14-Amaliy mashg’ulot. Texnologik maqsadda ishlatiladigan issiqlik energiya xarajatlarini hisoboti

---

14-Amaliy mashg’ulot. 
Texnologik maqsadda ishlatiladigan issiqlik energiya xarajatlarini hisoboti. 
 
Issiqlik ta’minot xo‘jaligi
Konserva korxonalarida issiklik energiyasidan asosan bug kurinishida 
foydalaniladi. Bug kozonxonada gaz yeki mazut yekib xosil kilinadi. Ayrim 
korxonalar kushni korxona bugidan foydalanishi mumkin.
Bug buyicha kuvvat grafigi mavsumni eng katta kuvvat talab kiladigan kismi 
uchun kuriladi. Bu grafik issiklik apparatlarining issiklik xisobi.Grafik absissa uki 
buyicha, vakt ordinata uki buyicha, bug sarfi esa cheklangan yuza xosil kiladi.
Bug sarfi grafigini tekisrok chikarishga xarakat kilinadi. Bu uz navbatida bug 
kozonini tekis ishlashini taminlaydi. 
Mavsum davomida bug‘ sarfi o‘zgarishi 
Kerakli bugni xar xil sarflaydi. Shu sabab kura kozonxona kuvati mavsum 
davomida kupaytirilish yeki kamaytirilishga moslashgan bulishi kerak.
Xar oyda sarflanadigan bug mikdorini anik bilgan xolda (xisob orkali ) 
kozonlar markasi tanlanadi. Buning uchun jixoz turiga karab bug sarflash me’yeri 
keltirilgan jadvaldan foydalanish lozim. 
Konserva korxonalarida 980-1275 kPa bosimda bug beradigan unumdorligi 2-
10 t/s ga tengkozonlar kuyiladi. 
Yoqilg‘i tanlash va uning tavsifi 
Eng yaxshi yekilgi gaz, xisobi oson, sanitar xolat yaxshi (tutun,shlak yuk). 
Gaz bulmasa mazut,torf,kumir ishlatiladi.kozon utxonasini konstruksiyasi yekilgi 
turiga karab tanlanadi. 
Gaz tarkibi:SN
2
-82-98%, S
2
N
6
-0,3-6%, S
3
N
8
-0,1-2,8 %, S
4
N
10
-0,02-
1,3%,S
5
N
12
-0,03-1,4%, SO
2
-0,05-0,8 %, N
2
va boshka gazlar 0,5-13 %. 
Urtacha issiklik mikdori: 32-38 MDj/m
3
, zichligi 0,7-0,8 kg/m
3
.
Mazutda 84-88% uglevod, 11-12% vodorod, 0,5-0,8% kislorod va azot bor. 
Q=40-41 MDj/kg. 
Qozon issiqlik balansi 
Yoqilg‘i yonganda hosil bo‘lgan issiklik mikdori 100% bo‘lsa issiqlik balansi 
quyidagicha ko‘rinishda bo‘ladi. 
Q
1 
+ Q
2 
+ Q
3 
+ Q
4 
+Q
5 
= 100 
Q
1 
- issiqlikning foydali sarfi ,%. 
Q
2 
- gazlar bilan ketadigan issiqlik miqdori,%. 

---

Q
3 
- kimyoviy noto‘la yonishda yuqolgan issiqlik miqdori ,%. 
Q
4
-mexanik notula yonishda yukolgan issiklik mikdori, %. 
Q
5
-tashki muxitga ketgan issiklik mikdori,%. 
Qozon foydali ish koefisiyenti : 
Tutun va tortish qurilmasi 
Tutun – quruq gazlar ,yokilgi yonish natijasida xosil buladi. Tutun kuvurining 
balandligi tortish kuchiga ,tashki muxit va ketayotgan gazlar xarakatiga kura ,gazlar 
zichligiga teskari proporsianal formula orkali topiladi. 
Qozonni suv bilan ta’minlash 
Qozonni suv bilan ta’minlash uchun bak va nasos kuyiladi. Nasos kuvvati 
kozon kuvvatidan kamida 1,5 barobar katta bulishi kerak. Bak xajmi 2soatli ishga 
yetarli bulishi kerak. Kondensat va suv tarmogidan suv beriladi.
Suv yukori darajada yumshatilishi kerak. Suv kattikligi 0,53 mg-ekv/l- dan 
kam bulishi kerak. 0,1mg/l –dan kam kislorod ,5 mg/l- dan kam moy bulishi kerak.
Qozonxona tuzilishi 
Qozonxona maydoni va xajmi kozonlar soni va ulchamlariga, xamda nasos, 
ventilyator va tutunsurgichlar egallaydigan maydonga bogliq. Kozon-xona ishchilari 
uchun uz dushxonasi mavjud. 
2-rasm. 1-qozonlar, 2-suv baki, 3-nasoslar, 4-maydoncha, 5-tutun kuvuri.
Zavod energiya ta’minoti 
Elektr energiyani elektr dvigatellar va yoritish vositalari iste’mol kilinadi. 
Elektr energiya mikdorini xisoblaganda mashinalar elektr dvigatellarini pasportdagi
maksimal kuvvati yigindisi topiladi. Barcha mashinalar birdaniga ishlamasligi, 
elektr jixozlar to‘la yuklanmasligini set va elektr dvigatellar F.I.K-ini hisobga olib 
umumiy R
x
xisoblanadi.
K
i
-kuvvat ishlatilish koefisiyenti, 
K
m
-kuvvat maksimumi koefisiyenti, 

---

R
ni
-nominal kuvvatlar yigindisi. 
Konserva korxonalari mavsumiy ishlagani uchun kishgi vayozgi elektr 
energiya iste’mol qilish quvvati alohida hisoblanadi.
Transformator podstansiyasida kamida ikkita transformator qo‘yiladi. Bu 
elektr energiya iste’moliga qarab kerakli quvvatni beradigan mikdorda 
transformator yokishga hamda cos va transformator FIK-ni oshirishga imkoniyat 
beradi.
Elektr energiya transformatordan aloxida fiderlar orqali syex tarkatish 
punkitiga beradi, undan bevosita iste’molchi mashinaga beradi. Kuchlanish 380 V 
uch fazali.
Konserva korxonalari asosan uch fazali asinxron qisqa ulangan elektr 
dvigatellar ishlatiladi.
Syexlarni yoritish umumiy va ish joyida bo‘ladi. Oddiy lampa va lyume-
nessent lampa ishlatiladi. Yoritish nakal lampada 50 lk, lyumenissent lam-pada 150 
lk. Laboratoriyada 100 va 200 lk, idorada 75 va 150 lk, omborda 30 va 100 lk.