11-Amaliy ish Mavzu: Shaklni 2D va 3D ko'nnishga biror bir shaklni berilgan trayektoriya bo'ylab harakatlantirish orqali o'tkazish

1-rasm
 

---

raqami yozilib Enter bosiladi va so‘ngida balandligi 70 raqami yozilib Enter 
bosilgach, ekranda konusning yuqoridan ko‘rinishi baydo bo‘ladi (34-rasm, a). 
вид слева tugmasi bilan chizilgan konusni chap tarafdan ko‘rsatamiz (39-rasm, 
b). 
- разрез (qirqim) tugmasi bosiladi. Выберите объекты: - so‘roviga 
sichqoncha bilan konus ko‘rsatiladi va Пробел bosib tanlash to‘xtatiladi. 
So‘ngra sichqonchaning o‘ng tugmasi bosilib kesuvchi tekislikni ko‘rsatish 
usuli tanlanadi Bizning holda Zos usili tanlanadi. So‘ngra sichqoncha bilan konus 
asosining markaziga yaqin boriladi va sichqonchani bosmasdan Z o‘qi bo‘yicha 
yuqoriga qarab tekis yuriladi (yurilgan masofa nishon yonida yozilib turiladi). Tekis 
yurilgani yurish yo‘nalishi bo‘yicha cheksiz nuqtali chiziq paydo bo‘lganidan bilsa 
bo‘ladi. Klaviaturadan 50 raqami kiritilib Enter bosiladi, ya’ni nishon konus 
asosidan 50 birlik masofaga o‘tadi (2-rasm, v). Sichqoncha chapga qarab taxminan 
45
0
burchak ostida yuriladi. (Aniq 45
0
gradus bo‘lganini nishon yonidagi 225
0
yozuvidan hamda cheksiz davom etuvchi nuqtali chiziqdan bilsa bo‘ladi). Ixtiyoriy 
masofaga yurilgach sichqonchaning chap tugmasi bosiladi. Bu bilan kesuvchi tekislik 
yasalgan bo‘ladi (2-rasm, g).
Endi konusning paski tomoniga sichqonchani bosib kesuvchi tekislikning 
pastki tarafidagi qirqilayotgan qismi qolishi ko‘rsatiladi. (34-rasm, d). Rasmda 
ko‘rinib turibdiki kesuvchi tekislik ko‘rsatilgan tekislikka perpendikulyar bo‘lar 
ekan. 
Kesik konusning turli ko‘rinishlarini hosil qilish uchun keyingi bajariladigan 
bosqichlar ya’ni list qatiga o‘tish va hokazolar 3.1 mavzudagidek olib boriladi.
а) 
b) 
v) 
g) 
d) 
2-rasm 

---

3-rasm 
Har bir ko‘rinish ko‘rinish oynalarini to‘ldirib turli xil masshtab olib 
joylashadi. Vidovыy ekran panellar jihozidagi 
- масштаб tugmasi 
yordamida har bir ko‘rinish oynasini ketma-ket aktivlashtirib har biri uchun 1:1 
masshtab tanlab chiqamiz (35-rasm). Ko‘rinish oynalaridan birida chizmani belgilab 
uning chizig‘iga 1 mm qalinlik beriladi. Chizmaning yaqqol ko‘rinishi uchun bu 
ko‘rinish oynasidagi tasvirga 
- скрытие линии tugmasi orqali orqa chiziqlarisiz
ko‘rsatiladi.
Topshiriq. Yuqorida olingan ko‘nikmalardan foydalanib: 
1) asosining radiusi 40 va balandligi 80 bo‘lgan silindrni asosi bilan 30
0 
burchak hosil qiluvchi tekislik bilan, 2) Radiusi 60 ga teng bo‘lgan sharni markazidan 
20 birlik yuqoridan o‘tuvchi XY tekisligiga parallel tekislik bilan kesishishidan hosil 
bo‘lgan shaklning uchta proyeksiyasi va umumiy ko‘rinishi chizing. 
 
Nazorat uchun savollar va topshiriqlar 
1.
Mavzuga doir misollar keltiring 
 
Adabiyotlar: 
1.
M.Aripov, A.Haydarov : Informatika asoslari. 
2.
A.Sattorov : Informatika va axborot texnologiyalari. 
3.
T.X.Xolmatov, N.I.Tayloqov, U.A.Nazarov: Informatika va hisoblash 
texnikasi 
4.
Qulnazarov B.B. Ibragimov X.M. Chizmachilik va kompyuter grafikasi 
asoslari (o‘quv qo‘llanma). Samarqand, 2006 y. - 256 bet. 
5.
Ibragimov X.M. Kompyuter grafikasi asoslari (ma’ruzalar matni). 
Samarqand, 2008 y. -105 bet.