145
𝑃
𝑛∑
= ∑ ∑√3𝑈
𝑛
𝐼
𝑛
𝑛=2
𝑐𝑜𝑠𝜑
𝑛
𝐴𝐵𝐶
Uch o’tkazgichli tizimlar uchun (liniya toki va kuchlanishlari)
𝑃
1
= √3 𝑈
1
𝐼
1
𝑐𝑜𝑠𝜑
1
; 𝑃
2
= √3𝑈
2
𝐼
2
𝑐𝑜𝑠𝜑
2
;
𝑃
𝑛∑
= ∑ √3𝑈
𝑛
𝐼
𝑛
𝑛=2
𝑐𝑜𝑠𝜑
𝑛
Isroflarni hisoblash va tahlil qilish nosimmetrik tashkil
etuvchilarning garmonik
yoki ketma-ketligining mos keladigan chastotasida amalga oshiriladi. Quvvatning aktiv
tashkil etuvchisi elektr energiyasining boshqa energiya turlariga aylanishini tavsiflaydi
va uch fazali tizimda nosinusoidal va nosimmetrik toklar va kuchlanishlar uchun
quyidagilarga teng:
𝑃
∑
= 𝑃
1
+ 𝑃
𝑛∑
+ 𝑃
2
+ 𝑃
0
Faraz
qilaylik, yuqori garmoniklar energiyasi teskari hamda nol ketma-ketlikda
hech qanday foydali ish bajarmaydi. Keyin nosinusoidal, nosimmetrik toklar va
kuchlanishlarga ega bo'lgan elektr iste’molchilar yoki elektr tizimining bir qismi uchun
qo'shimcha quvvat isroflari, sifatni buzuvchi quvvatlarni yig'indisiga teng va u quyidagi
ifoda bilan aniqlanadi:
∆𝑃
𝑞𝑜′𝑠ℎ
= 𝑃
𝑛∑
+ 𝑃
2
+ 𝑃
0
Qarshiligi r bo’lgan tizimdagi
aktiv quvvat isrofi
∆𝑃
н
qo’llaniladigan kuchlanish U
qiymatiga bog’liq.
∆𝑃
н
=
𝑃
2
+ 𝑄
2
𝑈
2
𝑟,
Bu yerda Р va Q — tarmoq elementi uzatayotgan aktiv va reaktiv quvvat.
Salt ishlash holatidagi quvvat
∆𝑃
𝑥
aktiv o’tkazuvchanlikga ega bo’lgan
elementdagi o’tkazuvchanlik
g orqali quyidagi ifodadan topiladi.
∆𝑃
𝑥
≈ 𝑈
в
2
𝑔
Bu yerda
𝑈
в
— tarmoq elementining kuchlanishi (liniya kompensatsiyalovchi qurilma va
boshqalar) yoki yuqori tomondagi kuchlanish (transformatorning).
Oxirgi ikki ifodadan kelib chiqadiki yuklama tufayli hosil bo’ladigan isroflarni
kamaytirish uchun kuchlanish qiymatini oshirish ikkinchi holatda esa salt ish holatidagi
yuklamani o’zini qiymatini kamaytirish kerakligini ko’rishimiz mumkin.
146
Muayyan elektr energetika sistemasi uchun minimal isroflarga mos keladigan
optimal kuchlanish qiymatlari uning barcha kuchlanish sinflari
tarmoqlarining tuzilishi
va ish rejimlariga bog'liq. 110 kV kuchlanishli tarmoqlarda yuklama isroflari, salt ish
rejimi isroflari va iqlimiy isroflar yig'indisi bilan solishtirilganda birinchi isrof yuqoriroq,
6 – 35 kV li kuchlanishli tarmoqdagi salt ish rejimi isrofi va iqlimiy isroflar,
yuklama
isrofalariga qaraganda yuqoriroqdir. Shunday qilib, elektr energetikasi tizimining
tarmoqlarida kuchlanishni rostlash bo'yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish,
ulardagi
isroflarni tarkibini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak.
Nosinusoidalligi 5% dan kam bo'lgan tarmoqdagi qo'shimcha texnik isroflar
ahamiyatsiz va K
U
koeffitsientining 7-15% gacha ko'tarilishi bilan yuqori garmonikadan
isroflar 10-12% ga yetishi mumkin. Elektrlashtirilgan temir yo'l transporti tarmoqlarida
yuqori garmonikadan aktiv quvvatning qo'shimcha isrofi darajasi asosiy chastotadagi
isroflarning 10-15% gacha bo'lishi mumkin. Elektr ta’minoti tizimida elementlardagi
yuqori garmonikadan eng yuqori qiymatdagi isroflar rezonans rejimlarida sodir bo'ladi.
Kuchlanish nosimetriyasi elektr tarmog'ining barcha elementlarida
quvvat va elektr
energiyasi isrofining oshishiga olib keladi, bu esa teskari va nol ketma-ketlik toklarining
oqimi bilan bog'liq. Shunday qilib sifat ko’rsatkichlari past bo’lgan elektr energiyasini
uzatilishi taqsimlash va iste’mol qilish qo’shimcha elektr energiyasini isrofini keltirib
chiqarishini hisobga olish lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.
Висящев, А. Н. Метод определения параметров схем замещения
потребителей для оценки их влияния на искажение
напряжения в электрической
сети / А. Н. Висящев, Д. С. Федосов // Повышение эффективности производства и
использования энергии в условиях Сибири: материалы Всероссийской
научнопрактической конференции с международным участием (Иркутск, 26-30
апреля 2011 г.). – Иркутск: Изд-во ИрГТУ, 2011. – С. 321-325.
2.
Афанасенко, А. С. Оценка влияния потребителей и энергоснабжающей
организации на искажение напряжения в точке общего присоединения / А. С.
Афанасенко, Д. С. Федосов // Вестник Иркутского государственного технического
университета. – 2011. – № 11(58). – С. 190-193.