2-lekciya. Tema: Turmıs háreketi qáwipsizliginiń huquqıy tiykarları Jobası

Is beriwshi nızamshılıqqa muwapıq basqa huqıqlarǵada iye bolıwı múmkin. Is beriwshi:
- hár bir is ornında miynet jaǵdaylarınıń miynetti qorǵaw talaplarına muwapıq bolıwın támiyinlewi;
- binalar, imaratlar, ásbap-úskenelerden paydalanıw, texnologiyalıq processlerdi ámelge asırıw waqtında, sonday-aq, óndiriste shiyki zat hám materiallardı qollaw, isler orınlaw hám xızmetler kórsetiw waqtında xızmetshilerdiń qáwipsizligin támiyinlewi;
- is orınlarında miynet jaǵdaylarınıń halatı, aynıqsa zıyanlı óndiris processleri hám qáwipli óndiris processleri úsinen qadaǵalawdı ámelge asırıwı;
- miynet jaǵdayları haqqında, sonıń ishinde kásiplik kesellikleri hám basqa kesellikler qáwipi barlıǵı, turaqlı jumıs orınlarında hám óndiriste miynetti qorǵawdıń jaǵdayı haqkında, sonday-aq, usı qatnas penen xızmetshilerge beriliwi kerek bolǵan jeńillikler hám kompensaciyalar, jeke qorǵanıw quralları haqqında xızmetshilerdi óz waqtında xabardar qılıwı;
- nızamshılıqta belgilengen tártipte miynetti qorǵaw xızmetin hám jol háreketi qáwipsizligi xızmetin shólkemlestiriw;
- xızmetshilerdi belgilengen normalar oyınsha sút, emlew-profilaktika, azıq-awqat, gazlengen duzlı suw, jeke qorǵanıw hámde gigiena quralları menen támiyinlewi, sonday-aq, jámiyietlik qorǵanıw quralları qollanılıwın támiyinlewi;
- xızmetshilerdiń miynetti qorǵaw boyınsha jol-jobalar alıwın, miynetti qorǵaw máseleleri boyınsha oqıwdan, qayta tayarlawlardan ótiwin, qánigeligin joqarılatıwın hám bilimlerin tekseriliwin támiyinlew;
- miynetti qorǵaw boyınsha oqıwdan ótpegen, jol-jobalar almaǵan hám bilimleri tekserilmegen shaxslardı iske qoymaslıǵı;
- xızmetshilerge jeńillikler hám kompensaciyalar belgilenetuǵın, jeńilletilgen shártlerde pensiyaǵa shıǵıw huqıqı beriletuǵın, mayıplar bánt bolǵan zıyanlı, qáwipli hám basqada miynet jaǵdaylarına iye jumıs orınlarında nızamshılıqta belgilengen tártipte jumıs orınlarınıń miynet jaǵdayları boyınsha attestaciyasın ótkiziwi;
- dáslepki (jumısqa kirip atırǵanda) hám dáwirli (miynet iskerligi dawamında) májbúriy medicinalıq kóriklerdiń belgilengen tártipte ótkiziliwin shólkemlestiriw;
- miynetti qorǵawǵa tiyisli talaplarǵa ámel etiliwi ústinen mámleketlik qadaǵalawı hám tekseriwin ámelge asırıwshı organlarǵa, sonday-aq, kásiplik birlespelerine hám xızmetshilerdiń basqa uákillik organlarına olardıń miynetti qorǵaw jaǵdayı, baxıtsız hádiselerdi hám kásiplik keselliklerin tekseriliw barısı qadaǵalawın, tekseriwdi hám monitoringti ámelge asırıwı ushın zárúr bolǵan maǵlıwmat hám materiallardı usınıs etiwi;
- avariya jaǵdaylarınıń aldın alıw, bunday jaǵdaylar júzege kelgende xızmetshilerdiń ómiri hám salamatlıǵın saqlaw, sonıń ishinde jábrlengenlerge birinshi járdem kórsetiw boyınsha ilajlar kóriwi;
- miynetti qorǵawǵa tiyisli talaplarǵa ámel etiliwi ústinen mámleketlik qadaǵalaw hám tekseriwdi ámelge asırıwshı organlardıń kórsetpelerin orınlaw hámde kásiplik birlespeleriniń hám xızmetkerlerdiń basqa uákillik organlarınıń usınısların kórip shıǵıwı;
- óndiristegi baxıtsız hádiseler hám kásiplik keselliklerinen mámleket tárepinen májbúriy sociallıq qamsızlandırılıwın, sonday-aq, is beriwshiniń puqaralıq juwapkershiligin májbúriy qamsızlandırılıwın támiyinlew;
- óndiristegi baxıtsız hádiselardi hám kásiplik keselliklerin belgilengen tártipte tekseriwden ótkeriwi, sonday-aq, olardıń esabatın alıp barıwı shárt.

Awıl xojalıǵı óndirisiniń ózine tán bolǵan táreplerine qarap administrativlik jámiyetlik qadaǵalaw 3 basqıshta ámelge asırıladı, yaǵnıy birinshi basqısh - brigadada, ekinshi basqısh - bólimde hám úshinshi basqısh – xojalıq yamasa kárxana basshıları ámelge asıradı.