1-mavzu: O‘zbekistonda arxiv ishi tarixi fanining maqsad hamda vazifalari

Fanningboshqa fanlarbilan aloqadorligi.O‘zbekistonning arxiv ishi tarixi mustaqil fan tarmog‘i bo‘lishiga qaramay, o‘z maqsad va vazifalarini echishga bir qator gumanitar va tabiiy fanlar, ilmiy yo‘nalishlarga tayanadi. Xususan, tarix, davlat muassasalari tarixi, manbashunoslik, yordamchi tarix fanlari, hujjatshunoslik, fizika, kimyo, biologiya kabi fanlar bilan o‘zaro bog‘liq hisoblanadi.
Tarix fani – inson jamiyatining taraqqiyoti jarayonlarini, mazkur rivojlanishning sabab va omillarini o‘rganadi. Mazkur fan yutuklariga asoslanib, arxivshunoslik hujjatlari bilan ishlash uslublari yaratiladi.
Davlat muassasalari tarixi – muassasa, tashkilot, idoralarning tashkil etilishidan to oxirgi kungacha bo‘lgan tizimi va vazifalarini, aniqroq qilib aytganda ularni tarixini o‘rganadi. U turli xil muassasalarning faoliyati va vazifalari doirasiga ko‘ra arxiv fondlarini tashkil etish yo‘llarini aniqlashda yordam beradi.
Manbashunoslik –arxiv hujjatlarini davlat saqloviga tanlab olishda, turkumlashda va tarif berishda, hujjatlarning tashqi va ichki tahlilini olib borishda yordam beradi.
Arxivshunoslikning yordamchi (maxsus) tarix fanlar bilan bog‘liq-ligini o‘rganishda quyidagi fanlarga alohida to‘xtalib o‘tish zarur:
Paleografiya – qadimgi qo‘lyozmalarni o‘qish, sanasini hamda aslini aniqlash maqsadida ularning yozma belgilari hamda boshqa tashqi alomatlarini o‘rganadi. Demak, paleografiya qadimgi qo‘lyozma hujjatlarni saqlash uchun tanlab olishda ularning muallifi, yaratilgan joyi, sanasini aniqlash va mazmunini o‘qib tushunishda yordam beradi.
Tarixiy xronologiya –tarixda mavjud bo‘lgan vaqt birliklariga zamonaviy vaqt birliklariga taqqoslab bilish va hujjatlar yaratilgan joyini aniqlash uchun foydalaniladi.
Tarixiy metrologiya –qadimgi davrdagi ulchov birliklarini tushinish va ularni zamonaviy birliklar bilan solishtirish, hujjatlarning yaratilgan joyi va vaqtini aniqlashga ko‘maklashadi.
Sfragistika – yordamida hujjatlarga qo‘yilgan muhrlar orqali ularni qaysi davlat, hudud, idora, familiya yoki shaxsga tegishli bo‘lganligini aniqlash mumkin.
Geraldika – davlatlar gerblarining kelib chiqishi, ramzlarining ijtimoiy-huquqiy mohiyatini aniqlashga va tushunishga yordam beradi.
Bundan tashqari epigrafika, geneologiya, numizmatika, diplomatika va tarixiy geografiya kabi yordamchi fanlar ham muhim ahamiyatga ega.
SHunday qilib, O‘zbekistonning arxiv ishi tarixi fani boshqa fanlar bilan bevosita aloqador bo‘lib, ularning yutuqlaridan keng foydalanadi va o‘z navbatida o‘zi ham boshqa fanlarning rivojiga ko‘maklashadi.

GLOSSARIY