2- mavzu. Sinf rahbarining o‘quv faoliyati samaradorligini oshirish yo‘llari. Oquvchilar bilim sifatini oshirish va sinfda intizomni mustahkamlash. Sinf rahbarining tarbiyaviy faoliyati samaradorligini oshirish usullari
Yüklə 102,12 Kb.
|
|
Tayanch so‘z va iboralar: sinf jamoasi, yillik reja, tarbiyaviy ta’sir, jamoa,vazifa, samaradorlik oshirish yo‘llari,usul,uslub,intizom, rag‘batlantish usullari.
O’quvchilarni o‘rganish usullari. O’quvchilarga tarbiyaviy ta’sir etish usullari. Sinf rahbarining faoliyati ko‘p qirrali va sermazmundir. U o‘zi rahbarlik qilayotgan sinf o‘quvchilarini tarbiyalash bilan bir qatorda o‘quv yili yoki chorak davomida nimalar qilish kerakligi bolalar hayotini nima bilan band qilish va tanlangan ish turini qanday amalga oshirishni bexato aniqlash kabi ancha murakkab muammoni echadi. Bu borada sinf rahbariga turli xil manbalar yordam beradi. Tarbiyaga kompleks yondoshishi biror o‘quvchini ham e’tibordan qochirmaslik sinf rahbari uchun alohida masaladir. Tarbiyalash uchun sinf rahbari tarbiya ob’ekti bo‘lgan bolani yaxshi bilish, uni yaxlit idrok etishi kerak. Ko‘pchilik sinf rahbarlari bolani darsda o‘quvchi, musobaqada sprotchi sifatida, ya’ni har bir aniq ish sharoitidan kelib chiqib idrok etadi va shunga ko‘ra muomola qiladi, bola shaxsining boshqa tomonlari esa hozircha hisobga olinmaydi. Ammo har bir bolaning o‘z tajribasi, o‘z emotsional madaniyat darajasi, qadrlaydigan narsalar, ehtiyotlari, talablari, umidlari, aloqalari, munosabatlari kabi butun bir dunyosi bor. Tarbiyada ana shular hisobga olinishi kerak. Sinf rahbari o‘z o‘quvchisining ichki dunyosini, kechinmalarini, hulqida vujudga kelayotgan holatlarning sababini, irodasini yaxshi bilsagina uning qalbiga yo‘l topa oladi va bolaga ta’sir etishining to‘g‘ri yo‘lini aniqlaydi. Ana shunday sifatlarga e’tibor bergan sinf rаhbari tarbiyada etakchi o‘rinni egallaydi. SHuni ham unitmaslik kerakki, bolaga tarbiyaviy ta’sir etuvchi omillar hozirgi davrda g‘oyat darajada ko‘paydi: oila, keng jamoatchilik, radio, televideniya kino, teatr, kitob, jurnal, musiqa va boshqalar. Sinf rahbarining bolaga tarbiyaviy ta’sir etishdagi etakchilik, birdamlik rolni tarbiyaviy ta’sirining bu qadar ko‘p tarmoqlari orasida saqlab qolish g‘oyat qiyinlashib boryapti. Ba’zan bolaga tarbiyachidan ko‘ra o‘rtog‘i, qo‘shnisi, ko‘chadagi do‘stlari kuchliroq ta’sir etishi hollariga duch kelamiz. Ammo buning aksi bo‘lgan taqdirdagina tarbiyada muvaffiqiyatga erishiladi. Bunga esa tarbiyachining nutqi nazari ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. CHunki, har bir bolada ma’lum kurtaklar: yaxshilik va poklik bilan bir qatorda salbiy, aktivlik va passivlik sifatlari mavjud. U munosabatlarga e’tibori jihatidan ham har xil sifatlarga ega. Agar tarbiyachi unga optimistik nuqtai nazardan yondashsa, bola yaxshilikka intilib, uning umidini oqlaydi va aksincha bolaga oldindan noshud, yalqov, tartibsiz deb qaralsa hamda, o‘jarlik va terslik bolaning sifati hukum chiqarilsa u holda tarbiyalanuvchi o‘zining xuddi shunday qilib ko‘rsatadi. Natijada u bu borada ham tarbiyachining «umidini oqlaydi». Sinf rahbari bolalarni yaxshi bila olishi uchun ularni o‘rganish darsda, darsdan tashqari vaqtlarda umuman bolaning hayoti o‘tadigan barcha sharoitlarda amalga oshiriladi. Bolani o‘rganish bilan sinf rahbari uning individual xususiyatlari haqida aniq ma’lumotga ega bo‘ladi. Bolaning individual xususiyati uning xulqiga, o‘zlashtirishiga munosabatlariga jamoadagi o‘rniga ta’sir etadi. SHu boisdan ham jamoadagi individlar tarbiyalanayotganda alohida o‘quvchini unitish yaramaydi. CHunki sinf rahbari ko‘pgina tashkiliy ishlarni uyushtirishda kimga suyanish, kimga qanday vazifa yuklash, kimga mustaqillik berish va kimga muntazam yordam berish kerakligini faqat ularning individual xususiyatlarini yaxshi bilish tufayligina bexato aniqlaydi. Demak, individual munosabat bolaga tarbiyaviy ta’sir etishning eng samarali yo‘lini topish imkoniyatini beradi. Tarbiyaviy ishlar jarayonida sinf rahbari butun sinf jamoasini ham o‘rganishi kerak. Sinf rahbari o‘ziga berilgan sinfni qabul qilib olish bilan bolalar haqida ko‘pgina ma’lumotlarni aniqlaydi. Bu ma’lumotlar bolaning oilasidan o‘qituvchilardan, o‘rtoqlaridan olinadi va tarbiyaga yagona ta’sir birligi ham shu asosda vujudga keladi. Mana shu o‘rinda bolalar ota-onalar va o‘qituvchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar masalasiga alohida e’tibor berish lozim. Bu uchlik markazida bola, ya’ni o‘quvchi turadi, maktab va oila esa unga ikki tomondan ta’sir etadi. Ayni vaqtda bola maktab bilan oilasidagi aloqani ta’minlovchi vosita rolini ham bajaradi. Lekin uning maktab haqidagi oilaga etkazadigan ma’lumotlari hamisha ham haqiqatga to‘g‘ri kelavermaydi va u hatto kundalik orqali beriladigan axborotlarni ham o‘ziga talqin etib boradi. Ko‘pincha oila bilan maktab o‘rtasida vujudga keladigan anglashinmovchilik ham mana shu tufayli ro‘y beradi. O‘quvchi kattalarning o‘zi bilan muomola qilayotgan vaqtdagi pozitsiyasini solishtirib ko‘rish orqali ma’lum xulosaga keladi va o‘ziga hukum chiqaradi. Xuddi shu hol uning xulqida o‘z aksini topadi va u bir gal o‘qituvchining, boshqa vaqt ota-onasining tarbiyasini oladi. Xatto eng vijdonli bolada ham bu holni ro‘y berishi tabiiydir. Ana shu holatning vujudga kelmasligi uchun ota-onaga yordam berish, o‘qituvchi bilan ota-ona o‘rtasidagi hamkorlikning to‘g‘ri bo‘lishida oila tarbiyasiga rahbarlik qilish zarur. Buning uchun u har bir oilani guruh va har tomonlama o‘rganish kerak. Sinf rahbarining oilaviy sharoitni individual munosabat uchun u quyidagilarni o‘z ichiga olgan dasturga ega bo‘lishi kerak: 1. Oila haqida umumiy ma’lumot: oila tarkibi: kattalarning ish joyi, kasbi, oilaning moddiy jihatdan foydalanganlik darajasi; uy joy sharoiti: 2. Oilaning madaniy darajasi: oila a’zolarining ma’lumoti, oilaviy kutubxona bor yo‘qligi, qanday matbuotga yozilishi, an’analari va oilaviy bayramlar. 3. Oilaning tarbiyaviy imkoniyatlari, ota-onaning bolaga va bolaning ota-onaga munosabati, ularning insoniy etukligi va qiyofasi bolalarning o‘z ota-onalarining kasbi haqidagi tushunchalari, oilada salbiy ta’sirning bor yo‘qligi. 4. Bolaga oiladan tashqarida ko‘rsatilayotgan ta’sirlar va ota-onalarning ularda munosabati, o‘rtoqlari, hovli, ko‘cha, qo‘shnilar, ota-onaning tanishlari, qarindoshlar va boshqalar. Sinf rahbari tarbiyaviy ishining muvaffaqiyati ko‘p jihatdan uning bolalar ichki dunyosiga chuqur singib kirishiga, ularning kechinmalari hamda xulq-atvorini tushunishiga bog‘liqdir. O‘quvchining nima bilan yashayotganligini, uning qiziqishi va mayillari qandayligini irodasining o‘ziga xosligi hamda harakteri xususiyatlarini o‘rganish deganimiz, uning qalbiga mumkin qadar ishonchli yo‘l topish, unga tarbiyaviy ta’sir etishning hamda maqbul metodlaridan foydalanish demakdir. Tarbiyachi o‘quvchining individual xususiyatlarini yaxshi o‘rgangach va tushungan taqdirdagina, bu o‘quvchi shaxsini muvaffaqiyatli tarbiyalab etishtira oladi. O‘quvchilarni o‘rganish o‘qituvchining, ayniqsa sinf rahbarining vazifasidir. U o‘quvchilarni faqat darsdagima emas, balki sinfdan tashqi vaqtdan ularga tarbiya berish vaqtida ham, o‘quvchilar uylariga borganda ham, har xil ekskursiyalar vaqtida ham o‘rganadi. Sinf rahbari sinfni qabul qilib olgandan keyin, uning birinchi ishi, odatda, o‘quvchilarni o‘rganishi bilan bog‘liq bo‘ladi. Bu ish uning o‘zi berkitilgan sinfdagi butun ish faoliyati mobaynida davom etadi va uning tarbiyaviy ishi sistemasida muhim bir tomonni tashkil etadi. O‘quvchilarning o‘ziga xos xususiyatlari, ularning hulqlari va mayllarini, ular olgan tarbiya darajasini bilgan holda, ma’lum maqsadga qaratilgan va ta’sirchan reja tuzish oson bo‘ladi. Ma’lumki, o‘quvchi shaxsning tarkib topishi va rivojlanishi bir tekis bormaydi. Sinf rahbarining mazkur o‘quvchi to‘g‘risida kelgan belgilari bugunga kelib etarli bo‘lmay qolishi mumkin. To‘g‘ri, o‘quvchilarni o‘rganish ko‘p vaqt va kuch talab etadi. Ammo keyinchalik bular hammasi katta natijalar beradi. Sinf rahbari o‘quvchilarni, ularning xususiyatlarini bilgan holda, ular kamoloti jarayonini muvaffaqiyatli tarzda yo‘lga solib etishish mumkin bo‘ladi. O‘quvchilarni o‘rganishga boshqa o‘quvchilar, etakchilar va ota-onalar jalb etiladi. Bunda o‘qituvchilar hamda sinf rahbarlari ishidagi munosiblikka rioya qilish juda muhimdir. O‘quvchilarni o‘rganishni natijalari bilan barcha o‘qituvchilarni tanishtirib borish zarur. SHu bilan birga ularning har qaysi o‘quvchi to‘g‘risida bilganlarini ham hisobga olish lozim. Bular o‘quvchilarga tarbiya berish jarayonida ularga bir xilda talablar qo‘yish va ularga bir xil muomola qilishga erishishga yordam beradi. O‘quvchilarni o‘rganish ularga induvidual yondashishining zarur shartidir. O‘quvchilarni ularga ta’lim va tarbiya borish jarayonida har qaysi o‘quvchiga indivudual yondashishga erishish maqsadida o‘rganmoq lozim. O‘quvchilar o‘z harakteriga qiziqishi va mayliga ko‘ra bir xil emas. Ulardan bir xillari bir muncha chaqqon, boshqa bir xillari esa sustkash, uquvsiz, ba’zi o‘quvchilar jasur va shijoatkor, boshqa birlari esa uyatchan va tortinchoq bo‘lishadi. Ba’zi bir o‘quvchilar o‘z tashkilotchiligi va qa’tiyligi bilan ajralib tursa, boshqa birlarida esa bu xususiyatlar mavjud emas. Xullas, sinf bir biriga o‘xshamagan, turli xususiyatdagi bolalardan tashkil topgan bir gruppadir. Sinfda tashqi ko‘rinish jihatidan bir-biriga o‘xshash bolalar bo‘lmagani singari, o‘z ichki xususiyatlari jihatidan bir biriga o‘xshaydigan bolalar ham bo‘lmaydi. Ularning harakteri, qiziqishlari kayfiyatlari va xohishlari, ularning xulq-atvorlari sabablari, ko‘nikma va malakalari, odatda, turlicha bo‘ladi. Har qaysi o‘quvchi o‘ziga xos, boshqalarga o‘xshamaydigan xususiyatga ega bo‘ladi. U alohida shaxs sifatida kamol topib boradi. Odatda sinf rahbari sinfdagi barcha o‘quvchilarga nisbatan yagona tarbiyaviy vazifalar qo‘yadi va hal etadi. Masalan, u o‘zining barcha o‘quvchilarini mehnatsevarlikka, bir jon bir tan bo‘lishiga, haqqoniylikka o‘rgatishga harakat qiladi. Ammo bu vazifalarning hal etish yo‘llari, vosita va metodlari o‘quvchilarning induvidual xususiyatlariga qarab turlicha bo‘lishi mumkin. Ularning ba’zilarini o‘z vaqtida rag‘batlantirish, ba’zilariga buyurish hulq-atvor qoidalarini buzgan o‘quvchilarni jazolash darkor. Binobarin, o‘quvchilarga to‘g‘ri tarbiya bermoq uchun tarbiya jarayonida ularga individual yondashishni amalga oshirmoq kerak. Buniig uchun esa ularni chuqur va har tomonlama o‘rganmoq zarur. Sinf rahbari o‘z o‘quvchilarini bilmasa, u o‘quvchilarga yondashishda, pedagogik ta’sir ko‘rsatish metoddarini tanlashda katta xatolarga yo‘l qo‘yishi mumkin. O‘quvchilarga individual yondashishning amalga oshirishi tarbiya va ta’lim berish prinsiplaridan biridir. Bu tamoyil o‘quvchilar va sinf rahbarliklarining o‘quv-tarbiyaviy ish tajribalaridan bolalarni sevish va hurmat qilinishing nomoyon bo‘lishi, ularning kamoloti to‘g‘risida kundalik g‘amxo‘rlik qilish asosida keng qo‘llanadi. Tarbiyachi o‘quvchilar jamoasini tarbiyalar ekan, hech qaysi o‘quvchini nazardan chetda qoldirmasiligi darkor. O‘quvchilarning xulq-atvori tartib intizomi, o‘zlashtirish ko‘p jihatdan ularning individual xususiyatlariga bog‘liqdir. Ba’zi bir o‘quvchi o‘zining o‘qishga bardoshsizligi tufayli darslarga ulgurmaydi, ikkinchi birining darsda yaxshi javob berishga o‘z jur’atsizligi, tortinchoqligi halaqit beradi, yana birining yaxshi o‘qishiga o‘zlashtirilmaganligining sabablarini bilgan taqdirdagina, uning oldini olish borasida, real va ta’sirchan tadbirlar qo‘llash mumkin bo‘ladi. 1. O‘quvchilarning individual xususiyatlarini hamisha va hamma holda hisobga olmoq zarur. O‘quvchilarga individual yondashish bu har qaysi o‘quvchining xususiyatlariga faol tarzda moslashish emas. Bu eng avvalo har qaysi o‘quvchining individual xislatlarini, uning psixologik taraqqiyoti xususiyatlarini, uning shaxsiy tajribasini hisobga olgan holda unga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatishning yanada samarali yo‘llarini faol ravishda qidirib topishdir. Bunday yondashishga faqat tarbiyalash va o‘qitish qiyin bo‘lgan o‘quvchilargina emas, balki istisnosiz hamma o‘quvchilar muhtojdir, tarbiyachining o‘qituvchining vazifasi faqat qoloqlarni va intizomsizlarni ilg‘orlar va intizomlilar qatoriga etkazib olishdagina iborat emas, balki shu bilan barcha o‘quvchilarning, jumladan, eng yaxshi intizomli, bilimli, san’atga havasmand bolalarning ham aqliy, hamjismoniy quvvatlarini va tashkilotchilik qobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirishdan iboratdir. O‘quvchilarga tarbiya berish jarayonida ularga individual tarzda yondashish har qaysi o‘quvchini o‘z nazar-e’tiborida tutishdan, uning xususiyatlarini bilishdan, uniig ijobiy xislatlariga tayanishdan, unga og‘ir paytlarda muntazam yordam ko‘rsatib borishdan va uni yaxshi xatti-harakati uchun rag‘batlantirib turishdan iboratdir. Hatto o‘quvchilarni sinfda joylashtirish kabi ishlarda ham ularga individual yondashishga rioya qilmoq darkor. O‘quvchilarni o‘rganish qator talablarga javob bergan taqdirdagina, u o‘z oldiga qo‘yilgan natijalarni beradi. Maktablar o‘z tarbiyaviy ishini ko‘p darajada engillashtirish, bu tarbiyaviy ishni yanada aniq va maqsadga yo‘naltirilgan tarzda olib borish ekanligini sinf rahbari uchun qoida tusiga kirmog‘i zarur. 2. O‘quvchilarni o‘rganib, ularga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish. O‘quvchi shaxsini o‘rganish ham piravord maqsad, emas balki ularga ta’lim-tarbiya berish uchun zaruriy shart-sharoitdir. Odatda tajribali sinf rahbarlari o‘rganayotib tarbiya berish, tarbiyalayotib o‘rganib borish qoidasiga amal qiladilar. O‘quvchilarni o‘rganishi bu tarbiyachilar uchun muvaffaqiyatli tarbiyalashning zaruriy shart-sharoiti bo‘lib xizmat kiladi, tarbiyalash esa o‘z navbatida o‘quvchilarii kamol toptirish jarayonida ularni o‘rganishning asosiy yo‘llaridan biri sinfdatida foydalaniladi. O‘quvchilarni o‘rganish borasidagi ishlar shaxsini kamol topshirishning tabiiy tarzda faol ishtirok etish bilan, o‘quvchilarda zaruriy ma’naviy xislatlari va harakter xususiyatlarini tarkib topish bilan organik ravishda qo‘shilib ketadi. Sinf rahbari o‘quvchilar xulq-atvoridagi ijobiy xislatlarshsh rivojlantirtsh, salbiy xususiyatlarga barham berishni «loyihalashtiradi». 3. O‘quvchilarni o‘rganishni rejali tarzda va muntazam olib borish darkor. O‘quvchi xulq-atvoridagi yakka-yarim uchraydigan va tasodifiy voqealarni emas, balki uning shaxsida juda kup uchraydigan tipik xususiyatlarni o‘rganmoq kerak. SHuni hisobga olish kerakki o‘quvchilar hamma vaqt o‘sib kamol topib boradilar. Ularning qiziqishlari doim o‘zgarib boradi, ularning ichki dunyolari doimo boyib boradi. SHuning uchun ham o‘quvchilarni faqat rivojlanishga o‘rgatmoq va bu rivojlanishni faol boshqarib borish zarur. O‘quvchilarni yanada yaxshi, har tomonlama o‘rgatmoq uchun qilinadigan muomollalarning barcha imkoniyatlarida foydalanmoq lozim. Faqat o‘quvchilarning ayrim hatti-harakatlariga bu hatti harakatlar nomoyon bo‘lishlarini tashkil etish tajribalarini o‘rganish va tahlil qilish asosida o‘quvchilarni o‘rganishda amal qilishi lozim bo‘lgan talablarni shunday ifodalamoq mumkin. Bolalarni o‘rganish ularga tarbiya va ta’lim berish sifatini oshirishga bo‘ysindirmog‘i lozim. O‘quvchilarni muntazam tarzda o‘rganish asosida boshlang‘ich jamoaga hamda alohida o‘quvchilarga tarbiyaviy ta’sir etishining yanada samarali usul va metodlarini tanlab olishga ijodiy yondashish mumkin bo‘ladi. O‘quvchilarning individual xususiyatlari, mayllari hamda qiziqishlarini qayd qilib berish bilangina cheklanib qolish noto‘g‘ri bo‘lur edi. Bu o‘rganish asosida o‘quvchilarning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olib, bular bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishini tashkil etish muhimdir. O‘z o‘quvchilarini yaxshi o‘rganish demak, tashqi tomoniga emas, balki ular hulq-atvor sabablarini o‘rganishga e’tibor bermoq darkor. 4. O‘quvchilarni tabiiy hayot va ish faoliyati sharoitida o‘rganish. O‘quvchi ta’lim jarayonida ijtimoiy foydali maslahatga va jamoat ishiga jalb qilish lozim.O‘qituvchilarning o‘qituvchi va o‘quvchilar jamoasi bilan, ota-onalar va tevarak-atrofidagi kishilar bilan kirishadigan munosabatlarini o‘rgatish juda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu munosabatlar jarayonida shaxsning yanada to‘la ochiladi. O‘quvchilarni tibbiy ish va kundalik hatti-harakat jarayonida o‘rganish o‘quvchiga haqiqiy baho berishga yordam beradi. 5. O‘quvchilarni xilma xil metodlar va usullar bilan o‘rgatish. O‘rganish metodlari qanchalik turli tuman bo‘lsa, o‘quvchilarni shunchalik to‘la va asosli o‘rganishi mumkin bo‘ladi. O‘quvchi shaxsini o‘rganishining asosiy metodlaridan biri uning ish faoliyati va hatti-harakatlarini o‘rganishdan iboratdir. Ayni bir vaqtda qo‘shimcha metodlar sifatida o‘quvchilar bilan, mazmun sifatida ish olib boradigan o‘qituvchilar bilan o‘quvchilarning ota-onalari bilan suhbatlardan foydalaniladi. O‘quvchilar insonlarni tahlil qilish va ular ish faoliyatlari natijalari tahlil qilish singari metodlar ham qo‘llanadi. O‘quvchilarni o‘rganish metodikasi ta’sirchan bo‘lmog‘i kerak. O‘quvchini o‘rganish asosida uning harakteri va hulq-atvoridagi salbiy xususiyatlarining oldini olish ham ijobiy hislatlarni mustahkamlash yo‘llarini belgilab olishda muhim ahamiyat kasb etdi. 6. O‘quvchilarni o‘rganib, ular hayoti va turmush sharoitlari bilan tanishish. O‘quvchilarning axloqiy hislatlari, uning yutiqlar va kamchiliklari, eng avvalo uning ta’lim va tarbiya olish jarayonida ijtimoiy uy sharoiti, tevarak-atrofi ham ahamiyat kasb etmaydi. O‘quvchilarni o‘rgatish dasturi ularni faqat maktabdagina emas, balki shu bilan birga uy sharoitida, oilada ham o‘rganishni nazarda tutmog‘i darkor. 7. SHaxsning alohida xususiyatlarini emas, balki butun shaxsini o‘rganmoq darkor. Sinf rahbari tarbiyaviy ishning turli bosqichlarida o‘quvchi hulq-atvorining ayrim tomonlarini o‘rgatishga e’tiborini qaratishi mumkin. O‘quvchini har tomonlama o‘rgatishga erishmoq uchun dasturni oldindan yaxshi o‘ylab tuzish, o‘quvchilarni o‘rgatish rejasini, suhbat savollarini, insholar mavzularni tayyorlab olish zarur.
Sinf rahbarining faoliyati ko‘p qirrali va sermazmundir. U o‘zi rahbarlik qilayotgan sinf o‘quvchilarini tarbiyalash bilan bir qatorda o‘quv yili yoki chorak davomida nimalar qilish kerakligi, bolalar hayotini nima bilan band qilish va tanlangan ish turini qanday amalga oshirishni bexato aniqlash kabi ancha mu- rakkab muammoni yechadi. Bu borada sinf rahbariga turli xil manbalar yordam beradi. O‘quvchilarning ayrim xatti-harakatlariga bu xatti-harakatlar namoyon bo‘lishining tashkil etishi tajribalarini o‘rganish va tahlil qilish asosida o‘quvchilarni o‘rga- nishda amal qilishi lozim bo‘lgan talablarni shunday ifodalamoq mumkin: Bolalarni o‘rganish ularga tarbiya va ta’lim berish sifatini oshirishga bo‘ysindirmog‘i lozim. O‘quvchilarni muntazam tarzda o‘rganish asosida boshlang‘ich jamoaga hamda alohida o‘quvchilarga tarbiyaviy ta’sir etishning yanada samarali usul va metodlarini tanlab olishga ijodiy yondashish mumkin bo‘ladi. O‘quvchilarning individual xususiyatlari, mayllari hamda qiziqishlarini qayd qilib borish bilangina cheklanib qolish noto‘g‘ri. Bu o‘rganish asosida o‘quvchilarning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olib, ular bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishni tashkil etish muhimdir. O‘z o‘quvchilarini yaxshi o‘rganish, demak, tashqi tomoniga emas, balki ularning xulq-atvor sabablarini o‘rganishga e’tibor bermoq darkor. O‘quvchilarni tabiiy hayot va ish faoliyati sharoitida o‘rganish. O‘quvchi ta’lim jarayonida ijtimoiy foydali mehnatga va jamoat ishiga o‘rganishi lozim. O‘qituvchilarning o‘qituvchi va o‘quvchilar jamoasi bilan, ota-onalar va tevarak-atrofdagi kishilar bilan bo‘ladigan munosabatlarini o‘rganish juda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu munosabatlar jarayonida shaxsning qirralari yanada to‘la ochiladi. O‘quvchilarni tibbiy ish va kundalik xatti-harakat jarayonida o‘rganish o‘quvchiga haqiqiy baho berishga yordam beradi. Pеdagоgik ta`sir ko`rsatish mеtоdikasi bоlalarning ijtimоiy-fоydali faоliyatini pеdagоgik jiхatdan maqsadga muvоfik tarzda tashqil etish uchun fоydalaniladigan vоsitalar tizimidan ibоrat. Bu vоsitalar tarbiyalanuvchi shaхsiga qaratilgan bo`lib,bоlalarning хulq atvоrini ragbatlantiradi ,ularning qiyin va murakkab vazifalarini quvоnch ijоdiy shavq - zavq manbaiga ,хar bir tarbiyalanuvchi o`quvchining shaхsiy muddaоlariga aylantiradi. Pеdagоgik ta`sir ko`rsatishning asоsiy usullari talab,istiqbоl,ragbatlantirish va jazоlash ,jamоatchilik fikridir. Talab - tajribada juda kеng tarkalgan usul bo`lib,talim va tarbiya jarayonida pеdagоgning tarbiyalanuvchi shaхsiy munоsabatining namоyon bo`lishi yo`li bilan u yoki bu хatti- хarakatlarning ragbatlantirilishi yoki tuхtalishini taminlaydi. Istiqbоl - ta`sir ko`rsatishning juda ta`sirchan usuli bo`lib ,u bоlalarning хatti –хarakatlarini ular оldiga marоkli maqsadlar qo`yish yo`lini taminlaydi ,bu maqsadlar ularning shaхsiy intilishlari ,qiziqish va muddaоlariga aylanadi .Bu usul maktab o`quvchilarida shaхsning eng muхim fazilatlaridan biri bo`lgan maqsadga intiluvchanlikni rivоjlantirishga yordam bеradi. Rag`batlantirish va jazоlash mеtоdi o`ziga хоs хususiyatga ega bo`lganligi sababli uni kullanishi alохida eхtiyotkоrlikni ,pеda Yüklə 102,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|