1 Qidalanmanın təşkilinə dair tələblər



Yüklə 185,29 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix03.02.2017
ölçüsü185,29 Kb.
#7593

1.4. Qidalanmanın təşkilinə dair tələblər 

 

1.4.1. Məktəbəqədər təhsil müəssisələrində qida blokunun təşkili, avadanlıqlarla təchizatı və saxlanması 

tələbləri  ictimai  iaşə  müəssisələrinə,  qida  məhsullarının  və  ərzaq  xammalının  hazırlanması  və  emalına 

dair  sanitariya  normalarına,  eləcə  də  qida  bloklarında  iş  zamanı  əməyin  mühafizəsi  üzrə  təlimatlara 

uyğun olmalıdır. 

 

1.4.2.  Texnoloji  avadanlıqlar,  ləvazimatlar,  alətlər,  qablar  və  qablaşdırma  avadanlıqları  sanitariya 



qaydalarına uyğunluq haqqında sanitar-epidemioloji rəyə malik olan materiallardan hazırlanmalı, eləcə 

də  xammal  və  hazır  qida  məhsulları  üçün  nişanlanmalıdır.  Texnoloji  proses  zamanı  xammal  və  hazır 

qida  məhsullarının  təmasına  yol  verilmir.  Qida  blokundakı  istehsalat  avadanlığına  və  hazırlıq 

ləvazimatlarına olan tələblər aşağıdakılardan ibarətdir: 

 

1.4.2.1. qida məhsullarının emalı üçün nəzərdə tutulan masalar paslanmayan poladdan və ya düralümin 



tərkibli  sırf  metaldan  hazırlanmalı,  çiy  ət  və  balıq  məhsullarının  emalı  üçün  iş  masalarının  səthi 

sinklənmiş dəmir təbəqə ilə örtülməlidir; 

 

1.4.2.2.  çiy  və  hazır  məhsulların  doğranması  üçün  müxtəlif  doğrama  masaları  və  hamar  yonulmuş, 



çatları  və  dəlikləri  olmayan  bərk  növ  ağacdan  hazırlanmış  doğrama  taxtaları  və  bıçaqlar  olmalıdır. 

Plastmas və preslənmiş fanerdən hazırlanan doğrama taxtalarının istifadəsinə yol verilmir

 

1.4.2.3.  taxtalar  və  bıçaqlar  “ÇƏ”-çiy  ət,  “ÇT”-çiy  toyuq,  “ÇB”-çiy  balıq,  “ÇT”-çiy  tərəvəz,  “BƏ”-



bişmiş ət, “BB”-bişmiş balıq, “BT”-bişmiş tərəvəz, “Ç”-çörək, “G”-göyərti kimi nişanlanmalıdır; 

 

1.4.2.4.  hazır  qida  məhsullarının  hazırlanması  və  saxlanılması  üçün  paslanmayan  polad  qablardan 



istifadə  edilməlidir.  Alümin  və  düralümin  qablardan  yalnız  qidanın  hazırlanması  və  qısa  müddət 

saxlanması üçün istifadə edilir. Kompotlar paslanmayan polad qablarda hazırlanır. Südün qaynadılması 

üçün başqa qab ayrılır; 

 

1.4.2.5.  yemək  və  çay  qabları  dəstlərinin  miqdarı  yemək  qəbulu  zamanı  qabların  əlavə  yuyulması 



aparılmadan, uşaqlara eyni vaxtda paylanmasını tam təmin etməlidir.  

 

1.4.3. Qida məhsullarının hazırlanması üçün əsasən elektrik avadanlıqlarından (şirəçəkən, mikser, sürtgü 



maşını)  və  elektrik  plitələrindən  istifadə  olunur.  Qazlaşdırılmış  rayonlarda  qaz  plitələrinin 

quraşdırılmasına  yol  verilir.  Kənd  yaşayış  məntəqələrində  yerləşən  və  50  yerə  qədər  tutumu  olan 

məktəbəqədər  təhsil  müəssisələrində  odluğu  xaricə  çıxan  bərk  yanacaqla  işləyən  mətbəx  plitələrinin 

tətbiqinə  yol  verilir.  Yeni  tikilən  və  yenidən  qurulan  məktəbəqədər  təhsil  müəssisələrində  kömürlə, 

odunla və digər bərk yanacaqla işləyən plitələrin quraşdırılmasına yol verilmir. Mətbəx mexaniki sorucu 

ventilyasiya sistemi ilə təchiz olunmalıdır.  

 

1.4.4. Yuyucu və dezinfeksiyaedici vasitələrin tətbiqinə dair təlimatlar həmin vasitələrdən istifadə edən 



bütün  əməkdaşların  mütləq  nəzərinə  çatdırılmalıdır  (aparılan  işlərin  konkret  rejimi  nəzərə  alınmaqla). 

Bufet  və  yeməkxananın  qablar  yuyulan  sahələrində,  eləcə  də  bütün  yuma  vannalarının  yanında  işçi 

məhlulların  hazırlanma  qaydaları  və  istifadə  edilən  yuyucu  və  dezinfeksiyaedici  vasitələrin  qatılığı 

göstərilməklə, qabların yuyulması və ləvazimatların zərərsizləşdirilməsi rejimi üzrə təlimatlar divardan 

asılmalıdır.  Yuyucu  və  dezinfeksiyaedici  vasitələr  quru  və  havası  mütəmadi  dəyişdirilən,  uşaqların  əli 

çatmayan yerlərdə saxlanılmalıdır. Məhlullar tünd rəngli şüşədən hazırlanmış və ağzı tıxacla bağlanmış 

qablarda saxlanılaraq rütubət və işıqdan qorunmalıdır. 

 

1.4.5. Mətbəx qablarının yuyulması üçün daimi isti və soyuq su sistemi çəkilməli, eləcə də qarışdırıcı ilə 



təchiz  olunmuş  (tərkibi  paslanmayan  polad,  alümin,  düralümin  olan  vannalar),  ən  azı  2  ədəd  metal 

vannadan istifadə edilməlidir. Yuyulma yerində suyun temperaturu 65°C-dən az olmamalıdır. Texnoloji 



və  təsərrüfat-məişət  məqsədləri  üçün  istilik  təchizatı  sistemindən  götürülən  isti  suyun  istifadəsi 

qadağandır.  Vannanın  kanalizasiyaya  qoşulan  yerində,  axın  qıfının  yuxarı  səthində  20  mm-dən  çox 

olmayan hava aralığı qalmalıdır. 

 

1.4.6.  Yeməklərin  bişirildiyi  qazanlar  qida  qalıqlarından  təmizləndikdən  sonra  yuyucu  vasitələr  əlavə 



edilmiş  və  temperaturu  40°C-dən  az  olmayan  isti  suda  yuyulur,  isti  su  altında  yaxalanır  və  şəbəkəli 

rəflərdə çevrilmiş vəziyyətdə qurudulur. Təmizlənmiş mətbəx qabları döşəmədən hündürlüyü 0,5 m olan 

rəflərdə saxlanılır. 

 

1.4.7.  Doğrama  taxtaları  və  kiçik  taxta  hissələri  olan  qaşıqlar,  qarışdırıcılar  birinci  vannada,  tərkibinə 



yuyucu  vasitələr  əlavə  olunmuş  və  temperaturu  50°C  olan  isti  su  ilə  yuyulduqdan  sonar  temperaturu 

65°C-dən  az  olmayan  isti  suda  yaxalanır,  üzərinə  qaynar  su  tökülür,  sonda  isə  şəbəkəli  metal  rəflərdə 

qurudulur.  Metal  ləvazimatlar  yuyulduqdan  sonra  isti  havalı  şkaflarda  qurudulur.  Ətçəkən  maşınlar 

istifadədən sonra sökülür, yuyulur, qaynar su ilə yaxalanır və qurudulur. 

 

1.4.8.  Hər  qrup  üçün  yemək  və  çay  qabları  ayrılır.  Çay  qabları  saxsı  və  çinidən  (boşqab,  fincan, 



nəlbəki),  yemək  ləvazimatları  isə  (qaşıq,  çəngəl,  bıçaq)  paslanmayan  poladdan  olmalıdır.  Kənarları 

çatlamış,  qüsurlu,  deformasiyaya  uğramış  və  emalı  zədələnmiş,  eləcə  də  plastmasdan  və  alümindən 

hazırlanmış  qabların  istifadəsinə  yol  verilmir.  Eyni  zamanda,  istifadə  olunan  yemək,  çay  ləvazimatları 

və qabların miqdarı qrupdakı uşaqların siyahı üzrə sayına uyğun olmalıdır. İşçi heyəti üçün ayrıca qablar 

və ləvazimatlar nəzərdə tutulur. Qablar bufetdə saxlanılmalıdır. Qablar və ləvazimatlar hər bir qrup üçün 

nəzərdə tutulmuş bufetdə quraşdırılan 2 və ya 3 hissəli vannalarda yuyulur. 

 

1.4.9. Qida qalıqları  mexaniki üsulla təmizləndikdən sonra  yemək qabları  birinci  vannada  temperaturu 



40°C-dən  aşağı  olmayan  və  yuyucu  vasitələr  əlavə  edilmiş  isti  suda  yuyulur,  sonar  isə  ikinci  vannada 

temperaturu  65°C-dən  az  olmayan  isti  su  altında  yaxalanır  və  xüsusi  rəflərdə  qurudulur.  Fincanlar 

birinci vannada yuyucu vasitələr əlavə edilməklə, isti su altında yuyulur, ikinci vannada yaxalanır, sonra 

isə  qurudulur.  Qida  ləvazimatları  və  qablar  qida  qalıqlarından  mexaniki  üsulla  təmizlənərək,  birinci 

vannada yuyucu vasitələrdən istifadə edilməklə, isti su altında yuyulduqdan sonra ikinci vannada isti su 

altında  yaxalanır.  Təmiz  qida  ləvazimatları  əvvəlcədən  yuyulmuş  metal  kasetlərdə,  dəstəkləri  şaquli 

vəziyyətdə yerləşdirilir. 

 

1.4.10.  Yoluxucu  xəstəliklər  olduqda,  qabların  müəyyən  olunmuş  qayda  üzrə  zərərsizləşdirilməsi 



(dezinfeksiyası)  işləri  həyata  keçirilir.  Qabların  zərərsizləşdirilməsi  üçün  hər  qrupda  quraşdırılan  quru 

qızdırıcı  şkaflardan  istifadə  edilməlidir.  Bu  şkaflar  olmadıqda,  qabların  zərərsizləşdirilməsi  üçün  hər 

qrupda qabların dezinfeksiyaedici məhlulda isladılması üçün qapaqlı qablar qoyulmalıdır. 

 

1.4.11. Körpələr qruplarında süd  qatışıqları saxlanan  şüşələr  yuyucu vasitələrlə  isti  su  altında  yuyulur, 



sonra  45  dəqiqə  ərzində  120°C  temperaturda  avtoklavda  sterilləşdirilir  və  ya  15  dəqiqə  ərzində  suda 

qaynadılır və nişanlanmış, ağzı qapaqlı, minalı qabda saxlanılır. İstifadədən sonar yuma ləvazimatları su 

altında  yuyularaq,  30  dəqiqə  ərzində  qaynadılır,  qurudulur  və  quru  vəziyyətdə  saxlanılır.  İstifadə 

edildikdən sonra  əmziklər  yuyulur, 15-20 dəqiqə  ərzində  2 faizli sodalı  məhlulda isladılır, sonra su  ilə 

yuyulub 3 dəqiqə ərzində qaynadılır və qapalı şəraitdə saxlanılır. 

 

1.4.12. Qida blokundakı iş masaları və qruplarda olan masalar hər dəfə qida qəbulundan sonar  yuyucu 



vasitələr  əlavə  olunmuş  isti  su  ilə  yuyulur.  Qeyri-qənaətbəxş  epidemioloji  şərait  zamanı  qabların 

yuyulması  və  masaların  silinməsi  üçün  nəzərdə  tutulan  əskilər  və  digər  yuma  ləvazimatları  15  dəqiqə 

ərzində soda əlavə olunmuş suda qaynadılır və ya dezinfeksiyaedici məhlulda isladılır. Günün sonunda 

bu ləvazimatlar yuyucu vasitələrlə yenidən yuyulur, yaxalanır, qurudulur və nişanlanmış xüsusi qablarda 

saxlanılır. 

 


1.4.13.  Qida  blokunda  və  qruplarda  yığılan  qida  tullantıları  bu  məqsədlər  üçün  nəzərdə  tutulan 

nişanlanmış  metal  vedrələrə  və  ya  pedallı  qapalı  tutumlara  2/3  həcmi  dolanadək  yığılır.  Hər  günün 

sonunda zibil vedrələri və tutumlar dolma səviyyəsindən asılı olmayaraq, kanalizasiya trapları üzərində 

şlanqla təmizlənir, 2 faizli soda məhlulu ilə yuyulur və isti su ilə yaxalanaraq qurudulur. 

 

1.4.14. Qida bloku otaqlarında gündəlik təmizlik işləri aparılır – döşəmələr yuyulur, tozdan və torlardan 



təmizlənir, radiatorlar və pəncərə altlıqları, divarlar, işıqlandırma cihazları hər həftə  yuyucu vasitələrlə 

silinir, şüşələr tozdan və qurumdan təmizlənir. Ayda bir dəfə bütün binanın, avadanlıqların və cihazların 

ümumi təmizlənməsi və sonradan dezinfeksiya işlərinin aparılması zəruridir. 

 

1.4.15.  Qida  blokunun  otaqlarında  həşəratlarla  və  gəmiricilərlə  mübarizə  məqsədi  ilə  profilaktik 



tədbirlər həyata keçirilir. 

 

1.4.16.  Qidalanma  rejimi  uşaqların  inkişafda  olan  orqanizmini  enerji  və  əsas  qida  maddələri  ilə  təmin 



etməlidir.  Qidalanmanın  təşkili  zamanı  əsas  qida  maddələrinə  gündəlik  tələbatın  yaş  hədləri  üzrə 

fizioloji normalarına riayət edilməlidir (24 nömrəli cədvəl):  

 

Qeyd.  Uşaqların  həyatının  birinci  ilində  enerjiyə,  zülallara,  yağlara  və  karbohidratlara  tələbat  bədən 

kütləsinin  qram  və  kiloqram  hesabı  ilə  verilmişdir.  Mötərizədə  linol  turşusuna  olan  tələbat  qeyd 

olunmuşdur (bədən kütləsinin qr/kq hesabı ilə). Zülala olan tələbatın səviyyəsi uşaqların ana südü və ya 

80  faizdən  artıq  bioloji  dəyərə  malik  olan  ana  südünün  əvəzləyicisi  ilə  qidalanması  üçün  verilmişdir. 

Bioloji  dəyəri  80  faizdən  az  olan  əvəzləyicilərlə  qidalanma  zamanı  qeyd  edilən  göstəricilər  20-25  faiz 

artırılmalıdır. 

 

1.4.17. Uşaqların rasional qidalanma rejiminin təşkili bu rejimə ciddi riayət olunmasını nəzərdə tutur. 9 



aylığından  başlayaraq,  uşaqlar  üçün  4  saatdan  artıq  olmayan  fasilələrlə  qidalanma  məqsədəmüvafiq 

sayılır.  Məktəbəqədər  təhsil  müəssisələrində  10  və  12,5  saat  qalan  uşaqlar  üçün  3  dəfəlik  yemək  və 

gücləndirilmiş nahar, gecə-gündüz qalan uşaqlar üçün 4 dəfəlik yemək və  yatmazdan qabaq əlavə şam 

yeməyi,  yalnız  gecə  qalan  uşaqlar  üçün  isə  birdəfəlik  şam  yeməyi  təşkil  olunmalıdır.  Uşaqların 

məktəbəqədər təhsil müəssisəsində qalması müddətindən asılı olaraq, gündəlik qida rasionunun ümumi 

kalorilik dərəcəsinin bölüşdürülməsi 25 nömrəli cədvəldə göstərilmişdir: 

 

1.4.18.  Gündəlik  qida  rasionunda  ümumi  kaloridən  ±  5  faiz  kənara  çıxmalara  yol  verilir.  Gün  ərzində 



məktəbəqədər təhsil müəssisəsində qalan uşaqlara yatmazdan 1 saat əvvəl bir stəkan süd və ya digər süd 

turşulu  məhsullar  verilməlidir.  Məktəbəqədər  təhsil  müəssisəsində  qısa  müddət  (3-4  saat)  qalan 

uşaqlara,  qrupun  iş  rejimindən  (günün  birinci  və  ya  ikinci  yarısı)  asılı  olaraq,  bir  dəfə  (ikinci  səhər 

yeməyi,  nahar  və  ya  əlavə  günorta  yeməyi)  yemək  verilir.  Bu  zaman  qida  rasionu  qida  məhsulları  və 

enerjiyə olan gündəlik tələbatın 15-25 faizini təşkil etməlidir. 

 

1.4.19. Biryaşlı uşaqların qidalanması fərdi qaydada fizioloji yaş həddi normalarına və bütün növ qida 



məhsullarının  vaxtında  tətbiqinə  uyğun  olaraq  təyin  edilir.  Süd  məhsulları  və  süd  qarışıqları  süd 

mətbəxindən  qəbul  olunmalıdır.  Bu  qarışıqlar  olmadıqda,  müvafiq  sertifikata  malik  olan  digər  hazır 

qarışıqlardan  istifadə  edilməlidir.  Süd  mətbəxindən  alınmış  qidalar  onların  istifadə  edilməsi  müddəti 

çərçivəsində  soyuducularda  (qruplar  üzrə)  saxlanılmalıdır.  Uşaqlar  qidalanmazdan  əvvəl  bu  qarışıqlar 

qrup  bufetində  5  dəqiqə  ərzində  isti  suda  (suyun  temperature  50°C)  və  ya  uşaq  qidası  üçün  nəzərdə 

tutulan elektrik qızdırıcısında (37°C temperatura qədər) qızdırılmalıdır. 

 

1.4.20.  Biryaşlı  uşaqların  qidalanması  üzrə  hesablamalar  mək-təbəqədər  təhsil  müəssisəsinə  daxil 



olarkən,  bədənin  1  kq  çəkisinə  görə  əsas  qida  maddələrinə  olan  tələbat  nəzərə  alınmaqla,  hipotrofiya 

əlamətləri qeydə alınan uşaqlar üzrə ayda 1 dəfədən az olmayaraq, yarımçıq doğulan uşaqlar üzrə isə 10-

15 gündə 1 dəfədən az olmayaraq həyata keçirilir.  

 


1.4.21.  Hər  bir  müəssisədə  qida  maddələrinə  olan  fizioloji  tələbat  və  qidalanma  normaları  əsasında 

hazırlanmış  10  günlük  və  ya  2  həftəlik  menyu  tərtib  olunmalıdır.  Təxmini  menyu  dövlət  sanitar 

epidemioloji  nəzarət  orqanları  ilə  razılaşdırılmalıdır.  Çörək,  yarma,  süd,  ət,  kərə  yağı  və  bitki  yağları, 

şəkər və tərəvəzlər menyuya hər gün, digər məhsullar (kəsmik, pendir,  yumurta) isə həftə ərzində 2-3 

dəfə  daxil  edilir.  Dekada  (10  günlük)  ərzində  uşaq  qida  məhsullarını  müəyyən  olunmuş  normalara 

uyğun olaraq tam həcmdə qəbul etməlidir.  

 

1.4.22.  10  günlük  menyu  əsasında  müxtəlif  yaş  həddində  olan  uşaqlar  üçün  nəzərdə  tutulmuş 



yeməklərin  adı  göstərilməklə,  təxmini  nümunəvi  sifariş  menyusu  tərtib  olunmalıdır.  Müxtəlif  yaşlı 

uşaqlar üçün tövsiyə edilən yeməklərin həcmi (porsiya) 26 nömrəli cədvəldə göstərilmişdir: 

 

1.4.23.  Menyuların  tərtibi  zamanı  əhalinin  qidalanmasının  ərazi  və  milli  xüsusiyyətləri,  eləcə  də  



uşaqların  sağlamlıq  vəziyyəti  nəzərə  alınmalıdır.  Hər  hansı  bir  məhsul  olmadıqda,  qidalanmanın  tam 

dəyərli tənzimlənməsi üçün məhsulların əvəzlənməsi cədvəlinə uyğun olaraq, tərkibinə görə eyni dəyərə 

malik başqa məhsulların istifadəsinə icazə verilir. 

 

1.4.24. Qış vaxtı və erkən yaz aylarında təzə tərəvəz və meyvələrin olmaması ilə əlaqədar olaraq, realizə 



müddətlərinə  riayət  edilməsi  şərtilə  menyuya  şirələrin,  təzə  dondurulmuş  tərəvəzlərin  və  meyvələrin 

daxil  edilməsi  tövsiyə  olunur.  Vitaminlərin  və  mikroelementlərin  çatışmazlığının  profilaktikası  üçün 

həkim-pediatrın  (pəhriz  həkiminin)  təyinatına  əsasən,  yalnız  Azərbaycan  Respublikası  Səhiyyə 

Nazirliyinin  müvafiq  icazəsi  olan  və  sanitar-epidemioloji  rəy  verilən,  eləcə  də  körpə  və  məktəbəqədər 

yaşlı uşaqların qidalanması üçün nəzərdə tutulan bioloji aktiv qida əlavələrindən istifadə edilməsinə yol 

verilir. 

 

1.4.25.  Hipovitaminozların  profilaktikası  məqsədi  ilə  soyuq  içkilərin  (kompotun)  askorbin  turşusu  ilə 



süni  şəkildə  vitaminləşdirilməsi  (1  porsiyaya  1-3  yaşlı  uşaqlar  üçün  35  mq,  3-6  yaşlı  uşaqlar  üçün  50 

mq)  həyata  keçirilir.  Həmçinin,  polivitaminli  içkilərdən  (1  stəkan  suya  15  qr)  və  ya  polivitaminli 

preparatlardan (yemək vaxtı və ya yeməkdən sonra gündə 1 həb) istifadə olunması mümkündür. İstifadə 

edilməzdən əvvəl kompotun temperaturu 15°C-yə qədər soyudulduqdan sonra tərkibinə askorbin turşusu 

əlavə olunur. 

 

1.4.26.  Hər  həftə  və  ya  10  gündə  bir  dəfə  tibb  işçisi  qida  məhsullarının  bir  uşağa  verilmə  normasının 



yerinə  yetirilməsinə  nəzarət  edir  və  zəruri  hallarda  qidanın  növbəti  dekada  üçün  korreksiyasını  həyata 

keçirir. Tibb  bacısı  əsas  qida inqrediyentlərinin  yekun cədvəli üzrə  hesablamaları  (kalorilik, zülal, yağ 

və  karbohidratların  miqdarı  hesablanır)  ayda  bir  dəfə  aparır.Vitaminlərlə  zənginləşdirilmiş  yeməklər 

qızdırılmır.  

 

1.4.27.  Qidalanma  ardıcıllığının  təmin  olunması  üçün  gündəlik  menyu  divara  vurularaq,  valideynlərə 



uşağın qidalanmasına dair müntəzəm məlumat verilir. 

 

1.4.28.  Tibb  işçisi  tərəfindən  xüsusi  jurnalda  yeməyin  keyfiyyəti,  yeməklərin  hazırlanma  səviyyəsi 



haqqında müvafiq qeydlər aparıldıqdan və müayinə üçün nümunə götürüldükdən sonra hazır yeməklərin 

uşaqlara  paylanmasına  icazə  verilir.  Porsiyalara  ayrılmış  yeməklərin  çəkisi  bölgü  menyusundakı 

göstərici  ilə  eyni  olmalıdır.  Yeməklərin  hazırlanması  texnologiyası  pozularsa  və  yeməklər  tam 

bişirilməzsə,  yalnız  qeyd  olunan  çatışmazlıqlar  aradan  qaldırıldıqdan  sonra  yeməklərin  paylanmasına 

icazə verilir. 

 

1.4.29.  Hər  gün  hazır  məhsulun  gündəlik  nümunəsi  götürülüb  saxlanılmalıdır.  Gündəlik  nümunə  bir 



porsiya  həcmində,  qeyri-qənaətbəxş  epidemioloji  vəziyyət  zamanı  mikrobioloji  tədqiqat  üçün  100 

qramdan  az  olmayaraq,  yemək  və  ya  qarnir  nümunələri  həcmində  götürülür.  Nümunələr  qapaqlı  steril 

şüşə  qabda  götürülərək  (qarnir  və  salatlar  ayrı  qablarda  saxlanılır),  xüsusi  soyuducuda  və  ya 


soyuducunun bu məqsədlə ayrılan bölməsində 48 saat ərzində 2-6°C temperaturda saxlanılır. Gündəlik 

nümunənin düzgün götürülməsi və saxlanma şəraiti üzərində nəzarəti tibb işçisi həyata keçirir. 

 

1.4.30.  Qida  məhsullarının  daşınması,  onların  saxlanması  və  çirklənmədən  qorunması  üçün  aşağıdakı 



tələblər təmin olunmalıdır: 

 

1.4.30.1. tez xarab olan məhsulların daşınması nişanlanmış qapalı qablarda həyata keçirilməlidir. İlin isti 



dövrlərində  tez  xarab  olan  və  xüsusilə  tez  xarab  olan  məhsullar  daşınma  zamanı  temperatur  rejiminin 

saxlanmasını  (buz  olmadan  -  1  saat,  buzla  -  3  saat  ərzində)  təmin  edən  soyuducu  və  ya  izotermik 

nəqliyyatda  daşınmalıdır.  Qida  məhsullarının  daşınması  üçün  ayrılan  nəqliyyat  vasitəsi  sanitariya 

pasportuna malik olmalıdır. Avtonəqliyyatın banı daxildən asanlıqla təmizlənən materialla örtülməli və 

stellajlarla təchiz edilməlidir; 

 

1.4.30.2.  ərzaq  və  qida  məhsullarını  yolboyu  müşayiət  edən,  məhsulların  boşaldılmasını  və 



yüklənməsini  həyata  keçirən  şəxslər  xüsusi  sanitar  geyimlə  (xələt,  əlcək)  təchiz  edilməli  və  tibbi 

müayinələrdən  keçmələri  barədə  laborator  tədqiqatlarının  nəticələrinə,  eləcə  də  peşəkar  gigiyenik 

hazırlıqdan  və  attestasiyadan  keçmələrinə  dair  qeydlərin  olduğu  müvafiq  formalı  şəxsi  tibbi  kitabçaya 

malik olmalıdırlar; 

 

1.4.30.3. ərzaq məhsullarının daşınması üçün nəzərdə tutulan nəqliyyat vasitələri təmiz saxlanılmalıdır. 



Həmin nəqliyyat vasitələrində insanların və digər malların daşınmasına yol verilməməlidir; 

 

1.4.30.4.  qida  məhsulları  daşınan  nəqliyyatın  sürücüsü  maşının  gündəlik  sanitar  təmizliyini  həyata 



keçirməli, 10 gündə bir dəfə isə dezinfeksiya işlərini aparmalıdır;  

 

1.4.30.5. qida məhsullarının daşındığı qablar nişanlanmalı və yalnız təyinatına görə istifadə olunmalıdır. 



Polietilen və digər kisələr, metal və taxta yeşiklər, çəlləklər, bidonlar və digər qablar istifadədən sonra 

təmizlənməli,  2  faizli  kalsiumlu  soda  məhlulu  qarışdırılmış  su  ilə  yuyularaq,  üzərinə  qaynar  su 

tökülməli,  qurudulmalı  və  çirklənmiş  yerdən  uzaq  saxlanılmalıdır.  Qabların  təmizlənməsi  xüsusi 

otaqlarda  həyata  keçirilməlidir.  Qida  məhsullarının  daşınmasında  mətbəx  ləvazimatlarının  istifadəsinə 

yol verilmir. 

 

1.4.31.  Məktəbəqədər  təhsil  müəssisələrinə  qəbul  edilən  qida  məhsulları  sanitariya  qaydalarına 



uyğunluq haqqında sanitar-epidemioloji rəyə malik olmalıdır. Qida məhsullarının keyfiyyətinə nəzarəti 

anbardar və xüsusi kitabda qeydiyyat  aparan tibb işçisi həyata keçirir. Müşayiətedici sənədləri (qaimə, 

gigiyenik  sertifikat)  olmayan,  saxlanma  müddəti  başa  çatmış  və  xarab  olma  əlamətləri  olan  qida 

məhsullarının  məktəbəqədər  təhsil  müəssisəsinə  qəbuluna  yol  verilmir.  Məktəbəqədər  təhsil 

müəssisəsinin həyətindən yığılmış meyvə və tərəvəzlərin uşaqların qidalanması üçün istifadəsinə yalnız 

həmin məhsullara müsbət sanitar-epidemioloji rəy olduğu zaman yol verilir. 

 

1.4.32. Tez xarab olan  ərzaq məhsulları 2-6°C temperaturda, soyuducu kamerada və  ya soyuducularda 



saxlanılır (27 nömrəli cədvəl):  

 

1.4.33.  Soyuducu  kameralarda  və  ya  soyuducularda  temperatura  nəzarət  məqsədi  ilə  termometrlər 



quraşdırılır. Cəmi bir soyuducu kamera olduqda ət, balıq və süd məhsulları saxlanan guşələr bir-birindən 

mütləq təcrid edilməli və kamerada asanlıqla yuyulub təmizlənə bilən xüsusi rəflər quraşdırılmalıdır. 

 

1.4.34. Qida məhsullarının saxlanma şəraitinə dair tələblər aşağıdakılardır: 



 

1.4.34.1.  dondurulmuş  ət  stellajlarda  və  nazik  tirlərdə,  əlavə  məhsullar  isə  tədarükçünün  gətirdiyi 

qablarda, stellaj və tirlərdə saxlanılır; 

 


1.4.34.2.  dondurulmuş  və  soyudulmuş  quş  əti  tədarükçü  tərəfindən  gətirilmiş  qablarda,  stellajlarda  və 

nazik tirlərdə saxlanılır; 

 

1.4.34.3.  dondurulmuş  balıq  (balıq  filesi)  tədarükçünün  qablarında,  stellajlarda  və  nazik  tirlərdə 



saxlanılır; 

 

1.4.34.4. şüşədə qablaşdırılmış süd həmin qablarda saxlanılır;  



 

1.4.34.5.  kərə  yağı  istehsalçının  qablarında  rəflərə  qoyulmaqla  və  ya  hissələrə  bölünərək,  perqament 

kağıza  bükülmüş  halda  tabaqlarda,  irihəcmli  pendirlər  –  təmiz  stellajlarda  (pendir  hissələri  bir-birinin 

üzərinə yerləşdirilən zaman onların arasına karton və  ya fanerdən hazırlanmış aralıq qat qoyulmalıdır), 

kiçikhəcmli  pendirlər  istehlakçı  qablarına  qoyularaq  tabaqlarda,  xama  və  kəsmik  isə  ağzı  qapaqlı 

qablarda saxlanılır. Xama və kəsmik saxlanılan qabların içərisində qaşıq və digər əşyaların olmasına yol 

verilmir.  Qutularda  qablaşdırılmış  yumurtalar  quru  və  sərin  otaqlarda,  nazik  tirlərin  üzərində 

saxlanılmalıdır; 

 

1.4.34.6. yarma, un və makaron məmulatları quru otaqlarda, kisə və karton qutularda, döşəmədən 15 sm 



hündürlükdə yerləşən stellaj və ya rəflərdə saxlanılmalıdır. Divarla məhsullar arasındakı məsafə 20 sm-

dən az olmamalıdır; 

 

1.4.34.7.  çovdar  və  buğda  çörəkləri  ayrı-ayrı  stellaj  və  şkaflarda  döşəmədən  35  sm-dən  az  olmayan 



məsafədə saxlanılır. Havanın dəyişdirilməsi məqsədi ilə şkafların qapıları dəliklərlə təchiz olunmalıdır. 

Çörəyin saxlandığı  yerlər təmizlənərkən, çörək qırıntıları xüsusi şotkalarla süpürülür, rəflər isə 1 faizli 

sirkə məhlulunda isladılmış parça ilə silinir; 

 

1.4.34.8. kartof və  meyvəköklü  məhsullar quru və  qaranlıq  yerdə, kələm  -  stellajlarda, duza qoyulmuş 



tərəvəzlər  çənlərdə  temperaturu  10°C-dən  yüksək  olmayan  yerlərdə  saxlanılır.  Meyvələr  və  göyərtilər 

yeşiklərdə olmaqla temperaturu 12°C-dən yuxarı olmayan yerlərdə saxlanılır; 

 

1.4.34.9.  spesifik  qoxuya  malik  olan  məhsullar  (balıq,  ədviyyatlar)  iyi  hopdurmaq  qabiliyyətinə  malik 



olan digər məhsullardan (kərə yağı, pendir, çay, şəkər, duz) ayrı saxlanılmalıdır.  

 

1.4.35.  Pasterizə  edilməyən  süd  istifadə  edilməzdən  əvvəl  ən  azı  2-3  dəqiqə  qaynadılmalıdır. 



Qaynadıldıqdan  sonra  süd  soyudulur  və  qapalı  vəziyyətdə  saxlanılır.  Qəbul  edilən  süd  dərhal  istifadə 

edilmədikdə, 4-6°C temperatur şəraitində soyuducuda saxlanılmalıdır.  

 

1.4.36. Qida hazırlanarkən aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir: 



 

1.4.36.1. ərzaq və bişmiş məhsulların emalı müxtəlif iş masaları üzərində, müvafiq qaydada nişanlanmış 

emal taxtalarından və bıçaqlardan istifadə edilməklə həyata keçirilməlidir

 

1.4.36.2.  texnoloji  avadanlıqların  sırasına  xammal  və  hazır  məhsulların  ayrılıqda  emalı  üçün  ən  azı  2 



ədəd ətçəkən maşın daxil edilməlidir.  

 

1.4.37. Yemək hazırlanan zaman gigiyenik tələblərə riayət edilməlidir. Bu tələblər aşağıdakılardır: 



 

1.4.37.1.  ət  və  ya  balıq  qiyməsindən  hazırlanmış  kotlet  və  küftələr,  balıq  parçaları  ən  azı  5  dəqiqə 

qaynama  səviyyəsinə  qədər  isinmiş  yağda  ikitərəfli  qızardılır,  sonra  isə  5-7  dəqiqə  ərzində  250-280°C 

temperatur altında hava ilə qızdırılan şkafda hazır vəziyyətə gətirilir; 

 


1.4.37.2.  bişmiş  ətdən  (toyuqdan)  hazırlanmış  ikinci  yeməklər  və  eləcə  də  birinci  (duru)  xörəyə  əlavə 

olunan  xırda  doğranmış  ətlər  təkrar  termiki  emala  məruz  qalır  –  bulyonda  5-7  dəqiqə  qaynadılır  və 

paylanana qədər 1 saatdan çox olmayaraq, 75°C temperaturda saxlanılır;  

 

1.4.37.3. omletlər 2,5-3 sm-lik təbəqələrdə, 8-10 dəqiqə ərzində temperaturu 180-200°C olan duxovkada 



hazırlanır.  Yumurtalar  su  qaynadıqdan  sonra  10  dəqiqə  ərzində  bişirilir.  Yumurtalar  istənilən 

yeməklərdə  istifadədən  əvvəl  sanitariya  qaydalarına  uyğun  olaraq  emal  edilir.  Məktəbəqədər  təhsil 

müəssisələrinin qida blokunun istehsal sexlərində yumurtaların tədarükçü müəssisə tərəfindən gətirilmiş 

kasetlərdə saxlanmasına yol verilmir;  

 

1.4.37.4.  sosiskalar  və  bişmiş  kolbasalar  mütləq  qaynadılmalıdır  (termiki  emal  qaynama  anından  5 



dəqiqə sonra başa çatmalıdır); 

 

1.4.37.5. qarnirlərin hazırlanması üçün makaron məmulatları və düyü (sonradan yuyulmadan) irihəcmli 



qablara yığılmış suda bişirilir (1:6 nisbətindən az olmayaraq); 

 

1.4.37.6.  kəsmikli  məmulatlar  20-30  dəqiqə  ərzində,  220-280°C  temperaturda  qızdırılma  şkafında 



hazırlanır, hazır yeməklərin qalınlığı 3-4 sm-dən artıq olmamalıdır. 

 

1.4.38.  Tərəvəzlərin  hazırlanması  zamanı  vitaminlərin  qorunması  məqsədi  ilə  onların  qabığı  nazik 



soyulur və bilavasitə hazırlanmazdan əvvəl təmizlənir. Bişirilməzdən əvvəl tərəvəzlər doğranılır, sonra 

isə  yalnız  qaynayan  suya  qoyulur.  Təzə  göyərti  yalnız  paylama  zamanı  hazır  yeməyə  əlavə  edilir. 

Tərəvəzlərin  emalı  bu  məqsəd  üçün  ayrılan  sahədə  həyata  keçirilməlidir.  Meyvələr,  o  cümlədən  sitrus 

meyvələri istifadədən əvvəl mütləq yuyulmalıdır. 

 

1.4.39. İersineoz və psevdovərəmin profilaktikası məqsədi ilə tərəvəzlərin əvvəlcədən isladılmasına yol 



verilmir.  Çiy  tərəvəzlərdən  salatların  hazırlanması  üçün  yalnız  əvvəlki  ildə  yetişdirilmiş  tərəvəz 

məhsullarından mart ayına qədər istifadə edilməsinə yol verilir. 

 

1.4.40.  Vineqret  və  salatların  hazırlanması  üçün  nəzərdə  tutulan  tərəvəzlər  qabıqlı  bişirilir,  soyudulur, 



təmizlənir, sonradan soyuq qəlyanaltılar sexində və ya mətbəxdə bişmiş məhsullar üçün nəzərdə tutulan 

masa  üzərində  doğranılır.  Yeməklərin  hazırlanmasından  bir  gün  əvvəl  tərəvəzlərin  bişirilməsinə  yol 

verilmir. 

 

1.4.41.  Birinci  (duru)  və  ikinci  yeməklər  hazırlandığı  andan  paylanana  qədər  isti  plitə  üzərində  2-  3 



saatdan artıq olmayaraq saxlanıla bilər. 

 

1.4.42.  Kefir,  qatıq  və  digər  süd  turşulu  məhsullar  paylanmazdan  əvvəl  bilavasitə  paketlərdən  və 



şüşədən  süzülərək,  fincanlarda  hissələrə  ayrılır.  Turşumuş  süddən  yalnız  xəmirin  hazırlanmasında 

istifadə etmək olar.  

 

1.4.43.  Yod  çatışmazlığı  olan  endemik  rayonlarda  dövlət  standartlarının  tələblərinə  cavab  verən 



yodlaşdırılmış xörək duzundan istifadə olunmalıdır. 

 

1.4.44.  Qida  toksikoinfeksiyalarının  baş  verməsinin  və  yayılmasının  qarşısını  almaq  məqsədi  ilə 



aşağıdakılar nəzərdə tutulmalıdır: 

 

1.4.44.1.  əvvəlki  yeməklərdən  qalan  qalıqlardan  və  bir  gün  əvvəl  hazırlanan  qidadan  istifadə 



edilməməlidir; 

 

1.4.44.2. pasterizə olunmamış süddən kəsmik və digər süd turşulu məhsulların, ətli və kəsmikli blinlərin, 



eləcə  də  qiyməli  və  yumurtalı  makaronun,  qayğanağın  (nimru),  kremlərin,  kremli  qənnadı 

məmulatlarının, morsun, siyənək balığı və kartofdan hazırlanmış xörəklərin (forşmak), həlməşiyin, çox 

miqdarda  yağ  doldurulmuş  dərin  qablarda  bişirilmiş  məmulatların,  paştetin  və  müxtəlif  yeməklərin  (ət 

və balıq yeməklərinin) üzərinə əlavə olunan sousların hazırlanmasına yol verilmir. 

 

1.4.45.  Məktəbəqədər  təhsil  müəssisələrində  qalan  uşaqların  qidalanması  zamanı  göbələklərin, 



qaynadılmamış çəllək südünün, çəllək xaması və kəsmiyinin, termiki emal edilməmiş konservləşdirilmiş 

yaşıl  noxudun,  qanlı  və  içalat  kolbasalarının,  baytar  nəzarətindən  keçməmiş  ət  və  ət  məhsullarının,  su 

quşlarının  yumurtası  və  ətinin,  balıqların,  ev  şəraitində  hermetik  qablarda  konservləşdirilmiş 

məhsulların,  hermetikliyi  pozulmuş  bombajlı,  deformasiya  olmuş,  paslı  və  etiketsiz  banka 

konservlərinin,  müxtəlif  qatışıqlarla  və  anbar  zərərvericiləri  ilə  çirklənmiş  yarmanın,  unun  və  quru 

meyvələrin, kiflənmə və çürümə əlamətləri olan meyvə və tərəvəzlərin istifadəsi qəti qadağandır. 

 

1.4.46.  Uşaqların  qidalanması  zamanı  süni  mənşəli  qida  əlavələrindən,  ədviyyatlardan,  istiotlu 



xörəklərdən, tərkibində süni mənşəli qida əlavələri olan (sintetik aromatizatorlar, boyalar) məhsullardan, 

o  cümlədən  spirtsiz  qazlı  sulardan,  qənnadı  məmulatlarından,  saqqızlar  və  çipslərdən,  qəlyanaltı 

konservlərindən,  duza  qoyulmuş  meyvə  və  tərəvəzlərdən  (xiyar,  pomidor,  gavalı,  alma),  piylərdən,  72 

faizdən az  yağlılığı olan kərə  yağından, hisə verilmiş məmulatlardan, mayonez, bibər, xardal, qıtıqotu, 

sirkə, istiotlu souslardan və təbii qəhvədən istifadə edilməsinə yol verilmir. 

 

1.4.47.  Məktəbəqədər  təhsil  müəssisələrində  sanitariya  qaydalarının  tələblərinə  cavab  verən  içməli 



suyun keyfiyyətinin təhlükəsizliyini təmin edən rejim təşkil olunmalıdır. 

 

Yüklə 185,29 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin