1. “Nazariy tilshunoslik masalalari” fani, uning predmeti, maqsad va vazifalari


Qadimgi Xitoyda tilshunoslik.(Xan davri, Syuy Shen «Elementlar va murakkab belgilar haqida», tarixiy fonetika, etimologiya, sintaksis, lug‘atlar)



Yüklə 79,46 Kb.
səhifə10/27
tarix19.05.2023
ölçüsü79,46 Kb.
#117021
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   27
1. “Nazariy tilshunoslik masalalari” fani, uning predmeti, maqsa

2.Qadimgi Xitoyda tilshunoslik.(Xan davri, Syuy Shen «Elementlar va murakkab belgilar haqida», tarixiy fonetika, etimologiya, sintaksis, lug‘atlar)
Qadimgi Xitoy tilshunosligi. Hind tilshunosligining ta’siri bilan Xitoy tilshunoslari ona tillarining fonetik - prosodemik hodisasi – intonatsiyaning to‘rtta turini, ko‘rinishini ishlab chiqdilar. Xitoy tilshunoslari tomonidan, ayniqsa, xan davrida (bizning eramizgacha bo‘lgan 206 y – bizning eramizning 220 y) leksikologiya, leksikografiya, ieroglifika, fonetika, gram-matika va dialektologiya masalalariga katta e’tibor berilgan. Ushbu davrning eng buyuk tilshunosi Syuy Shen «Elementlar va murakkab belgilar haqida» asari bilan yozuv nazariyasining asoslarini yaratdi. Bu manba Xitoy tilshunosligida shu kunlarda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. Xitoy tilshunosligi, ayniqsa, XVII – XIX asrlarda keng quloch yoydi. Bu davrlarda tarixiy fonetika, etimologiya va sintaksisga (sintagmaga) oid faktlar ustida ish olib borildi. Shuningdek, tanqidiy matnshunoslik taraqqiy qildi. Xitoy tilshunosligi taraqqiyotiga katta hissa qo‘shgan ota bola Van Nyan – Sun (1744-1832) va Van In-Chji (1766-1834) Xitoy grammatikasining asoschilari sifatida tan olinadi. YAngi davr tilshunosligining yirik vakili tadqiqotchi Chjan Bin-Lin (1869-1936) bo‘lib, u Xitoy tilining meyoriy va tarixiy fonetikasi, dialektologiyasi masalalarini ishlab chiqdi. Shuningdek, u fonetik yozuv loyihasini ham tuzdi.
Umuman olganda, Xitoy tilshunosligining asosiy yo‘nalishi, ayniqsa, o‘rta asrlarda fonetika (yoki fonologiya) hisoblangan. Xitoy yozuvi-ideografik yozuv bo‘lib, har bir belgi so‘zga yoki o‘zakka muvofiq keladi. Fonetik jihatdan esa har bir belgi bo‘g‘inga to‘g‘ri keladi. Aslida amaliy jihatdan barcha o‘zaklar bir bo‘g‘inlidir.
XVII-XVIII asrlarda Xitoyda fan-tarixiy fonetika katta muvaffaqiyatlarga erishdi. Agar Xitoyda tasviriy fonetika poetika bilan bog‘langan bo‘lsa, tarixiy fonetika qadimgi matnlarni sharhlashda yuzaga kelgan ayrim masalalarga javob berish bilan shug‘ullandi.
Xitoy tili tarixiy fonetikasining yaratilishi Xitoy klassik tilshunosligining qo‘lga kiritgan muhim yutug‘i hisoblanadi. Bu jahon tilshunosligi fanida dastlabki yo‘nalish sifatida butunlay tarixiylik prinsipiga asoslangan bo‘lib, o‘z oldiga bevosita kuzatishda berilmagan tilning o‘tmish «shakli», holati bilan bog‘liq hodisalarni, faktlarni tiklash maqsadini qHyadi. Ayni jarayonning metodlaridan va qo‘lga kiritgan natijalari, yutuqlaridan hozirgi kunlarda ham foydalanilmoqda.

Yüklə 79,46 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin