1. Suv bugʻi qozonlari. Issiqlik balansi haqida

1. Suv bugʻi qozonlari. Issiqlik balansi haqida

Reja :
1. Suv bugʻi qozonlari.

2. Issiqlik balansi haqida.
3. Yoqilgʻi sarfi .
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati.
Suv bug‘ini hosil qiladigan qurilma bug‘ qozoni deb ataladi. Suv bug‘i
bug1 dvigatelllarini harakatga keltiradi. Suv bug‘i sanoat va qishloq
xo‘jaligining ishlab chiqarishdagi ehtiyojlarida va binolarni isitishda
ishlatiladi. Issiq suv ishlab chiqarishda, umumiy va yashash uylarini
isitishda hamda aholining kommunal-maishiy ehtiyojlari uchun ishlatiladi.
Bugb qozonlarida bug‘ yoqilg^dan ajralgan issiqlik yordamida hosil
qilinadi. Zamonaviy bug‘ qozonining chizma tasviri 63-rasmda keltirilgan
va u bug‘ qizdirgich, suv ekonomayzeri va havo qizdirgichdan iborat.
Bug4 qozonda hosil bo‘lgan bug‘ning harorati ortadi, bu esa bug‘ turbina
qurilmasining foydali ish koeffitsienti oshishiga olib keladi.
Suv ekonomayzeri va havo qizdirgich qozonda yoqilgan yoqilg‘ining
issiqligid an yaxshi foydalanish uchun o ‘rnatiladi.
Qozon agregati tarkibiga quyidagilar kiradi: o ‘txona qurilmasi (gorelka
bilan kamera); qozon agregatining asosiy elementlaridan biri bo ‘lgan
bug‘ quvurlar (unda bug‘ hosil bo‘ladi); bug‘ berilgan parametrlargacha
qizdiriladigan bug‘ qizdirgich, bug‘ qozoniga beriladigan suvni isitish
uchun m o‘ljallangan ekonomayzer va yoqilg‘ini yoqish uchun o ‘txonaga
beriladigan havoni qizdirish uchun havo qizdirgichlar kiradi.
Qozon agregati tarkibiga quyidagilar kiradi: o ‘txona qurilmasi (gorelka
bilan kamera); qozon agregatining asosiy elementlaridan biri bo ‘lgan
bug‘ quvurlar (unda bug‘ hosil bo‘ladi); bug‘ berilgan parametrlargacha
qizdiriladigan bug‘ qizdirgich, bug‘ qozoniga beriladigan suvni isitish
uchun m o‘ljallangan ekonomayzer va yoqilg‘ini yoqish uchun o ‘txonaga
beriladigan havoni qizdirish uchun havo qizdirgichlar kiradi.
0 ‘choqda yoqilg‘i yoqiladi, buning natijasida ajralib chiqqan issiqlik
miqdorining birqismi nurlanish yo'li bilan bug' hosil qiluvchi quvurlarga
uzatiladi. Bu sirtlar ekran deb ataladi. Yonib boMgan mahsulotlar bug'
qizdirgich, havo qizdirgichdan o ‘tib tutun so'ruvchi yordam ida
atmosferaga chiqarib yuboriladi.

Iste’mol suvi nasos yordamida ekonomayzerga beriladi. Bu yerda suv

to ‘yinish haroratigacha qizdirilib bug‘ qozonining barabaniga keladi. Bu
yerdan suv tushuvchi quvurlar orqali ekran quvuriga keladi. Ekran
quvurlarida hosil bo‘lgan bug4 va suv aralashmasi barabanga kelib tushadi
va bu yerda suvdan bug‘ ajratiladi. Bug‘ bug4 qizdirgichga yuborilib o ‘ta
qizigan bug4 hosil qilinadi.
Bug4 qozonlari suvning harakatlanishiga ko4ra 3 xil bo4ladi:
1) tabiiy ravishda bug4 va suv aralashmasi harakatlanadigan bug4
qozonlari (64 a-rasm);
2) sun’iy ravishda sirkulyatsiya bo4ladigan (nasos yordamida) bug4
qozonlari (64 b-rasm);
3) barabanga ega bo 4lmagan bug4 qozonlari (64v-rasm)Iste’mol suvi nasos yordamida ekonomayzerga beriladi. Bu yerda suv
to ‘yinish haroratigacha qizdirilib bug‘ qozonining barabaniga keladi. Bu
yerdan suv tushuvchi quvurlar orqali ekran quvuriga keladi. Ekran
quvurlarida hosil bo‘lgan bug4 va suv aralashmasi barabanga kelib tushadi
va bu yerda suvdan bug‘ ajratiladi. Bug‘ bug4 qizdirgichga yuborilib o ‘ta
qizigan bug4 hosil qilinadi.
Bug4 qozonlari suvning harakatlanishiga ko4ra 3 xil bo4ladi:
1) tabiiy ravishda bug4 va suv aralashmasi harakatlanadigan bug4
qozonlari (64 a-rasm);
2) sun’iy ravishda sirkulyatsiya bo4ladigan (nasos yordamida) bug4
qozonlari (64 b-rasm);
3) barabanga ega bo 4lmagan bug4 qozonlari (64v-rasm)
Bug* ishlab chiqarish uchun m o‘ljallangan inshoot va qurilmalar
kompleksi qozon agregati bilan qo‘shimcha qurilmalardan tashkil topadi.
Qozon qurilmasining asosiy ish xarakteristikalariga quyidagilar kiradi.
1. Bug4 unumdorligi (qozonning quvvati), bu vaqt birligida hosil
bo ig an bug‘ miqdori bilan aniqlanadi.
2. Bug‘ning parametrlari (bosimi va o ‘ta qizish harorati).
3. Qozon agregatining foydali ish koeffitsienti.
Qozon qurilmalarini quyidagi belgilarga ko‘ra tasniflash mumkin.
1. Bug‘ unumiga ko‘ra:
a) past unumli 15—20 t/soat
b) 0‘rtachaunumli 25^-30 dan 160^-220 t/soat gacha
d) yuqoriunumli 220-^-250 t/soat va yuqori
2. Bug4 bosimiga ko‘ra:
a) past bosimli 9 at gacha (1 MPa)
b) o ‘rta bosimli 14—40 at (1,4^4 MPa)
d) yuqori bosimli 100 at -И40 at
e) yuqori kritik bosimli 255 at
68-§. Qozonlarning issiqlik balansi
Qozon qurilmasida yoqilgM yonishida ajralib chiqqan issiqlikni foydali
ishlatilgan issiqlikka va issiqlik yo‘qolishiga taqsimlanishi issiqlik balansi
deyiladi. Issiqlik balansi 1 kg qattiq (suyuq) yoki 1 m3 gazsimon yoqilg‘i
uchun qozon qurilmasida o'rnatilgan issiqlik holatiga ko4ra tuziladi.
Issiqlik balansining tenglamasi (kJ/kg, k J/m 3) quyidagi ko‘rinishga
ega

Q к = Q, + Q2 + Q3 + Q4 + Q s +

yoki foizda ifodalanishi
q, + q2 + q3 + q4 +q5 = 100 %
a a

bu yerda q,=( q , ) 100%,q2=( q / ) 100 % va h.k.

(294) va (295) tenglamalarida Q'. mavjud issiqlik; Q, (q,) — qozon
qurilmasida bug‘ olish uchun foydali ishlatilgan issiqlik; Q2(q2) — chiqib
ketayotgan tutun gazlari bilan yo'qolgan issiqlik, Q2 (q3) - ximik yoqilg'i
to ‘liq yonmaganda yo'qolgan issiqlik; Q4 (q4) - yoqilg‘i mexanik to ‘liq
yonmaganda yo'qolgan issiqlik; Q s (q.) —atrof muhitga yo‘qolgan issiqlik;
Q6 (q6) - shlakning fizik issiqligi bilan yo‘qolgan issiqlik.
Bug* ishlab chiqarish uchun m o‘ljallangan inshoot va qurilmalar
kompleksi qozon agregati bilan qo‘shimcha qurilmalardan tashkil topadi.
Qozon qurilmasining asosiy ish xarakteristikalariga quyidagilar kiradi.
1. Bug4 unumdorligi (qozonning quvvati), bu vaqt birligida hosil
bo ig an bug‘ miqdori bilan aniqlanadi.
2. Bug‘ning parametrlari (bosimi va o ‘ta qizish harorati).
3. Qozon agregatining foydali ish koeffitsienti.
Qozon qurilmalarini quyidagi belgilarga ko‘ra tasniflash mumkin.
1. Bug‘ unumiga ko‘ra:
a) past unumli 15—20 t/soat
b) 0‘rtachaunumli 25^-30 dan 160^-220 t/soat gacha
d) yuqoriunumli 220-^-250 t/soat va yuqori
2. Bug4 bosimiga ko‘ra:
a) past bosimli 9 at gacha (1 MPa)
b) o ‘rta bosimli 14—40 at (1,4^4 MPa)
d) yuqori bosimli 100 at -И40 at
e) yuqori kritik bosimli 255 at
68-§. Qozonlarning issiqlik balansi
Qozon qurilmasida yoqilgM yonishida ajralib chiqqan issiqlikni foydali
ishlatilgan issiqlikka va issiqlik yo‘qolishiga taqsimlanishi issiqlik balansi
deyiladi. Issiqlik balansi 1 kg qattiq (suyuq) yoki 1 m3 gazsimon yoqilg‘i
uchun qozon qurilmasida o'rnatilgan issiqlik holatiga ko4ra tuziladi.
Issiqlik balansining tenglamasi (kJ/kg, k J/m 3) quyidagi ko‘rinishga
ega
Q к = Q, + Q2 + Q3 + Q4 + Q s +

yoki foizda ifodalanishi

q, + q2 + q3 + q4 +q5 = 100 %
a a
bu yerda q,=( q , ) 100%,q2=( q / ) 100 % va h.k.

(294) va (295) tenglamalarida Q'. mavjud issiqlik; Q, (q,) — qozon

qurilmasida bug‘ olish uchun foydali ishlatilgan issiqlik; Q2(q2) — chiqib
ketayotgan tutun gazlari bilan yo'qolgan issiqlik, Q2 (q3) - ximik yoqilg'i
to ‘liq yonmaganda yo'qolgan issiqlik; Q4 (q4) - yoqilg‘i mexanik to ‘liq
yonmaganda yo'qolgan issiqlik; Q s (q.) —atrof muhitga yo‘qolgan issiqlik;
Q6 (q6) - shlakning fizik issiqligi bilan yo‘qolgan issiqlik.
Atrof muhitga issiqlikning yokqolishi (kJ/kg) qozon qurilmasi sirt
yuzasining o ‘lchovlariga, qoplama sifati va issiqlik izolatsiyasiga bog‘liq..
Hisoblashlarda atrof muhitga issiqlikning yo‘qolishi normativ bo‘yicha
olinadi, qozon qurilmasini tekshirishda esa issiqlik balansi tenglamasida
aniqlanadi:
q5 = q ; - ( q 1 + q3 + q4 + q6) (308)
yoki
q = 100 — (q, + q2 + q3 + q4 +q 5 ) (309)

Shlakning fizik issiqligi orqali issiqlik yo‘qolishi

Q6 = a, ct tt A4 / 100 (310)
bu yerda at - shlakdagi yoqilg‘i kulining ulushi, kamerali o ‘txona
uchun at = 1— aun, qatlamli o ‘txona uchun a( ga proval aprdagi yoqilg‘i
kulining ulushini qo‘shish kerak.
ct — shlakning issiqlik sig‘imi, kJ/kg K;
tt - shlakning harorati, °C;
A4 - yoqilg‘idagi kulning miqdori, %.
Shlakning fizik issiqligi orqali (%) issiqlik yo‘qolishi
a
q4= ( ^ T ) 1 0 0 = a,c1t , A V Q l , (

Agregatning (brutto) va qurilmaning (netto) foydali ish koeffitsientlari

Qozon agregatining (brutto) foydali ish koeffitsientlari lining ish
samaradorlik darajasini ifodalaydi va u qozon agregatida ishlatilgan issiqlik
miqdorining yoqilg'i umumiy issiqligiga nisbatiga teng, ya’ni:
yoki
Q\

100 (312)

~ч
1 = 100 - (q2 + q3 + q4 + q s + q6) (313)

Qozon qurilmasining (netto) FI К o lz ehtiyojlariga (yoritish, nasoslarni
issiqlikdan tushirish va b.) sarflangan issiqlikdan tashqari qozon
agregatining FI К teng, ya’ni
Л L = - в о : 100 (314)
bu yerda Q 0E — o ‘z ehtiyojlariga sarflangan issiqlik, kJ/
Yoqilg‘i sarfi. Qozon qurilmasining issiqlik hisoblashlarida yoqilg‘ining
natural va hisobiy sarfi farqlanadi.
Yoqilg‘ining natural sarfi (kg/s) quyidagi ifodadan aniqlanadi:
А о ОЬкв ~ К ) + ( ^ / 1 ~ К )D jn (fh b z!h A
d — .y hr 100 (3 1 b )
УгЧкс/
bu yerda h ^ — qozon qurilmasining (brutto) FIK, %.

Yoqilg‘ining hisobiy sarfi mexanik n o to ‘liq yonish hisobga olib

aniqlanadi:
B* “ B(! ' l 0 0 ) (316)
bu yerda q; — mexanik notolliq yonishda issiqlikning yo‘qolishi.Yoqilg‘i sarfi. Qozon qurilmasining issiqlik hisoblashlarida yoqilg‘ining
natural va hisobiy sarfi farqlanadi.
Yoqilg‘ining natural sarfi (kg/s) quyidagi ifodadan aniqlanadi:
А о ОЬкв ~ К ) + ( ^ / 1 ~ К )D jn (fh b z!h A
d — .y hr 100 (3 1 b )
УгЧкс/
bu yerda h ^ — qozon qurilmasining (brutto) FIK, %.

Yoqilg‘ining hisobiy sarfi mexanik n o to ‘liq yonish hisobga olib

aniqlanadi:

B* “ B(! ' l 0 0 ) (316)

bu yerda q; — mexanik notolliq yonishda issiqlikning yo‘qolishi.
http://hozir.org