1918 – 1939-yillarda yaponiya
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1918 – 1939-YILLARDA YAPONIYA Reja: 1. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi . 2. Tashqi siyosat. Tayanch iboralar • Militarizatsiya – jamiyatning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy hayotini harbiy maqsadlarga bo‘ysundirish. • Byurokratiya – xalqdan ajralib qolgan, hukmron guruh manfaatlarini himoya qiluvchi ma’muriyatchilik boshqaruv tizimi . Yaponiya • Yaponiya (yaponcha 日本 Nippon, Nihon) — Sharqiy Osiyoda, Tinch okeandagi orollarda joylashgan davlat. Yaponiya hududida 6,8 mingga yaqin orol boʻlib, shimolisharqdan janubigʻarbga qariyb 9.13ming km ga choʻzilgan; eng yirik orollari: Hokkaydo, Honshu, Sekoku va Kyushu. Shimolidan Oxota dengizi, sharq va janubi-sharqdan Tinch okean, gʻarbdan Yapon va Sharqiy Xitoy dengizlari bilan oʻralgan. • Maydon 377,8 ming km². Poytaxti — Tokio shahri Yaponiya maʼmuriy jihatdan 47 prefekturaga boʻlinadi. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • XX asr boshlarida Yaponiya jahonning yetakchi davlatlariga qaram bo‘lib qolmagan, nisbatan yuqori darajadagi iqtisodiy va harbiy rivojlanishga erishgan Osiyo mintaqasidagi yagona davlat edi. • Birinchi jahon urushining yakunlanishi Yaponiyada oziq- ovqat mahsulotlarining qimmatlashuvi, oddiy kishilarning hayotiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Norozilik kuchayib bordi. Yaponiya harbiy kemalari Yaponiyaning hududlari Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • 1920-yillar o‘rtalariga kelib mamlakatda sanoat to‘ntarishi yuz berdi. 1925-yili sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish darajasi 1919-yilgi darajasidan oshib ketdi. • Konsentratsiyalash jarayoni davom etdi. • Monopolistik kapital xalq xo‘jaligi egalladi. • Og‘ir sanoatda «Mitsubisi» va «Sumitomo» konsernlari o‘z pozitsiyasini mustahkamlab oldi. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • 1929 – 1933-yillardagi jahon iqtisodiy inqirozi yapon iqtisodiyotiga katta zarar keltirdi: • Ish haqining pastligi tufayli ichki bozor juda sust, tashqi bozorda esa yapon mahsulotlari sifatining pastligi tufayli ular raqobatbardosh emasdi. Katsura_Taro – imperator armiyasi generali, bosh vazir imperator Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • Yaponiya hukumati inqirozdan chiqishning yo‘li sifatida iqtisodni militarizatsiyalash va tajovuzkorlikni tanladi. Yaponiya Xitoyni, Uzoq Sharqni, keyin esa butun Osiyoni bosib olishni, Tinch okeani havzasida o‘z hukmronligini o‘rnatishni rejalashtirayotgan edi. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • 1920-yillarda yangi siyosiy partiyalarning paydo bo‘lishi hamda saylovchilar sonini asta-sekin oshirib borgan qator islohotlar bilan xarakterlanadi. • 1925-yildan sovet-yapon munosabatlari yo‘lga qo‘yilib, bu iqtisodiy hamkorlikning rivojlan ishida va yapon qo‘shinlarining Shimoliy Saxalindan olib chiqib ketilishida aks etdi. • 1920-yillar oxiriga kelib hukumatda harbiylarnng roli kuchaydi va so‘l kuchlar quvg‘in ostiga olindi. Mamlakatda harbiylar, ayniqsa, «Yosh ofitserlar» deb ataluvchi radikal kayfi yatdagi guruhlar ta’siri keskin kuchaydi. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • ko‘ppartiyali parlament tizimidan voz kechildi, mamlakatda diktatura o‘rnatildi, tashqi siyosiy ekspansiyani kuchaytiridi • Hukumat boshlig‘i general Giiti Tanaka ham ular tomonida bo‘ldi va bu 1920-yillar oxiri 1930- yillar boshlarida «Yosh ofitserlar» tomonidan bir qator siyosiy terrorlar amalga oshirilishiga va, hatto, 1932-yil mayda isyon ko‘tarilishiga olib keldi. Isyon muvaffaqiyat qozonmadi, ammo Yaponiya «Yosh ofitserlar» ta’siri ostida bosqinchilik yo‘lidan jadal ketdi. Iqtisodiy va siyosiy rivojlanishi. • «Yangi siyosiy tizim» deganda, jamiyat ustidan harbiy-davlat byurokratiyasining qattiq siyosiy nazorati tushunilar edi. Yaponiyadagi totalitar tuzumqaror topdi: • parlament demokratiyasi bekor qilindi • iqtisod to‘liq davlat nazorati ostiga o‘tdi • yapon millatining buyukligi to‘g‘risidagi g‘oyalar singdirildi. Vashington konferensiyasi Tashqi siyosat. • Yaponiyada totalitar rejim 1931-yili Xitoyning Manchjuriya provinsiyasining bosib olinishiga va bu yerda yaponlar tomonidan Man chjouGo qo‘g‘irchoq davlatining tuzilishiga olib keldi. Yaponiya 1933-yili Millatlar Ligasidan chiqdi. Manchjuriya davlat ramzari Tashqi siyosat. • 1936-yil noyabrda Yaponiya va Germaniya antikomintern pakti deb ataluvchi hujjatni imzoladi va 1937-yili unga Italiya ham qo‘shildi. Shu tariqa «Berlin – Rim – Tokio» uchburchagi deb ataluvchi tajovuzkor davlatlar ittifoqi vujudga keldi. 1937-yil yozida yaponlar Xitoyga qarshi urush boshlab yubordi. 1938-yili general Fumimaro Konoe hukumati mamlakatning vazifasi Sharqiy Osiyoda yangi tartib o‘rnatish ekanligini e’lon qildi. Tashqi siyosat. • 1938-yil iyul – avgust oylarida SSSRning Uzoq Sharqdagi Hasan ko‘li atrofida sovet-yapon chegara mojarosi keng ko‘lamli urush harakatlariga aylanib ketdi. yaponlar SSSR hududidan quvib chiqarildi. • 1939-yil mayda yaponlar Xalxin-Gol daryosi yonida Mo‘g‘uliston hududiga bostirib kirdi. • 1939-yil sentabrgacha davom etgan urush ham yaponlarning mag‘lubiyati bilan tugadi. • 1941-yil 5-aprelda Yaponiya SSSR bilan neytralitet haqida paktni imzoladi. Uyga vazifa • 1. Birinchi jahon urushi Yaponiya uchun qanday natijalar bilan yakunlandi? • 2. Yaponiyadagi «Yosh ofitserlar» isyoni siyosiy rejim va tashqi siyosatda qanday o‘zgarishlarga olib keldi? • 3. Yaponiyadagi totalitar rejimning o‘ziga xos jihatlari nimalardan iborat edi? • 4. Birinchi jahon urushi Yaponiyaning iqtisodiy rivojlanishiga, urushdan keyingi iqtisodiy inqirozga va 1920-yillar o‘rtalaridagi sanoat to‘ntarishiga qanday ta’sir ko‘rsatdi? • 5. Nima uchun Yaponiya tashqi siyosatda tajovuzkorlik va Yevropadagi fashistik davlatlar bilan yaqinlashish yo‘lidan bordi? • Xaritadan Yaponiyaning Xitoyga qo‘shin kiritish yo‘nalishini aniqlang va izoh yozing. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|