Mavzuning qisqacha bayoni O‘zbеk yozuvlаri tаriхidаn O‘zbеk yozuvi uzоq tаriхgа egа. Bizning оtа-bоbоlаrimiz erаmizning bоshlаridа оrоmiy vа sug‘d yozuvlаridаn, IV-VIII – аsrlаrdа esа, runikvа uyg‘ur yozuvlаridаn fоydаlаngnlаr. VII-аsrdа Mоvаrоunnаhrni аrаblаr bоsib оlgаndаn kеyin аrаb yozuvi jоriy qilindi vа u ming yildаn оrtiq dаvr аmа lqildi. Ushbu yozuvdа mumtоz аdаbiyotimizning bаrchа durdоnаlаri bitilgаn.
Tarixda oʻzbek tilini yozish uchun koʻp alifbolardan qoʻllanilgan. 1928 yilgacha savodli kishilar oʻzbek tilini arab yozuvida yozishgan. 1928-yildan 1940-yilgacha oʻzbek tili lotin yozuvida yozilgan. 1940-yil Iosif Stalinning buyrugʻi bilan majburan kirill yozuviga oʻtilgan. 1992-yilgacha oʻzbek tili shu yozuvda yozilgan. Узбекистон Республикаси мустакилликни к,улга киртгандан сунг узбек тилининг товушлар тизими, охангдорлиги ва жилосини тула ифодалай оладиган алифбога утиш зарурияти ту^лди. 1993 йил 2 сентябрда Узбекистон Республикаси Олий Кенгаши "Лотин ёзувига асосланган узбек алифбосини жорий етиш туfрисида" К,онун кабул килинди. Янги алифбодаги баъзи харфлар жахон комуникация тизимига киришимизда маълум кийинчиликлар ту^ириш мумкинлиги хисобга олиниб, Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси 1995 йил 6 майда "Лотин ёзувига асосланган узбек алифбосини жорий етиш туfрисида"ги Конунга узгартиришлар киритиш хакидаги карор кабул килинди. Карорга биноан, лотин ёзувига асосланган янги узбек алифбоси 26 харф ва 3 харфлар бирикмасидан иборат етиб белгиланган
Alifbodagi o‘zaro farqlar (Alifbodagi oʻzaro farqlar)
Arabcha (Arabcha)
Lotincha (Lotincha)
Kirillcha (Kirillcha)
Lotincha (Lotincha)
Xalqaro Fonetik Alifbosi (Xalqaro Fonetik Alifbosi)
—1929
1936—-1940
1940—-1992
1992—
ﺍ, ه
Ə ə
А а
A a
[a], [æ]
ﺏ
B b
Б б
B b
[b]
ﺩ
D d
Д д
D d
[d]
ﻩ
E e
Э э
E e
[ɛ]
ﻑ
F f
Ф ф
F f
[f]
گ
G g
Г г
G g
[gʻ]
ﺡ,ﻩ
H h
Ҳ ҳ
H h
[h]
ی
I i
И и
I i
[ɪ]
ﺝ, ژ
Ç ç, Ƶ ƶ
Ж ж
J j
[ʤ]
ﻙ
K k
К к
K k
[k']
ﻝ
L l
Л л
L l
[l]
ﻡ
M m
М м
M m
[m]
ﻥ
N n
Н н
N n
[n]
ﺍ
A a
О о
O o
[ɔ]
پ
P p
П п
P p
[p]
ﻕ
Q q
Қ қ
Q q
[q]
ﺭ
R r
Р р
R r
[r]
ﺙ,ﺱ,ﺹ
S s
С с
S s
[s]
ﺕ,ﻁ
T t
Т т
T t
[t]
ﻭ
U u
У у
U u
[u]
ﻭ
V v
В в
V v
[v], [w]
ﺥ
X x
Х х
X x
[x]
ی
J j
Й й
Y y
[j]
ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ
З з
Z z
Z z
[z]
ﻭ
O o
Ў ў
Oʻ oʻ
[o]
ﻍ
Ƣ ƣ
Ғ ғ
Gʻ gʻ
[ɣ]
ﺵ
Ş ş
Ш ш
Sh sh
[ʃ]
چ
C c
Ч ч
Ch ch
[ʧ]
ء, ع
'
Ъ
’
[ʔ]
1. Янги алифбо асосида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1995 йил 24 августдаги 339-сонли карорига илова тарзида "Узбек тилининг асосий имло коидалари" тасдикданиб, коидалар уз ифодасини топган2.
Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги 1996 йил 14 ноябрда Узбекистон Республикасининг "Давлат тили хакида" (янги тахрирда)ги Конунни бажариш тадбирлари т^рисида 267-сонли буйру^га кура эса, укув юртларида ходимлар ва талабалар учун "Давлат тилида иш юритиш, хужжатчилик ва атамашунослик" курсларини 1997 йилдан эътиборан доимий равишда ташкил етиш жорий этилди3.
бажариш тадбирлари т^рисида 267-сонли буйру^га кура эса, укув юртларида ходимлар ва талабалар учун "Давлат тилида иш юритиш, хужжатчилик ва атамашунослик" курсларини 1997 йилдан эътиборан доимий равишда ташкил етиш жорий этилди4.
Hozirda Oʻzbekistonda taʼlim joylarida lotin yozuvidan qoʻllaniladi. Shunday boʻlsa ham yoshi kattalar va Oʻzbekiston tashqarisida yashaydigan oʻzbeklar hali ham kirill yozuvidan qoʻllanishadi.
Arab yozuvi Oʻzbekistonda 1929-yilgacha arab yozuvidan foydalanilgan. 1920-yillarning oʻrtalaridan Oʻzbekistonda arab yozuviga keng hujum boshlandi. Arab yozuvi qoloqligimizning, savodsizligimizning, dindorligimizning sababchisi deb eʼlon qilindi. 1929—1930 oʻquv yilidan Oʻzbekiston lotin yozuviga oʻtdi va biz oʻzbek xalqining asrlar davomida yaratilib kelingan hamda chop etilgan ilmiy, badiiy va falsafiy adabiyotdan uzilib qoldik.
Yanalif 1929-yildan boshlab arab yozuvidan yangi lotin vozuviga (yanalif) oʻtilgan. U 1940-yilgacha ishlatilgan.
