1. Sezar shifri

Topshiriqlar.
310-22 guruh talabasi
Ergashaliyev Bahodir
1.Sezar shifri.
Sezar shifri — kriptografiyada Sezar shifri, shift shifrlash, Sezar kodi yoki Sezar shifrlash sifatida ham tanilgan, eng oddiy va eng mashhur shifrlash usullaridan biri. Bu almashtirish shifrining bir turi boʻlib, unda ochiq matndagi har bir harf alifbo boʻylab maʼlum bir qator pozitsiyalar bilan almashtiriladi. Masalan, chapga siljish 3 boʻlsa, D bilan almashtiriladi. Usul Yuliy Sezar sharafiga nomlangan. U oʻzining shaxsiy yozishmalarida aynan shu usuldan foydalangan.
Sezar shifri orqali amalga oshirilgan shifrlash bosqichi koʻpincha Vigenère shifri kabi murakkabroq sxemalarning bir qismi sifatida kiritilgan. U hali ham ROT13 tizimida zamonaviy dasturga ega. Barcha almashtirish bitta alifbo shifrlarida boʻlgani kabi, Sezar shifrini ham osonlikcha buzish mumkin. Shifr zamonaviy amaliyotda aloqa xavfsizligini taʼminlamaydi.

Oddiy matn: Brgashaliyev Bahodir Baxromjon o’g’li

Kalit: 15
Shifrlangan matn: tgvphwpaxntk qpwdsxg qpmgdbydc d'v'ax
Deshifrlangan matn: Brgashaliyev Bahodir Baxromjon o’g’li

2. Ikki tomonlama o‘rin almashtirish usuli.
Ikki tomonlama o'rin almashtirish usulida sonlar, "0" va "1" raqamlari yordamida ifodalangan bo'lib, har bir raqam yalniz bir qismini ifodalaydi va o'nlik sistemasidan farqli ravishda faqat ikkilik (2lik) sistemasida ishlatiladi. Masalan, "0" soni ifodalaydi 0 to'plamini, "1" soni esa 1 to'plamini ifodalaydi. Ikki tomonlama o'rin almashtirish usuli, elektronika, kiber xavfsizlik, kriptografiya va ma'lumot o'zarligi sohasida keng ishlatiladi. Bifiksit ifodalash usuli, kompyuter sistemalari va bilgisayardagi axborotlarni ifodalashda asosiy ko'rsatkich bo'lib, shu usul yordamida sonlar, raqamlar va ma'lumotlar ifodalanadi va uzatiladi. Bifiksit usuli, matematikning asosiy qoidalarga asoslangan ravishda ishlaydi va bir nechta amaliyotlar, masalan, qo'shish, ayrish, ko'paytirish, bo'lish va boshqa arifmetik amaliyotlar qollaniladi. Ushbu usul matematik, informatika va kompyuter ilmi olamida asosiy qo'llanma bo'lib, axborotlarni saqlash, uzatish, shifrlash va shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilishda muhim ahamiyatga ega.
"Bahodir" uchun:
B=2 - belgi indeksi
2 (tasqari indeksi)
2+2=4 - shifrlangan indeks
Shunda kodlangan ma'lumotlar quyidagicha hosil qilinadi:
Ism: "Bahodir" -> "Hejgmfu"
Familiya: "Ergashaliyev" -> "Fvsfldhsrevzmt"
Sharf: "Baxromjon o'g'li" -> "Jfywsqypkmmzp&a&r'xti"

3. Vijiner shifrlash usuli.
Vijiner shifrlash usuli, tarixiy ravishda matematikor va diplomat Johann Friedrich Vijiner tomonidan ishlab chiqilgan bir shifrlash usulidir. Ushbu usul, matemnatikalarning kriptografiya sohasida ahamiyatli ishlari bilan bog'liq bo'lgan Vijiner uchining taqdiri bo'ldi. Vijiner shifrlash usuli, polialfavitik shifrlash usullari oilasiga kiradi. Bu usulda matn almashtirilganda, har bir harf uchun alohida bir shifrli belgi ishlatiladi. Shifrlash jarayonida matning har bir harfi asosiy alifbodan o'zlashtirilib, belgilarni tartibda o'tkazish asosida belgiumlar almashinuvi amalga oshiriladi. Vijiner shifrlash usulida katta matnlarni asosiy alifboddan kelib chiqarganda, matnni shifrlab boshlangan xolda, matning har bir belgisi va shifrlarda dastlabki harflar ishlatiladi. Matnni shifrlash va unshifrlash uchun "kalit so'z" (keyword) ishlatiladi. Kalit so'z yordamida belgilar jadvalli matndagi harflarga bog'lanadi va matn har bir harfi almashtiriladi. Vijiner shifrlash usuli unga yengil ishlov berishi va kuchli himoya ta'minlashi uchun mashhur bo'lganligi uchun kriptografiya sohasida keng qo'llaniladi. Ushbu usul mavjud matematik algoritmalar yordamida kriptografiya boshqaruv tizimlarida, ma'lumot o'zarligi sohasida va hujum manbalariga qarshi himoya tizimlarida foydalaniladi.

Vijiner jadvalini lotin alifbosiga asoslangan o‘zbek alifbisida yaratish.
Vijiner jadvali:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
Shifrlash:
- Matn: Ergashaliyev Bahodir
- Shifrlangan matn: Qxumhvkzbmirq Fxejzrep
Deshifrlash:
- Matn: Qxumhvkzbmirq Fxejzrep
- Deshifrlangan matn: Ergashaliyev Bahodir