2-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Kompyuterlarni tashkil qilishning raqamli mantiqiy asoslari Ishdan maqsad
Fon-neyman mashinasining ma’lumotlar trakti
Yüklə 313,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Fon-neyman mashinasining ma’lumotlar trakti
Fon-Neyman mashinasining ma’lumotlar trakti. Ba’zi kompyuterlarda (protsessorlarda) ma’lumotlar trakti – mikroprogramma (mikrodastur) deb nomlangan maxsus dastur tomonidan nazorat qilinadi. Boshqa xil kompyuterlarda esa ma’lumotlar trakti – apparat vositalar tomonidan nazorat qilinadi. Hozirda ishlab chiqarilayotgan kompyuterlarda ma’lumotlar trakti - odatda apparat vositalar tomonidan nazorat qilinadi. Shuning uchun birinchi sathning nomi – mikroarxitektura sathi deb nomlangan. Ikkinchi sath – buyruqlar to‘plami arxitekturasi sathi deb ataladi. Kompyuter ishlab chiqaruvchi har bir firma , o‘z kompyuterida ishlatilgan protsessorga mos mashina tiliga oid qo‘llanma ham taqdim etadi. U tavsifi keltirilgan buyruqlar to‘plami interpretator-mikrodastur yoki apparat ta’minoti tomonidan bajarilishi va bu sathga oid ma’lumotlardan iborat bo‘ladi. Uchinchi sath – operatsion tizim sathi. Ushbu sath gibrid sath hisoblanadi. Operatsion tizim sathining bunday deb atalishiga sabab, uning tilidagi ko‘pchilik buyruqlar , undan pastroqda joylashgan buyruqlar to‘plami arxitekturasi sathida ham, mavjuddir. Biron bir sathga tegishli buyruqlar, boshqa bir sathda ham ifodalanishi va ishlatilishi mumkin. To‘rtinchi va beshinchi sathlar – dasturchilar uchun ishlab chiqilgan quyi va yuqori sath tillaridan iboratdir. To‘rtinchi sath - turli xil protsessorlar uchun ishlab chiqilgan turli xil assembler tillaridan iborat bo‘ladi. Beshinchi sath esa amaliy dasturchilar uchun mo‘ljallangan yuqori sath tillari - C , C++, Java kabi tillardan tashkil topgan bo‘ladi. Asosiy mantiqiy amallar qatoriga: inkor qilish — YO‘Q, ko‘paytirish - VA, qo‘shish - YOKI kiradi. Quyida elementar amallami ko‘rib chiqamiz: 1. «Takrorlash» amali, qisqacha «HA». Amal natijasi o‘zgaruvchi - Z mustaqil o‘zgaruvchi X ning qiymatini aynan takrorlaydi; Z = X. Z «Inkor qilish» (inversiya) amali qisqacha» Emas(yo‘q)» Amal simvoli “ ” mustaqil o‘zgaruvchi ustiga tortilgan to‘g'ri yoki to‘lqinsimon chiziq. 18 Mazkur amal natijasi - o‘zgaruvchi Z mustaqil o‘zgaruvchi X qiymatiga teskari boigan qiymatga ega; Z = X ya’ni X = 1 bo‘lsa, Z = 0 va teskarisi. 0 ‘qilishi:» Z, X ga teng emas». 3. Mantiqiy «Qo‘shish» amali (diz’yunksiya), qisqacha «YOKI «. Amal simvoli» V ”. YOzilishi: Z = Xi V X2. 0 ‘qilishi: « Z barobar Xi yoki X2». Amal natijasi: Z 1 ga teng, agarda X] yoki X2 dan birortasi 1 ga teng bo‘lsa. 4. Mantiqiy «Ко ‘paytirish» amali (kon’yunksiya), qiskacha «VA”. Simvoli «A « yoki & (ampersend). «VA» amaliningyozilishi: Z = Х )Л Х 2. 0 ‘qilishi «Z barobar Xi va X2». Amal natijasi: Z = 1, agarda Xi va X2 ning har ikkalasi bir vaqtda 1 ga teng bo‘lsa. Qolgan xolatlarda Z = 0. Mantiqiy ifodalami hisoblaganda quyidagi tartibga rioya qilinishi kerak: birinchi bo‘lib qavs ichidagi amal. keyin «EMAS»' amali, undan so‘ng «VA» oxirida “YOKI” amali bajariladi. Eng oddiy amailar asosida bir muncha murakkabroq bo‘lgan boshqarish algoritmlari uchun maxsus tenglamalar tuzish mumkin. Avtomatik moslamalami yaratishda bir nechta kirish nuqtalariga ega bo‘lgan «VA», «YOKI» mantiqiy elementlaridan, yoki bir vaqtda turli xil mantiqiy amallami bajaradigan «YOKI - EMAS», «VA -EMAS», triggerlar va boshqalardan ko‘p foydalaniladi. Ular asosida 2.1 jadvalda berilgan har xil mantiqiy elementlami tuzish mumkin. Mantiqiy elementlar bajaradigan funksiyalar. Mantiqiy funksiyalarda kirishdagi va o‘zgaruvchi qiymatlaming turli xil amallari termalar deyiladi. Kirishdagi o‘zgaruvchilar qiymatlari va logik funksiyalar qiymatlari termasi funksiyaning haqiqiylik jadvali deyiladi. Jadvaldan foydalanishning afzalligi shundaki, funksiyaning matematik yozuvi, uning tarkibini hamma vaqt ham yaqqol ko‘rsatavermaydi. Quyida asosiy funksiyalar to‘frisida bayon berilgan. “VA” fimksiyasi mantiqiy ko‘paytirish yoki konyuksiya deyiladi va matematik у = Xi * x2 ko‘rinishda ifodalanadi. Bu funksiya mantiqiy elementning kirishdagi Xi va x2 signallari faqat bir vaqtda paydo bo‘lgandagina, chiqishdagi у signali fiosil bo‘lishini anglatadi. Prinsipial sxemada belgilanishi Rele ekvivalenti Xaqiqiylik jadvali Asosiy raqamli mantiqiy sxemalar. Avvalgi bo‘limda ventillardan qanday qilib oddiy mantiqiy sxemalarni qurish mumkinligini ko‘rib chiqdik. Hozirgi paytda amaliyotda mantiqiy sxemalarni qurishda alohida-alohida ventillarni birlashtirgan modullardan iborat standart «qurilish» bloklaridan foydalaniladi. Ushbu qismda biz ana shunday standart bloklarni, ularni alohida-alohida ventillar yordamida qanday hosil qilishni va qanday qo‘llanilishini ko‘rib chiqamiz. Bunday qurilish bloklarining, ya’ni asosiy raqamli mantiqiy sxemalarning - kombinator va arifmetik sxemalar deb nomlanadigan xillari mavjud. 1. Kombinator sxemalar yoki kombinatsion sxemalar: - multipleksorlar; - dekoderlar; - komparatorlar; - dasturlanadigan mantiqiy matritsalar. 2. Arifmetik sxemalar: - siljitish sxemalari; - jamlagichlar; - arifmetik-mantiqiy qurilmalar. Asosiy mantiqiy sxemalar – integral sxemalar yoki mikrosxemalar degan umumiy nom bilan ham ataladilar. Integral sxema o‘lchamlari tahminan 5x5 mm (2x2 mm) ega kvadrat shaklidagi kremniy bo‘lagidan iborat bo‘ladi. Bunday bo‘laklarga kamida 1 tadan 10 tagacha ventillar joylashtirilishi mumkin bo‘ladi va ular kichik integral sxemalar deb ataladi. Bu amalni konyunksiya ( lotincha : conjunctio– bog’layman) deb ham atashadi. Mantiqiy koʻpaytirish amali ikki yoki undan ortiq sodda mulohazalarni “VA” bogʻlovchisi bilan bogʻlaydi hamda “A va B” , “A and B” , “A Λ B” , “A · B” kabi koʻrinishda yoziladi. Mantiqiy koʻpaytirishni ifodalaydigan quyidagi jadval rostlik jadvali deb ataladi: Yüklə 313,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|