2-Laboratoriya mashg’ulot

---

2-Laboratoriya mashg’ulot 
Arduino IDE dasturi asosida sodda o‘rnatilgan tizimlarni loyihalashni 
o’rganish (Yonib o’chuvchi LED diod lampa) 
Ishdan maqsad
: Yonib o’chuvchi LED diod lampasi sxemasini yig’ish, 
Arduino IDE dasturi yordamida plataga dastur yozish. 
1. Laboratoriya ishini bajarishga tayyorgarlik ko‘rish. 
LED lampalari haqida umumiy ma’lumot: 
Nurlatuvch idiod
– bu elektr energiyasini nokogerent yo‘rug‘lik nuriga 
aylantiradigan, bitta 
р-n
o‘tishga ega bo‘lgan yarim o‘tkazgichli asbob. Yo‘rug‘lik 
nuri elektron – kovak juftlarining rekombinasiyasi natijasida yuzaga keladi. 
Rekombinasiyasi, 
р-n
o‘tish to‘g‘ri ulanganda kuzatiladi. Rekombinasiya doim ham 
nurlatuvchi bo‘lavermaydi va to‘g‘ri zonali yarim o‘tkazgichlarda, jumladan galiy 
arsenidida sodir bo‘ladi. Bunday yarimo‘kazgichlar spesifik xona diagrammasiga 
ega bo‘ladilar.
Nurlanayotgan yo‘rug‘lik to‘lqin uzunligi 

kvant energiyasi bilan 
aniqlanadi. U esa nurlanuvchi rekombinasiyada yarimo‘tkazgichning ta’qiqlangan 
zona kengligida deyarli teng bo‘ladi. Galiy arsenididan tayorlangan yorug‘lik 
diodlari uchun

= 0,9-1,4 mkm. Qizil, sariq va yashil rang nurlatuvchi diodlar 
galiy fosfati, siyoxrang nurlatuvchi diodlar esa – kremniy karbiti asosida yasaladilar. 
Nurlatuvchi diodning energetik xarakteristikasi bo‘lib 
kvant chiqishi 
(effektivligi) hisoblanadi. U zanjir bo‘ylab o‘tayotgan har bir elektronga yo‘rug‘lik 
diodi chiqishida qancha yo‘rug‘lik kvanti mos kelishini ko‘rsatadi. Zamonaviy 
nurlatuvchi diodlari uchun kvant chiqishi 0,01-0,04 ni, ikki va uch yarim 
o‘tkazgichli birikmalardan yasalgan getero o‘tishli nurlatuvchi diodlarida esa ancha 
katta (0.3 gacha) bo‘ladi. Lekin doim birdan kichik bo‘ladi. Volt-amper 
xarakteristikasi oddiy diodniki kabi exsponensial bog‘liqlik bilan ifodalanadi. 
Nurlatuvchi diod 10
-7
-10
-9
с. da qayta ulanadi, ya’ni yuqori tezlikda ishlovchi 
yorug‘lik manbai hisoblanadi.

---

Nurlatuvchi diod (LED – Light Emitting Diode) – lampochka emas, bu
p-n
o‘tishga asoslangan yarim o‘tkazgichli elektron asbob bo‘lib, undan elektr toki 
o‘tganda nur tarata boshlaydi (1-rasm). Odatda ishchi tok diapazoni 5 - 20 mА 
bo‘lib, ishchi toki 60-200 мА bo‘lgan o‘ta yo‘rug‘likdagi yo‘rug‘lik diodi ham 
ishlab chiqariladi. Nurlatuvchi diodni resistor orqali albatta qutblarini to‘g‘ri 
ulangan holda kuchlanish manbaiga ulash kerak. Sodir bo‘ladigan kuchlanish 
pasayishi 1,5 - 4 V oralig‘ida bo‘lib, uni ishga tushirish uchun hech bo‘lmaganda 0,3 
V dan ko‘proq kuchlanish berish kerak.