'g'ri va vintsimon tishli metchik-Iar uchun zarur bo'ladi.
Arximed spirali ishlov o'tadigan (10.1-rasm) freza (/) ning tekis aylanma harakativa keskich{2)ning freza o'qiga perpendikular

yo'nalishda tekis surilishi (ko'ndalang surish s_k) natijasida hosil bo'ladi. Surish harakati maxsus kulachok (J) yordamida amalga oshiriladi, uning ishchi qismi BA Arximed spirali shaklida yasalgan. Kertilayot-gan freza bir tishga burilish vaqtida kulachok to'la bir marta aylanadi. Rolik {4)kulachokning BA qismi bo'yicha dumalab harakatlanganida support (5) ning keskich (2)bilan birga ishchi harakati sodir bo'ladi - qirindi kesiladi. Rolik kulachokning to'g'ri chiziqli AB qismiga to'g'ri kelganida prujina (6) ta'sirida support tezda frezadan qochadi (salt yurish). Kertuvchi asbob sifatida shakldor keskich yokijilvirlash doirasi olinib, uIarning shakldor profili kertilayotgan tishlar profiliga mos qilib charxlangan bo'ladi.Zagotovka har bir to'la aylanishdan so'ng keskichga ko'ndalang surish (qiymati) uzatiladi.

10. l-rasm. Freza orqa yuzasini gardanlash sxemasi.
Tokarlik - gardanlash (токарно-затыловочный) stanoklarining tashqi ko'rinishi tokarlik-vintqirqar stanoklarga o'xshash bo'lsa-da, ularda o'ziga xos maxsus konstruksiyaga ega bo'lgan support mavjud. Bu support gardanlash operatsiyasi uchun zarur bo'lgan harakatlar-ni amalga oshiradi.
1Б811 modelli universal tokarlik-gardanlash stanogida bir va ko'p kirimli modulli chervyak frezalari, shuningdek taroqsimon, modulli disk va fason frezalar hamda tishlari to'g'ri, qiya yoki yon qismida joylashgan asboblar kertiladi. Bu stanokda bundan tashqari barcha tokar-Iik ishlarini bajarish mumkin.