10-mavzu. Monopoliya va monopsoniya darsning o‟quv maqsadi

4. Monopol hokimiyat tufayli jamiyat yo’qotishlari
O‘zbekistonda 2009 yilda respublika iqtisodiyotining monopollashuv darajasi ancha pasayganligi kuzatildi. 2010 yil boshidagi holatga ko‘ra monopolist korxonalar davlat reestrida 162 turdagi mahsulot va xizmatlar ishlab chiqarish bo‘yicha 211 ta xo‘jalik yurituvchi subyekt bor edi, yil oxiriga kelib ularning soni 183 taga tushirildi.
Ayni vaqtda bir qator tarmoqlarda monopolizm hali ham saqlanib qolmoqda. Masalan, neft kimyosi bozorida 19 ta, oziq-ovqat tovarlari bozorlarida 13 ta, qurilish materiallari bozorida 17 ta korxona monopolistdir⁸.
Monopollashuvning yuqori darajada saqlanib qolayotganligining obyektiv sabablari:

• 
  Ishlab chiqarishning kapital sig‘imi kattaligi;
  
• 
  Katta quvvatga ega bo‘lgan agregatlardan foydalanilishi;  Texnologiya jarayonlarining uzluksizligi.
  

Bular ushbu tarmoqlarda raqobatning rivojlanishini qiyinlashtirib qo‘ymoqda.
Nazorat savollari

1. 
   Korxonaning (firma) sof monopoliya sharoitidagi harakati.
   
2. 
   Sof monopoliya modelining asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?
   
3. 
   Monopoliyalarning vujudga kelishiga ta‗sir ko‘rsatuchi omillar.
   
4. 
   Optimal ishlab chiqarish hajmini tanlab olish uchun nimalar qilish kerak?
   
5. 
   Narx diskriminatsiyasi nima, uning qanday ko‘rinishlari
   

mavjud?
Mustaqil ta‟lim uchun savol va topshiriqlar

1. 
   O‘zbekiston sharoitida monopoliyalarning o‘rni va roli qanday?
   
2. 
   O‘rganilayotgan mamlakatlarda monopoliyalar faoliyati va ularni vujudga kelish shart - sharoitlari.
   

2-ilova Klaster tuzing

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

1. 
   Pindayk R. Mikroiqtisod: Inglizchadan qisqartirib tarjima qilingan/ Pindayk Robert, Rubinfeld Daniel. – T.; 2002.
   
2. 
   Egamberdiev E. Mikroiqtisodiyot. O‘quv qo‘llanma. T.: 2005 y.
   
3. 
   Экoнoмическaя теoрия: учебник / И.К. Стaнкoвскaя, И.A. Стрелец.- 5-е изд., перерaб. и дoп.–М.:Эксмo, 2010.- 480 стр.- (Пoлный курс
   

MBA)

4. 
   To‘xliev N., Xaqberdiev Q., Ermamatov Sh., Xolmatov N. Iqtisodiy bilim asoslari. Qo‘llanma. T. O‘zME. 2004, 96 b.
   
5. 
   Abulqosimov H va boshqalar. Iqtisodiy bilim asoslari. O‘quv qo‘llanma. T.: Akademiya, 2010.-304 b.
   
6. 
   Вечкaнoв Г.С. Экoнoмическaя теoрия. – спб.: Питер, 2009.
   

– 448 с.

7. 
   Курс микроэкономики: учебник/ Р.М.Нуреев. – 2-е изд., изм. – М.: Норма: Инфра-М, 2010. – 576 с.
   
8. 
   Сбoрник зaдaч пo микрoэкoнoмике./ к ―Курсу микрoэкoнoмики Р.М. Нуреевa – М.: Нoрмa, 2008. – 432 с. 9. Микроиқтисодиѐт: Олий ўқув юртлари учун дарслик /
   

С.С.Ғуломов, Р.Х.Алимов, Б.Т.Салимов ва бошқ.- Т.: ―Шарқ, 2001.-320 б.

Web-resurslar

1. 
   www.nber.org– mikro va makro iqtisodiyot sohasidagi iqtisodiy ko’rsatkichlar.
   
2. 
   www.hse.ru– Rossiya oliy iqtisodiyot maktabi - Davlat universitetining tadqiqot ishlari.
   
3. 
   www.libertarium.ru– iqtisodiyot nazariya sohasidagi olimlarning maqolalari.
   
4. 
   www.econ-canada.com/stuident/links/mikro2.htm- Gregoriy Menk’yu mikroiqtisodiyot sohasidagi ilmiy ishlari.
   

6.www.almaz.com./nobel/economies- iqtisodiyot sohasida Nobel mukofotlari haqida ma’lumot.