2-mavzu. Psixologiya fan sifatida reja

1.2. Psixologik bilimlar olami
Psixologiyaga oid bilimlarni rivojlanishini turlicha davrlashtirish mumkin. Davrlashtirish ishiga xronologik jihatdan yondashilsa, XVII asr psixologiyasiga, hududiy jihatdan yondashilsa, Meksika psixologiyasining tarixi, Amerika psixologiyasining tarixi kabilarga ajratish mumkin. Demak, har qanday davrlashtirish nisbiydir. Shuni hisobga olib quyidagi davrlashtirish sxemasini ham navbatdagi variantlardan biri deb hisoblash kerak.
Psixologiya tarixi 2 ta davrga ajratiladi. Ular o‘z navbatida kichikroq davrlarga bo‘linish tamoyiliga asosan tuzilgan.
I-davr. Psixologiya fanining falsafa tarkibida rivojlangan davri. Bu davrda er.av. VI asrdan XIX asr o‘rtasigacha 2,5 ming yil davom etgan davrdir.
II-davr. Psixologiya fanining mustaqil fan sifatida rivojlangan davri. Bu davr XIX asr o‘rtasidan hozirgi kungacha davom etib kelayotgan davrdir.
Psixologiyaning falsafa tarkibidagi taraqqiyoti quyidagi bosqichlar asosida namoyon bo‘ldi:
Eramizgacha VI asrdan eramizning V asrigacha. Psixika haqidagi dastlabki ilmiy tasavvurlarining paydo bo‘lishi va ularning dastlabki taraqqiyoti;
V-VIII asrlar. Ruh(jon) haqidagi ta’limotning falsafiy ta’limotlar va tibbiy bilimlar bazasida rivojlanishi;
XIV-XVI asrlar. Ruh(jon) haqidagi ta’limotning anatomo-fiziologik bilimlar va XIV-XVI asrlardagi buyuk kashfiyotlar ta’sirida rivojlanishi;
XVII-XIX asrlar o‘rtalarida ongning psixologiya predmeti sifatida ajratilishi, psixologiya nazariy asoslarini shakllanishi.
Psixologiyaning mustaqil fan sifatidagi taraqqiyotiga quyidagi bosqichlarni kiritish mumkin:
XIX asrning boshidan XIX asrning 60-yillarigacha. Psixologiyaning mustaqil fan sifatida tabiiy shakllanishi;
XIX asrning 60-yillaridan XIX asrning oxirlarigacha. Psixologiyaning mustaqil fan sifatida paydo bo‘lishi va dastlabki taraqqiyoti;
XX asrning 10-30-yillarining o‘rtalarida. Psixologiyada ochiq krizis;
XX asrning 20-30 yillari. Sobiq sovet psixologiyasining shakllanishi;
XX asrning 30-yillar oxiri-50-yillar. Psixologiyada krizisning pasayishi. Sobiq sovet psixologiyasi nazariy sohasi taraqqiyoti. O‘zbekistonda psixologiya fanining shakllanishi;
XX asrning 60-yillardan shu davrgacha psixologiyada yangi nazariy yondashishlarni izlash davri.