13-mavzu: Transport tarmoqlari. Reja

13.1-jadval. Raqamli iyerarxiya tezligi
	Amerika			CCITT (Yevropa)
Tezlikni belgila- nishi	Ovozli kanal-lar soni	Kanal-lar soni	Tezlik, Mbit/s	Ovozli kanal- lar soni	Avvalgi darajadagi kanallar soni	Tezlik, Mbit/s
DS-0	1	1	64 Kbit/s	1	1	64 Kbit/s
DS-1	24 T1	24	1,544	30 E1	30	2,048
DS-2	96 T2	4	6,312	120 E2	4	8,488
DS-3	672 T3	7	44,736	480 E3	4	34,368
DS-4	4032 T4	6	274,176	1920 E4	4	139,264

PDH tizimlarining kamchiliklari. PDH tizimlarining kamchiliklarini ko’rib chiqamiz:

• 
  plezioxron raqamli iyerarxiya tizimlarining uzatish tezliklari 2048, 8448, 34368, 139264 kbit/sga teng;
  
• 
  birinchi va boshqa sathdagi raqamli oqimlarni birlashtirishda tezliklarni sozlash uchun qo’shimcha bitlar qo’llaniladi. Bunday multipleksorlash ko’p kanalli yuqori tezlikli signallarni hosil qilishni qiyinlashtiradi;
  
• 
  PDH tizimlarida yuqori tezlikli raqamli oqimdan past tezlikli raqamli oqimni to’g’ridan-to’g’ri ajratib olish imkoni yo’q. Buning uchun liniya signalini bir necha bor o’zgartirish kerak. Bularni amalga oshirish uchun bir qancha multipleksorlar to’plami kerak bo’ladi. Bu esa, o’z navbatda, tizimni ekspluatasiya qilishni, xizmat ko’rsatishini qiyinlashtiradi va uzatiladigan axborot sifatiga ta’sir ko’rsatadi.
  
• 
  raqamli kommutasiya uchun kerakli bo’lgan sinxronizasiya birinchi satxdagi signallardagina bajariladi, yuqori satxdagi raqamli signallar sinxron emas;
  
• 
  PDH tizimlari turli tipdagi kabellar, acosan mis o’tkazgichli kabellarni qo’llash uchun mo’ljallangan. Liniya traktidagi uzatish tezligi va kodlar, kabelning ishlash shartini belgilaydi. Bu parametrlar standartlashmagan va turli ishlab chiqaruvchilarda turlichadir;
  
• 
  tizimda ko’pgina o’zgartirishlar (bloklarni o’zgartirishlar yoki yoqib ulashlar) qo’l yordamida amalga oshiriladi;
  
• 
  boshqaruv va nazorat qilish qiyin, buning uchun qo’shimcha boshqaruv tarmog’i va tizimni tashkil qilish kerak.
  

PDHning yana bir asosiy kamchiligi, tarmoqni avtomatik nazorat qilish va boshqaruvning deyarli yo’qligi. Bularsiz yuqori sifatli xizmat ko’rsatuvchi ishonchli tarmoqni tashkil qilish mumkin yemas. PDHda uncha katta bo’lmagan xajmda bunday vositalar mavjud, lekin ular standartlashmagan. Shu sababli xar xil ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan nazorat va boshqaruv tizimlari bir-biri bilan chiqisha olmaydi.
Telekommunikasiya tarmoqlarida foydalaniladigan raqamli uzatish tizimlari ma'lum iyerarxiya asosida tashkil qilinadi, u quyidagi asosiy talablarni qanoatlantirishi kerak:

• 
  analog, diskret va raqamli signallarning barcha turlarini RUTning kanallari va taktlari orqali uzatilishini;
  
• 
  signallarga iyerarxiyaning turli bosqichlarida ishlov berish va ularni uzatish tezligining tegishli karraliligini;
  
• 
  uzatilayotgan raqamli oqimlarni eng oddiy holda birlashtirish, bo’laklarga bo’lish, ajratib olish va tranzitlashning mumkinligini;
  
• 
  RUT ning parametrlarini mavjud bo'lgan va kelajakda bo'ladigan yo’naltiruvchi tizimlarning tavsiflarini hisobga olgan holda tanlanishini; 
  
• 
  Bir turdagi ma’lumotlarning signallari uzatilayotganda RUT ning o'tkazish qobilyatidan eng yaxshi holda foydalanish kerakligini.
  

RUT iyerarxiyasining shakllanishi komponentlar deb ataluvchi past tartibli raqamli oqimlarni yagona raqamli oqimga birlashishi asosida amalga oshadi, buni guruhli yoki agregat raqamli oqim deyiladi.
RUT (raqamli uzatish tizimlari)ning iyerarxiya usulida tuzilishi, kanal hosil qiluvchi qurilmalarni takomillash-tirish, tayyorlash jarayonini engillashtirish, texnikasidan foydalanuvchi qurilmalarni yaratish imkonini beradi.
Hozirgi paytda RUTlarning uch iyerarxiya turi keng tar-qalgan: Yevropa, Shimoliy Amerika va Yaponiya. Yevropa iyerarxiyasi IKM-30 turidagi birlamchi raqamli uzatish tizimlariga asoslangan. Bunda analog-raqamli qurilma har birining o’tkazuvchanlik qobiliyati 64 kbit/s ga teng bo’lgan 30 ta kanalni shakllantiradi. 
Plezioxron raqamli iyerarxiya (PRI) tezliklarning uch standartini o’z ichiga oladi. Shimoliy Amerika standarti deb ataluvchi birinchi standartda (AQSh va Kanadada qabul qilingan) BRO (birlamchi raqamli oqim) (yoki Digital of Level 1) tezligi 1544 kbit/s ga teng qilib tanlangan.

13.1-rasm. RUT iyerarxiyasining turlari.