18-Mavzu. Namatak suyuq ekstraktini sifatini baholash, qadoqlash va o„rash Maqsad

Spirt quvvatini xaydash usuli bo„yicha aniqlash. 

Agar  suyuq  ekstrakt  20%  gacha  bo„lgan  spirtda  tayyorlangan  bo„lsa  tekshirish  uchun  75 

ml,  agar  20%  dan  50%  gacha  bo„lgan  spirtda  tayyorlangan  bo„lsa  50  ml,  agar  50%  va  undan 

yuqori  bo„lgan  spirtda  tayyorlangan  bo„lsa  25  ml  suyuq  ekstrakt  xaydash  usuli  bo„yicha  spirt 

quvvatini aniqlash uchun namuna sifatida olinadi. 

Hajmi 200-250 ml bo„lgan yassi shaklli kolbaga aniq o„lchab olingan miqdordagi frangula 

suyuq ekstrakti solinib (25 ml), 75 ml bo„lgunga qadar tozalangan suv solinadi. 

---

Idishdagi  ekstraktni  bir  me‟yorda  qaynashini  ta‟minlash  maqsadida  unga  chinni  yoki 

shisha  bo„laklari  solinadi.  Agar  ekstrakt  qaynaganda  ko„piradigan  bo„lsa,  unga  2-3  ml  fosfor 

yoki  sulfat kislota, 2-3 g kalsiy xlorid, parafin yoki mum qo„shiladi. Ekstrakt solingan idishning 

og„zi maxkam yopilib, shisha   naylar yordamida sovutgich va xaydalgan spirt yig„iladigan idish 

bilan  ulanadi.  Xaydalgan  spirt  yig„iladigan  idish  sifatida  50  ml  li  o„lchov  kolbasidan 

foydalaniladi va u o„z navbatida sovuq suv solingan idishga botirib qo„yiladi. So„ngra   preparat 

solingan  idish  toshpaxtali  to„r  ustiga  qo„yib  qizdiriladi.  Bunda  preparatdagi  spirt  va  suv  bug„i 

sovutgichga o„tib, suyuqlikka aylanadi va o„lchov kolbasida 48 ml bo„lguncha yig„iladi. 

Olingan suyuqlikning harorati tekshiriladi, agar kerak bo„lsa 200S ga etkaziladi va 50 ml 

ga  etguncha  suv  qo„shiladi.  Keyin  xaydab  olingan  suyuqlikning  zichligi  piknometr  yordamida 

aniqlaniladi.  

Buning  uchun  toza,  quruq  piknometr  0,0002  g  aniqlikda  tortib  olinib,  belgisigacha 

tozalangan  suv  quyiladi.  Qopqog„i  berkitilib,  20  daqiqa  200S  li  termostatda  saqlanadi.  So„ng 

piknometr  termostatdan  olinib,  analitik  tarozida  10  daqiqa  qoldiriladi  va  0,0002  g  aniqlikda 

tortiladi.  Keyin  piknometrdagi  suv  to„kib  tashlanadi  va  spirt-efir  aralashmasi  bilan  chayiladi. 

Piknometrdagi efir qoldig„i havo puflash bilan yo„qotiladi. Quritilgan piknometr tekshirilayotgan 

suyuqlik  bilan  belgisigacha  to„ldiriladi  va  suv  bilan  bajarilgan  jarayon  takrorlanadi.  Zichlik 

(



20) quyidagi tenglama yordamida xisoblanadi: 

 

Bu erda   

m  - bo„sh piknometrning massasi, g. 

m1  - suv solingan piknometrning massasi, g. 

m2  - piknometrni suyuqlik bilan massasi, g. 

0,0012   -  760  mm  simob  ustuniga  teng  bo„lgan  bosimda,  20oS          haroratdagi  havoning 

zichligi. 

0,99703 - 200S haroratdagi xavo zichligi xisobga olingan suvning zichligi. 

Topilgan  natija  orqali  XI  DF  ning  birinchi  alkogolometrik  jadvali  yordamida  spirtning 

hajmiy foizi topiladi. 

So„ng quyidagi tenglama yordamida preparatdagi spirt miqdori topiladi: 

 

 

bu erda  x  - preparatdagi spirtning hajmiy foiz miqdori, 

  50- xaydab olingan suyuqlik miqdori, ml. 

   

a  - distillyatdagi spirtning xajmiy  foiz miqdori. 

  v  - tekshirish uchun olingan suyuq ekstrakt miqdori, ml