1. V. Vilsonun “14 maddəlik” sülh proqranınin mahiyyti

11. Sabitləşmə dövründə (1924-1929) beynəlxalq münasibətlər
20-ci ill ərd ə qalib dövl ətl ər Almaniya üçün sülh şərtl ərinin yumşaldılmasına çalışırdılar. 1924-cü ilin aprelind ə AB Ş generalı Çarlz Dauesin hazırladığı plan əsasında (bu “Daues plan”ı adlanır) Almaniyadan alınan t əzminatın ümumi şərtini azaltmamaq şərti il ə illik öd ənişin h əcmi xeyli aşağı salınırdı. H əmin ilin iyul-avqustunda keçiril ən London konfransında Fransanın t əzminat m əsələsini tezlikl ə h əll etm ək təklifi r ədd edildi. İngilt ərə v ə AB Ş t ərəfind ən Almaniyaya 800 milyon marka istiqraz verildi. «Daues planı» İngilt ərə-AB Ş blokunun ön plana çıxdığını göst ərdi. 1925-ci ilin əvv əll ərind ə Almaniya hökum ətinin Reynd ə mövcud v əziyy əti saxlanmasını t əmin ed ən pakt layih əsini ir əli sürm əsind ən Q ərb dövl ətl əri SSRİ əleyhin ə Almaniyanın da daxil oldu ğu ittifaq yaratmaq üçün istifad ə etm ək q ərarına g əldil ər. Bu m əqs ədl ə ça ğrılan Lokarno konfransı 1925-ci il oktyabrın 5-d ən 16-na q ə d ər davam etdi. Bu konfransda İngilt ərə, Fransa, Almaniya, İtaliya, Belçika, Polşa v ə Çexoslovakiyanın nümay ənd ələri iştirak edirdi. Konfransın q ərarları iç ərisind ə İngilt ərə, Fransa, Almaniya, Belçika v ə İtaliya arasında imzalanmış təminat paktı mərkəzi yer tuturdu. SSRİ 1925-ci il oktybarın 12-də, Lokarno sazişləri imzalanmamışdan dörd gün əvvəl, Almaniya ilə ticarət müqaviləsi bağladı. Müqavilə Rapollo müqaviləsinin və sovet xarici ticarət inhisarının sarsılmazlığını təsdiq edirdi. Alman diplomatı Dirksen bu sazişi «kiçik əks – Lokarno» adlandırmışdı. Polşa v ə Çexoslovakiya xalqı qarşısında tam nüfuzdan düşm ə m ək üçün Fransa Lokarnoda bu dövl ətl ərl ə qarşılıqlı yardım haqqında xüsusi sazişlər imzaladı. Konfransda Almaniyanın Mill ətl ər C əmiyy ətin ə q əbul olunması haqqında razılıq da əld ə edildi. 1926-cı il aprelin 24-də SSRİ ilə Almaniya arasında dostluq və bitərəflik haqqında müqavilə bağlandı. Müqavilədə göstərilirdi ki, tərəflərdən biri, hərəkətlərinin sülhsevərliyinə baxmayaraq, üçüncü bir dövlətin və yaxud üçüncü dövlətlər qrupunun hücumuna məruz qalarsa, digər tərəf bitərəfliyə riayət edəcəkdir. 1927-ci ildə SSRİ-də sosializm quruculuğuna mane olmaq məqsədi ilə İngiltərə başda olmaqla antisovet kompaniya başlandı. 1927-ci il fevralın 23-də İngiltərənin xarici işlər naziri U.Çemberlen Sovet hökumətinə göndərdiyi notada SSRİ-ni antibritaniya təbliğatı aparmaqda günahlandırdı. İngiltərə hökuməti 1927-ci il mayın 27-də SSRİ ilə ticarət və diplomatik münasibətləri kəsdi. İngilis-amerikan ziddiyyətləri ilə yanaşı ABŞ ilə Yaponiya, Fransa ilə Almaniya, Fransa ilə İtaliya arasındakı ziddiyyətlər də inkişaf edirdiCənub-Şərqi Asiyada və Sakit Okeanda hökmranlıq uğrunda yapon-amerikan mübarizəsi bu dövrdə ən kəskin şəkil almışdı. Yaponiyanın «pozitiv», yəni açıq hücumçu siyasəti 1927-ci ildə yapon hərbçilərinin başçısı general Tanaka tərəfindən müəyyənləşdirilmişdi. Bu planda SSRİ-nin bütün Asiya hissəsinin və Çinin işğalı ən mühüm yer tutur. Beynəlxalq siyasi şəraitin yumşaldılmasında ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya, Almaniya, Yaponiya və s. ölkələrin nümayəndələri tərəfindən 1928-ci ilin avqustunda Parisdə imzalanmış Brian-Kelloq (Brian Fransanın xarici işlər naziri, Kelloq isə ABŞ-ın dövlət katibi idi) paktının da müəyyən rolu olmuşdu. Müxtəlif vaxtlarda bu pakta 48 dövlət, o cümlədən, SSRİ də qoşulmuşdu. Pakta imza atan tərəflər müharibədən imtina etməyi, bütün münaqişələri və mübahisəli məsələləri dinc yolla həll etməyi öhdələrinə götürmüşdülər.1926-cı ildə Türkiyə ilə Böyük Britaniya arasında bağlanan müqaviləyə əsasən Mosul münaqişəsinə son qoyuldu. Mosul vilayəti İraqın tərkibində qaldı, əvəzində isə Türkiyə kompensasiya aldı XX əsrin 20-ci illərində beynəlxalq münasibətlərdə müəyyən mənada nisbi sakitlik hökm sürürdü.