2. "Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida"gi qonun sharhlari

Sertifikatlashtirish va uning huquqiy-me’yoriy ta’minoti

Reja
1. Mahsulotlarni ixtiyoriy va majburiy sertifikatlashtirish
2. “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida”gi qonun sharhlari.
3. Sertifikatlashtirish sxemalari

1. Mahsulotlarni ixtiyoriy va majburiy sertifikatlashtirish Mahsulotlarni ixtiyoriy va majburiy sertifikatlashtirish. Qonunning 17-18-19-moddalarida ixtiyoriy sertifikatlashtirish, uni amalga oshiruvchi sub’ektlar, ixtiyoriy sertifikatlashtirish tizimlari haqida ma’lumotlar berilgan. Jumladan, har qanday mahsulot normativ hujjatlarning talablariga muvofiq ekanligini tasdiqlash uchun u yuridik va jismoniy shaxsning tashabbusi 190 Mundarija: bilan ixtiyoriy sertifikatlashtirishdan o‘tkazilishi mumkinligi; – ixtiyoriy sertifikatlashtirishni «O‘zstandart» belgilab qo‘ygan tartibda akkreditatsiya qilingan yuridik va jismoniy shaxslar amalga oshirishga haqli ekanligi; – sertifikatlashtirish qoidalari va tartibini belgilovchi ixtiyoriy sertifikatlashtirish tizimlarini akkreditatsiya qilingan organlar «O‘zstandart» bilan kelishgan holda belgilashi belgilab qo‘yilgan. Sertifikatlashtirilishi shart bo‘lgan mahsulotlarni O‘zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqish tartibini O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilaydi. Quyidagi ishlar: – sertifikatlashtirishni rivojlantirishning istiqbollari-ni, uni o‘tkazish qoidalari va tavsiyalarini ishlab chiqish; – sertifikatlashtirish sohasida rasmiy axborotlar bnlan ta’minlash; – xalqaro (mintaqaviy) sertifikatlashtirish tashkilotlari ishida qatnashish hamda chet el milliy sertifikatlashtirish organlari bilan birgalikda ishlar o‘tkazish; – sertifikatlashtirish yuzasidan xalqaro (mintaqaviy) qoidalar va tavsiyalar ishlab chiqish hamda ularni ishlab chiqishda qatnashish; 191 Mundarija: – sertifikatlashtirish yuzasidan umumdavlat ahamiyatiga molik ilmiy-tadqiqot ishlari ia boshqa ishlar olib borish; – sertifikatlashtirish qoidalariga rioya etilishi ustidan hamda sertifikatlangan mahsulot ustidan davlat tekshiruvi va nazorati olib borish ishlari davlat tomonidan moliyaviy ta’minlanadi

2. “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida”gi qonun sharhlari “Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan bo‘lib 4 ta bob va 23 ta moddadan tashkil topgan. Mahsulotlarni majburiy va ixtiyoriy sertifikatlashtirish to‘g‘risidagi qonun talablari 10-11- 12-moddalarda bayon qilingan. Xususan, majburiy sertifikatlashtirishni o‘tkazish ishlarini tashkil etish «O‘zstandart» zimmasiga yoki uning topshirig‘iga binoan boshqa sertifikatlashtirish organlariga (ularni albatta akkreditatsiya qilgan holda) yuklatiladi Mazkur Qonun O‘zbekiston Respublikasida mahsulotlar, xizmatlar va boshqa ob’ektlarni (matnda bundan keyin «mahsulotlar» deb yuritiladi) sertifikatlashtirishning huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy asoslarini; shuningdek sertifikatlashtirish 192 Mundarija: ishtirokchilarnning huquqlari, majburiyatlarn va javobgarligini belgilab beradi. Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar ishlatilgan: sertifikatlashtirish milliy tizimi, mahsulotlarni sertifikatlashtirish, muvofiqlik sertifikati, muvofiqlik belgisi, bir turdagi mahsulotlarni (ishlarni, xizmatlarni) sertifikatlashtirish tizimi, sinov laboratoriyasini akkreditatsiya qilish.

3. Sertifikatlashtirishning qonuniy va me’yoriyhuquqiy asoslari va milliy tizimi Quyidagilar sertifikatlashtirishning qonuniy va me’yoriy-huquqiy asoslarini tashkil etadi:

O‘zbekiston Respublikasining “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuni; O‘zbekiston Respublikasining “Oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonuni; O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 12 avgustdagi 409-sonli “Sertifikatlanishi majburiy bo‘lgan mahsulotlar ro‘yxatini, sertifikatlashtirishni o‘tkazish tartibini, O‘zbekiston Respublikasi hududiga xavfsiz ekanini tasdiqlash talab qilinuvchi tovarlarni olib kirish va o‘z hududidan olib chiqishi tartiblarini tasdiqlash haqida”gi qarori; O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 3 oktabrdagi 342-sonli “Mahsulot va xizmatlarni standartlashtirish, 193 Mundarija: metrologiyasi va sertifikatlashtirishni takomillashtirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori; Sertifikatlashtirish milliy tizimining asoslanuvchi me’yoriy hujjatlari “O‘zstandart” agentligi O‘zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish bo‘yicha milliy organi bo‘lib, amaldagi qonunchilikka binoan quyidagi faoliyatlarni bajaradi:
– sertifikatlashtirish sohasida davlat siyosatini amalga oshiradi;
– mahsulotlar, ishlar va xizmatlar sertifikatlanishini o‘tkazish bo‘yicha xalqaro me’yorlar va standartlar bilan uyg‘unlashgan umumiy qoidalar hamda tartiblarni o‘rnatadi;
–sertifikatlashtirish tizimini takomillashtirish bo‘yicha dasturlar loyihalarini ishlab chiqadi va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga ko‘rib chiqish uchun taqdim etadi;
–Vazirlar Mahkamasi bilan kelishilgan holda sertifikatlashtirishning xalqaro tizimlariga qo‘shilish haqidagi qarorlarni qabul qiladi hamda standartlashtirish natijalarini o‘zaro tan olish xususida kelishuvlar tuzadi;
–O‘zga davlatlar bilan o‘zaro munosabatlarda va xalqaro tashkilotlarda sertifikatlashtirish masalalari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi nomidan ish ko‘radi. 194 Mundarija:

3. Sertifikatlashtirish sxemalari Sertifikatlashtirish bo‘yicha ISO tarkibidagi qo‘mita tomonidan tayyorlangan hujjatda uchinchi tomon tarafidan amalga oshiriladigan sertifikatlashtirishning 9 ta sxemasi berilgan bo‘lib, respublikamizda ham aynan shu 9 ta sxema tatbiq etilgan.5 Birinchi sxema. Bu sxema bilan faqat mahsulot namunalari turlarini standartlar talablariga muvofiqligini maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan o‘tkaziladi. Bu xildagi sertifikatlashtirishda sinovga taqdim etilgan namunalarning belgilangan talablarga muvofiqligi tasdiqlanadi, xolos. Bu yo‘l o‘zining soddaligi va unga ko‘p xarajat talab qilmasligi tufayli milliy va xalqaro savdo munosabatlarida muayyan darajada tarqalgan. Ikkinchi sxema. Bu sxemada, mahsulotning namuna turlarini maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan o‘tkazilib, so‘ngra uning sifatini savdo shahobchalaridan vaqti-vaqti bilan olinadigan namunalar asosida nazorat qilib boriladi. Bu usul taqdim etilgan namunalar sifatini baholash bilan seriyali chiqayotgan mahsulotning ham sifatini 5 Abduvaliev A.A., Latipov V.B., Umarov A.S., Alimov M.N., va b. «Standartlashtirish, Metrologiya, Sertifikatlashtirish, Sifat.» – T.: SMSITI, 2008. – 267 b. 195 Mundarija: baholash imkonini beradi. Usulning afzalligi - uning soddaligidadir. Uning kamchiligiga esa nazorat sinovlar natijasiga qarab, agar mahsulot standart talablariga nomuvofiqligi aniqlansa, baribir uni savdo shahobchalaridan chiqarib tashlash mumkin bo‘lmaydi yoki uni chiqarib tashlash uchun birmuncha qiyinchiliklar tug‘iladi. 13.1- jadval Mahsulotlarni sertifikatlashtirish sxemalar S xema raqa mi Sinas h Ishlab chiqarishni (korxonani) tekshirish Inspektor nazorati

1 Namunaviy namunani sinash
2 Nam unaviy namunani sinash
– Sotuvchidan olingan namunalarni sinash
2 a Namunaviy namunani sinash Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish Sotuvchidan olingan namunalarni sinash
3 Namunaviy namunani sinash
– Tayyorlovchidan olingan namunalarni sinash
3 a Nam unaviy namunani Ishlab chiqarish holatini tahlil Tayyorlovchidan olingan namunalarni sinash 196 Mundarija: sinash qilish
4 Nam unaviy namunani sinash
– Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash 4 a Nam unaviy namunani sinash Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash
5 Nam unaviy namunani sinash Ishlab chiqarishni (korxonani) yoki tayyorlovchining sifat tizimini sertifikatlashtiris h Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash. Sifat tizimining ishlashining nazorati 6 Tayyorlov chidagi sifat tizimini sertifikatlashtiris h Sifat tizimi barqarorligining nazorati
7 – 8 Har bir namunani sinash
9 Muv ofiqlik bayonotini qarab chiqish
9 a Muv ofiqlik Ishlab chiqarish – 197 Mundarija: bayonotini qarab chiqish holatini tahlil qilish
10 Muvofiqlik bayonotini qarab chiqish
– Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash 10 a Muvofiqlik bayonotini qarab chiqish Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash 1-6 va 9a-10a sxemalar seriyali ishlab chiqariladigan sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi; 7, 8, 9 sxemalar ishlab chiqariladigan buyumlar partiyasini yoki yagona nusxasini sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi; 1-sxemani mahsulotni chegaralangan hajmda sotish va ishlab chiqarishda qo‘llash tavsiya etiladi; 1a, 2a, 3a, 4a, 9a va 10a sxemalarni 1, 2, 3, 4, 9 va 10 sxemalarning o‘rniga qo‘llash tavsiya qilinadi, agarda sertifikatlovchi organ (idora)da tayyorlovchining mahsulot xarakteristikasining barqarorligini ta’minlash imkoniyati to‘g‘risida axboroti bo‘lmasa; 5-sxema qat’iy sxema hisoblanadi. Ushbu sxema ishlab chiqariluvchi mahsulotning xarakteristikalariga oshirilgan talablar o‘rnatilgan hollarda qo‘llaniladi. 198 Mundarija: 3a, 4a va 5 sxemalardan ixtiyoriy sertifikatlashtirish bo‘yicha ishlarni o‘tkazishda foydalaniladi. 9-10a sxemalar xorijdagi sertifikatlashtirish tajribalari asosida yaqindagina kiritilgan. Agar, bayonotdagi sertifikatlashtirishdan tashqarida bo‘lgan hujjatlar bevosita va bilvosita ravishda mahsulotning o‘rnatilgan talablarga muvofiqlikni tasdiqlasa, u holda, sertifikatlovchi organ (idora) taqdim qilingan hujjatlar va muvofiqlik bayonoti asosida qo‘shimcha sinovlarni o‘tkazmasdan sertifikat berishi mumkin.