2-Mavzu: Innovatsiya va jamiyat. Ta’limdagi yangiliklarni tasniflash. Reja

Pedagogik texnika. “Pedagogik texnika” (yoki “ta’lim texnikasi”) tushunchasi “o’quv mashg’ulotlarini aniq va samarali tashkil etishga kо’maklashuvchi usul va vositalar yig’indisi” tarzida talqin etildi hamda o’quv jarayoniga o’quv va laboratoriya jihozlarining olib kirilishi, ulardan samarali, unumli foydalanish, material mazmunini ko’rsatmali qurollar yordamida tushuntirish kabi holatlar ta’lim samaradorligini oshirishga yordam beruvchi yetakchi omillardir deya baholandi. Pedagogik innovatsiya - pedagogik faoliyatdagi yangilik, o’qitish va tarbiyalash mazmuni va texnologiyasini o’zgartirish, ularning samaradorligini oshirishdir”.Masalan: M.V Klarin "innovatsiya" tushunchasida quyidagi ma’noni qo’yadi: "Innovatsiya nafaqat innovatsiyalarni yaratish va tarqatishni, balki o’zgarishlarni, harakat qilish uslubini, fikrlash uslubini o’zgartirishni ham anglatadi.
Pedagogik innovatsiya - pedagogik faoliyatdagi yangilik, ta’lim va tarbiya mazmuni va texnologiyasidagi o’zgarishlar, ularning samaradorligini oshirish. Shunday qilib, innovatsion jarayon yangining mazmuni va tashkil etilishini shakllantirish va rivojlantirishdan iborat. Umuman olganda, innovatsion jarayon deganda innovatsiyalarni yaratish (tug’ilishi, rivojlanishi), ishlab chiqish, foydalanish va tarqatish bo’yicha kompleks faoliyat tushuniladi. Zamonaviy ta’lim makonida sodir bo’layotgan innovatsion jarayonlarning o’ziga xos xususiyatlarini to’liq va to’g’ri ko’rsatish uchun ta’lim tizimida ikkita turdagi ta’lim muassasalarini ajratish mumkin: an’anaviy va noananaviy. An’anaviy tizimlar bir marta o’rnatilgan tartibni saqlashga qaratilgan barqaror ishlashi bilan ajralib turadi. Noan’anaviy tizimlar qidiruv rejimi bilan tavsiflanadi. Noan’anaviy ta’lim tizimlarida innovatsion jarayonlar quyidagi yo’nalishlarda amalga oshiriladi: ta’limning yangi mazmunini shakllantirish, yangi pedagogik texnologiyalarni ishlab chiqish va joriy etish, yangi turdagi ta’lim muassasalarini yaratish.
Hozirgi vaqtda maktab ta’limida turli xil pedagogik innovatsiyalardan foydalanilmoqda. Quyidagi eng xarakterli innovatsion texnologiyalarni ajratib ko’rsatish mumkin.
1. Fan ta’limida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT). O’quv jarayoni mazmuniga AKTni joriy etish turli fan yo’nalishlarini informatika bilan birlashtirishni nazarda tutadi, bu esa o’quvchilar ongini axborotlashtirishga va zamonaviy jamiyatdagi axborotlashtirish jarayonlarini tushunishga olib keladi (uning kasbiy jihatida). Maktabni axborotlashtirish jarayonida paydo bo’lgan tendensiyani amalga oshirish juda muhim: maktab o’quvchilari tomonidan informatika haqidagi dastlabki ma’lumotlarni ishlab chiqishdan boshlab umumta’lim fanlarini o’rganishda kompyuter dasturlarini qo’llashgacha, so’ngra uning tuzilishi va mazmunini to’ldirishgacha. Axborot texnologiyalaridan foydalanish asosida butun o’quv jarayonini tubdan qayta qurishni amalga oshirish. Natijada maktab metodik tizimida yangi axborot texnologiyalari paydo bo’lib, maktab bitiruvchilari kelgusi faoliyatida yangi axborot texnologiyalarini o’zlashtirishga tayyorlanmoqda. Bu yo’nalish o’quv rejasiga informatika va AKTni o’rganishga qaratilgan yangi fanlarni kiritish orqali amalga oshiriladi. Maktablarda AKTdan foydalanish tajribasi shuni ko’rsatdiki:
a) masofaviy ta’limning turli shakllarini o’z ichiga olgan ochiq maktabning axborot muhiti, ayniqsa, loyiha usulidan foydalangan holda, o’quvchilarning fanlarni o’rganishga bo’lgan qiziqishini sezilarli darajada oshiradi;
b) ta’limni axborotlashtirish o’quvchi uchun jozibador, chunki "o’qituvchi o’quvchi" sub’ektiv munosabatlaridan "o’quvchi-kompyuter-o’qituvchi" eng ob’ektiv munosabatlarga o’tish orqali maktab muloqotidagi psixologik stress bartaraf etiladi, o’quvchilar mehnatining samaradorligi oshadi. , ijodiy mehnat ulushi ortadi, maktab devori ichida fan bo’yicha qo’shimcha ta’lim olish imkoniyati va kelajakda oliy o’quv yurti, nufuzli kasbni maqsadli tanlash amalga oshiriladi;
v) o’qitishni axborotlashtirish o’qituvchi uchun jozibador bo’lib, uning mehnat unumdorligini oshirish imkonini beradi, o’qituvchining umumiy axborot madaniyatini oshiradi.
2. Fanni o`qitishda shaxsga yo`naltirilgan texnologiyalar o’quvchilarga yo’naltirilgan texnologiyalar bolaning shaxsiyatini butun maktab ta’lim tizimining markaziga qo’yadi, uning rivojlanishi, tabiiy imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish uchun qulay, ziddiyatli va xavfsiz sharoitlarni ta’minlaydi. Ushbu texnologiyada bolaning shaxsiyati nafaqat mavzu, balki ustuvor mavzudir; bu ta’lim tizimining oxiri va mavhum maqsadlarga erishish vositasi emas. Bu o’quvchilarning o’z imkoniyatlari va ehtiyojlariga muvofiq individual ta’lim dasturlarini ishlab chiqishlarida namoyon bo’ladi.
3. O’quv jarayonini axborot-tahliliy ta’minlash va maktab o’quvchilari uchun ta’lim sifatini boshqarish. Ta’lim sifatini boshqarishning axborot-tahliliy usuli kabi innovatsion texnologiyalardan foydalanish har bir bolaning individual, sinf, parallel, umuman maktab rivojlanishini vaqt o’tishi bilan xolis, xolis kuzatish imkonini beradi. Ba’zi o’zgartirishlar bilan u sinfni umumlashtiruvchi nazoratni tayyorlashda, o’quv rejasining istalgan fanini o’qitish holatini o’rganishda, bitta o’qituvchining ish tizimini o’rganishda ajralmas vositaga aylanishi mumkin.
4. Intellektual rivojlanish monitoringi. Har bir o’quvchining ta’lim sifatini tahlil qilish va diagnostika qilish, sinovdan o’tkazish va rivojlanish dinamikasini grafik qilish.
5. Ta’lim texnologiyalari zamonaviy talabani shakllantirishning yetakchi mexanizmi sifatida. Bu bugungi ta’lim muhitida muhim omil hisoblanadi. U o’quvchilarni shaxsni rivojlantirishning qo’shimcha shakllariga jalb qilish shaklida amalga oshiriladi: milliy an’analar bo’yicha madaniy tadbirlarda ishtirok etish, teatr, bolalar ijodiyoti markazlari va boshqalar.
6. Didaktik texnologiyalar ta’lim muassasasining o’quv jarayonini rivojlantirish sharti sifatida. Bu yerda allaqachon ma’lum bo’lgan va tasdiqlangan usullarni, shuningdek, yangilarini amalga oshirish mumkin. Bular darslik, o’yin yordamida mustaqil ishlash, loyihalarni loyihalash va himoya qilish, audiovizual texnik vositalar yordamida o’rganish, “maslahatchi” tizimi, guruh, tabaqalashtirilgan o’qitish usullari - “kichik guruh” tizimi va boshqalar. Odatda, amaliyotda ushbu usullarning turli kombinatsiyalari qo’llaniladi.
Ta’lim muassasalaridagi o’qitish usullari bilan tanishib, shuni aytishimiz mumkinki, vaqt, jumladan, ta’lim jarayoni ham to’xtamaydi. Yangi vaqt yangi qoidalarni belgilaydi; yangi ta’lim dasturlari o’quv jarayoniga innovatsion texnologiyalarni joriy etishga yordam beradi. Zamonaviy ta’lim bir joyda turmaydi, u oldinga intilmoqda va insoniyatning vujudga kelayotgan ehtiyojlarini to’liq qondirish uchun zamon bilan hamnafas bo’lishi kerak. O’quv jarayoni tubdan o’zgarmoqda va o’zining ustuvor yo’nalishlarini o’zgartirmoqda: endi o’qituvchi oldida dars berish emas, balki talabalar uchun fanlarni mustaqil o’rganish va ijodiy salohiyatni ochish imkoniyati amalga oshiriladigan muhitni yaratish vazifasi turibdi. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari allaqachon har bir darsning ajralmas qismiga aylangan, o’qituvchi esa o’z faoliyatida zamonaviy fan va texnika yutuqlarini qo’llaydigan yuqori malakali xodimdir. Ushbu maqola davomida "innovatsiya" tushunchasi ko’rib chiqildi va tahlil qilindi.
Tarbiyachining mashg‘ulot jarayoniga innovatsion texnologiyalarni qo’llash bo’yicha mavjud tajribasi shuni ko’rsatadiki, bunga bog’cha, maktablarda faqat an’anaviy o’qitish usullaridan foydalangan holda erishib bo’lmaydi. O’qitishning yangi shakllaridan foydalanish sinf bir qator muammolarni hal qilish imkonini beradi: o“quvchilar o’rtasida faol fuqarolik pozitsiyasini shakllantirish; ta’lim jarayoni sub’ektlarining o’zaro ta’sirining xarakterini o’zgartirish; o“quvchilarning motivatsion komponentini oshirish. Innovatsion texnologiyalarga ehtiyoj inkor etilmaydi. Ulardan foydalanish bilan mashg’ulotlar yanada qiziqarli va yorqinroq bo’ladi. O’quvchilarni ta’lim sifatini yaxshilashga ma’lum ta’lim natijalariga erishishga undaydi.
Nazorat uchun savol va topshiriqlar:
1.Jamiyatning rivojlanishida innovatsiyaning ahamiyati qanday?
2.Ta’limdagi yangiliklarni tasniflang.
3.Ta’limdagi va jamiyatdagi innovatsiyalarni qiyoslang.
4.Innovatsiyaga berilgan ta’riflarni keltiring.
5.Mamlakatimizda innovatsion jarayonga berilgan e’tibor qanday?
6.Hozirgi vaqtda innovatsion jarayonga ta’limda qanday e’tibor berilmoqda?
7.Ta’lim texnologiyalarining zamonaviy ta’limni rivojlantirishdagi o’rni qanday?