1-mavzu: kirish. Cho’yan va po’lat ishlab chiqarish. Reja

18-MAVZU:Jilvirlash dastgoxlari. Metallarga elektrik usulda ishlov berish.
REJA:
1.METALLARNI JILVIRLASH.
2.JILVIRLASH DASTGOHLARI.
3.METALLARGA ELEKTRIK USULDA ISHLOV BERISH.
Tayanch tushunchalar: metallarni jilvirllash,rezba,kinematic sxema,mashinasizlik,pardozlash,zagotovka,abraziv asboblar.
Metallarni jilvirlash. Metallarni jnlvirlash dastgohlari to’g’risida ma’lumotlar berish. Asosiy qismlari, ularni kinematik sxemalari va ishlash printsipii bilan tanishtirish, dastgohlarda detallarga ishlov berish. Abraziv asboblar bilan ishlov-chi stanoklar hozirgi zamon mashinasozligida muhim o'rin egallaydi. Bunday stanoklarning asosiy qismi jilvirlash stanoklari bo'lib, ular asosan texnologik jarayonning oxirgi tozalab va pardozlab ishlov berish (finish) operatsiyalarini bajarish uchun mo'ljallangan. Jilvirlash stanoklari tashqi va ichki silindrik, konussimon va shakldor yuzalar, hamda tekisliklami tozalab va pardozlab ishlash, rezba va tishli g’ildirak tishlarini jilvirlash, shuningdek zagotovkalarga tekislash, tozalash kabi xomaki ishlov berish, materiallarni qirqib ajratish, kesuvchi asboblarni charxlash ishlarini amalga oshiradi.
Jilvirlash dastgohlar. Bu dastgohlar aniq va toza yuzali detallar xosil qilish maqsadida tayyorlamalarga abraziv asbob yordamida ishlov berishga mo’ljallangan:
1. Tekislik va tsilindrik yuzalarga ishlov berish.
2. Tashqari va ichki yuzalarga ishlov berish.
3. Rezba, kulachok va xokazo yuzalarga ishlov berish.
Jilvirlash stanoklarining afzalliklaridan biri yuqori qattiqlikka ega bo'lgan, boshqa kesuvchi asboblar yordamida ishlab bo'lmaydigan detallar, masalan, toblangan po'latlar, qattiq qotishmalar va boshqa materiallarga ishlov berish mumkinligidir. Abrazivlar yordamida ishlov beruvchi stanoklar quyidagi asosiy tiplarga bo'linadi (7.1-jadvalga qarang): 7.1-jadval № Stanoklarning nomlari Tiplari 1 Rezerv Yassi jilvirlash 2 Doiraviy jilvirlash 3A64.3672 3 Ichki jilvirlash Pritirka, polirovka, xoninglash 4 Xomaki va yon yuzalarni jilvirlash ixtisoslashtirilgan (vallar uchun) ZB722, ZE721VF1-1 5 Ixtisoslashtirilgan (stanoklarning yo'naltiruvchilari uchun) Har xi 6 3A544 Charxlash 3816 7 ZD8705 3821 8 3992 DSH-197 9 0F-38 Barcha jilvirlash stanoklarida bosh harakat jilvirlash doirasinimr aylanma harakat bo'lib, uning doiraviy tezligi m/s olchanadi Surish harakatlan jilvirlash usuliga qarab har xil bo'ladi Hozirgi zamon jilvirlash stanoklarida gidravlik yuritmalar juda keng qo llamladi. Gidroyuntmalar elektromexamk qurilmalar bilan jilvirlash jarayonini avtomatlashtirish imkonini yaratadi. Jilvirlash dastgohlari. Bu stanoklar ishlanadigan yuzaning shakliga qarab 68 tashqi va ichki, yassi va maxsus jilvirlash stanoklariga bo'linadi Tashqi doiraviy jilvirlash stanoklari tashqi doiraviy silindrik bo’lib, jilvirlash uchun mo’ljallangan Universal tashqi doiraviy jilvirlash stanoklari oddiy stanoklardan shumsi bilan farq qiladiki, ularda detal imkoniyati bo'lib, silindrik yuzalardan tashqari katta burchakli konussimon yuzalar ham jilvirlanaveradi. Botirib kirish usuli bo'yicha detaining jilvirlanadigan qismi uzunligi jilvirlash doirasining kengligidan kichik
Abraziv asboblar bilan ishlov- chi stanoklar hozirgi zamon mashinasozligida muhim o‘rin egallaydi. Bunday stanoklarning asosiy qismi jilvirlash stanoklari bo‘lib, ular asosan texnologik jarayonning oxirgi tozalab va pardozlab ishlov berish (finish) operatsiyalarini bajarish uchun mo‘ljallangan. Jilvirlash stanoklari tashqi va ichki silindrik, konussimon va shakldor yuzalar, hamda tekisliklami tozalab va pardozlab ishlash, rezba va tishli g‘ildirak tishlarini jilvirlash, shuningdek zagotovkalarga tekislash, tozalash kabi xomaki ishlov berish, materiallarni qirqib ajratish, kesuvchi asbob- lami charxlash ishlarini amalga oshiradi. Jilvirlash stanoklarining afzalliklaridan biri yuqori qattiqlikka ega bo‘lgan, boshqa kesuvchi asboblar yordamida ishlab bo‘lmaydigan detallar, masalan, toblangan po‘latlar, qattiq qotishmalar va boshqa materiallaiga ishlov berish mumkinligidir. Abrazivlar yordamida ishlov beruvchi stanoklar quyidagi asosiy tiplarga bo‘linadi (16.1-jadvalga qarang): 146 16.1-iadval Tiplari Stanoklaming nomlari Modellariga misollar 0 Rezerv 1 Doiraviy jilvirlash ЗМ151,ЗМ152Ф2 2 Ichki jilvirlash 3A228, 3K227B 3 Xomaki va yon yuzalami jilvirlash 4 Ixtisoslashtirilgan (vallar uchun) 3451 5 Ixtisoslashtirilgan (stanoklaming yo‘naltiruvchilari uchun) 3A544 6 Charxlash 3A64.3672 7 Yassi jilvirlash ЗБ722, ЗЕ721ВФ1-1 8 Pritirka, polirovka, xoninglash 3816,ЭД8705,3821 9 Har xil 3992,ДШ-197,ОФ-38 Barcha jilvirlash stanoklarida bosh harakat jilvirlash doirasining aylanma harakati bo'lib, uning doiraviy tezligi m/s da o‘lchanadi. Surish harakatlari jilvirlash usuliga qarab har xil bo‘ladi. Hozirgi zamon jilvirlash stanoklarida gidravlik yuritmalar juda keng qo'llaniladi. Gidroyuritmalar elektromexanik qurilmalar bilan biiga jilvirlash jarayonini avtomatlashtirish imkonini yaratadi. 16.2. Jilvirlash stanoklari Bu stanoklar ishlanadigan yuzaning shakliga qarab tashqi va ichki, yassi va maxsus jilvirlash stanoklariga bo'linadi. Tashqi doiraviy jilvirlash stanoklari tashqi doiraviy silindrik, konussimon va yon (torets) yuzalami jilvirlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, ular oddiy, universal, botib kirish va maxsus turlarga bo'linadi. Oddiy tashqi doiraviy jilvirlash stanoklarida silindrik yuzalar , qiyalik burchagi 8°dan ortiq bo‘lmagan konussimon yuzalami stol (plita)ning yuqori qismini burish orqali jilvirlash mumkin . Universal tashqi doiraviy jilvirlash stanoklari oddiy stanoklardan shunisi bilan farq qiladiki, ularda detal yoki doira babkasini burish 147 imkoniyati bo'lib, silindrik yuzalardan tashqari katta burchakli konussimon yuzalar ham jilvirlanaveradi . Botirib kirish usuli bo'yicha detaining jilvirlanadigan qismi uzunligi jilvirlash doirasining kengligidan kichik (2K1) bo‘lgan hollarda zagotovkaning bo‘ylama surishisiz (\=0) amalga oshiriladi . Stanokda zagotovkalar oldingi va orqa babkalaiga o'matilgan markazlarga, kalta zagotovkalar esa oldingi babkadagi patronga o'matiladi. va yakka buyurtmali ishlab chiqarish tores, konussimon va zinasimon yuzalarni bo'ylama surish va botirib kirish usullari bo‘yicha mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida foydalan- ish uchun mo‘ljallangan. Jilvirlash doirasining yon qismi va cheti (per- iferiya) bo‘yicha o‘tkirlab to‘g‘rilab turish (pravka) avtomatik tarzda orqa babkada maxsus opravkaga o‘matilgan olmosli qalamchalar yordamida bajariladi yoki doirani almashtirish paytida qo'lda bajarish ham mumkin. Stanok ХШ9-2М tipidagi o‘lchash-boshqarish qurilmasi bilan ta’minlangan. Ishlov berish dasturini raqamli boshqarish sistemasiga (ЧПУ) kiritish boshqarish pultidagi klaviatura yordamida bajariladi. Doiraviy jilvirlash stanoklarining asosiy xarakteristikasi sifatida jilvirlanadigan detaining eng katta diametri va Vd uzunligi ko'rsatiladi. Zamonaviy jilvirlash stanoklari yarim avtomatik yoki avtomatik sikl bo‘yicha ishlab, keng ko‘lamli, seriyali sharoitlarida foydalaniladi. ЗМ152Ф2 modelli tashqi doiraviy jilvirlanadi.