q a r a t q i ch deyiladi.
Son, sifat, olmosh,
sifatdosh, ravish:
Ot
Ibora
-Biz zukko va barkamol avlodni
tarbiyalayapmiz.
Tosh yo‘ldan
qo‘qon aravalar
o‘tib bormoqda.
Unda
quloqqa lag’mon
iladigan
odat bor.
IFODALANISHI:
Ot, olmosh
Otlashgan so‘z
Ibora
Said boshliqning so‘zini diqqat
bilan eshitdi.
Saksonning yarmi qirq.
Og’zi bo‘shning ichida gap
otmas…
!
Bolalar uyi
bu yerdan ancha olisda.
(-ning qo‘shimchasisiz ham ishlatiladi)
IFODALANISHI:
Aniqlovchilar sifat, olmosh va sifatdoshlar bilan
ifodalanadi.
Aniqlovchilar predmetning qanday belgisini ifodalashiga
ko‘ra uch turli bo‘ladi:
a) sifatlovchi aniqlovchilar;
b) qaratqich aniqlovchilar;
d) izohlovchi aniqlovchilar.
QARATQICH
SIFATLOVHI
IZOHLOVCHI
ANIQLOVCHI
Esda saqlang
.Bir predmetning boshqa predmetga
qarashlilik belgisini bildirgan aniqlovchiga
qaratqich
aniqlovchi deyiladi.Masalan, Mirzacho‘lning shamoli.
O‘rik guli kabi.
Juda muhim
. Qaratqich aniqlovchi qaratqich,
qaratqich aniqlovchi bog‘langan bo‘lak esa qaralmish
deyiladi. Qaratqich va qaralmish munosabati qaratqichli
birikma hisoblanadi.
Qaratqich aniqlovchi qaratqich kelishigi shaklini,
qaralmish egalik qo‘shimchasi shaklini olgan bo‘ladi.
Ba’zan bu shakllar ifodalanmasligi mumkin. Qaratqich
va egalik shakllarining ifodalanishi quyidagicha
bo‘ladi:
a) ot+qaratqich-ot+egalik
Litseyning ko‘rinishi
b) ot+qaratqich-ot+
Quyoshning nuri
d) ot+
- ot+egalik
Shahar ko‘chalari
e) ot+
- ot+
Bozor ko‘cha
Juda muhim
. Qaratqichda qaratqich kelishigi doimo
tushib qola bermaydi. Agar qaratqich atoqli otlar, olmoshlar,
otlashgan so‘zlar bilan ifodalangan bo‘lsa, albatta, qaratqich
kelishigi bilan qo‘llanadi.Shuningdek, qaratqich va qaralmish
o‘rtasida boshqa bir so‘z bo‘lsa, qaratqich kelishigi tushib
qolmaydi. Masalan,
Mirzacho‘l shamoli, Mirzacho‘lning
sovuq shamoli.
Qaratqich bilan qaralmish o‘zaro shaxs-sonda
moslashadi. Masalan:
Mening daftarim, sening daftaring,
uning daftari
.
|
