2-topshiriq javoblari Globallashuvning ijobiy va salbiy jihatlarini izohlang. Globallashuv jarayonining ijobiy tomonlari

 
4.Antroposentrizm tushunchasining mohiyati
Antroposentrizm (yunoncha «antropos» - «inson» so`zidan olingan, lot. «sentrum» 
- «markaz») - bu ilmiy yo`nalishda uning asosiy muammosi olam markazi bo`lgan 
insondir. Antroposentrik ilmiy tadqiqotlarda inson va unga tegishli bo`lgan barcha 
narsalar (jamiyat, tabiat, madaniyat, bilish va boshqalar) bir-biri bilan chambarchas 
bog`liqlikda ko`rib chiqiladi. Hozirgi kunda turli xil fanlar (falsafa, ekologiya, 
tilshunoslik, mantiq va boshqalar) insonni o`zlarining tadqiqot obyekti bilan bog`liq 
ravishda tadqiq qilmoqda. Shunga qaramay, inson faoliyatining barcha xilma-xilligi 
va mohiyatini, ularning bilish mexanizmlarini inson faoliyatining asosiy vositasi 
bo`lgan tilsiz tushunish mumkin emas. Shuning uchun ham «til inson ruhlarining 
asosiy faoliyatidir, u boshqa barcha turdagi inson faoliyatining asosidir». 
Tilshunoslikdagi antroposentrik yo`nalish inson mohiyatini til bilan chambarchas 
bog`liq holda ko`rib chiqadi. Ma`lumki, til va inson tabiatining o`zaro bog`liqligi til 
falsafasining asoschisi bo`lgan buyuk nemis olimi, faylasufi, tilshunos Vilgelm 
Gumboldt g`oyalaridan boshlangan. Olimning so`zlariga ko`ra, til insoniyatning 
olamga bo`lgan ma`naviy munosabatini belgilaydigan, ruhiy ijodiy ishlarning 
uzluksiz jarayoni deb hisoblanadi. Tilning insoniyatni bilishidagi roliga alohida 
e`tibor berib, u tilni insonning ma`naviy va ijodiy 1 Lutfullayeva D.E. Assotsiativ 
tilshunoslik nazariyasi. –Toshkent, 2017. – 3-bet. ` 63 «Zamonaviy dunyoda 
innovatsion tadqiqotlar: Nazariya va amaliyot» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn 
konferensiya individualligini, ularning o`z taqdirini o`zi belgilashi va ichki o`zini 
o`zi rivojlantirishini belgilaydigan omillardan biri deb ataydi. Gumboldt o`zining 
lingvistik-falsafiy asarlarida tilning rivojlanishini inson tabiatining ichki dunyosi 
bilan bog`liq deb hisoblaydi va u tezisni ilgari suradi, til va xalq ruhi ajralmas, bir 
xil va bir-biriga yaqin o`zaro bog`liqlikda, bir xillikda vaqt birligi: «Til millatlar 
ruhining tashqi namoyonidir: millatning tili - uning ruhi, millatning ruhi - uning tili 
va shunga o`xshash narsani tasavvur qilish qiyin»2. Olimning fikriga ko`ra, bu 
birlikda xalq ruhi etakchi mavqega ega va aynan tilni shakllantirish tamoyili xalq 
ruhiga bog`liq. «Biz xalq ruhida tillarning farqlarini aniqlaydigan aniq belgilovchi 
printsip va asosni ko`rishimiz kerak, chunki millatning ma`naviy kuchi faqat eng 
muhim va mustaqil asos bo`lib, til unga bog`liqdir»3. Shu bilan birga u xalq ruhi 
faqat til yordamida namoyon bo`ladi degan fikrni quyidagicha ifodalaydi: «Millat 
ruhi va fe`l-atvori yuzaga chiqadigan barcha ko`rinishlar orasida faqat til o`ziga xos 
va nafis ifoda eta oladi. millat ruhi va fe`l-atvorining xususiyatlari va ularning ichki 

---

sirlariga singib boradi». Olim tomonidan ilgari surilgan taxminlar insonning 
mohiyati, uning ruhi tilga asoslanganligi, unda dunyoning inson tomonidan talqin 
qilinishi amalga oshirilayotganligi, shuning uchun ham til odamlarning fikrlash 
uslubi ekanligi bilan bog`liq. Ushbu postulatlar antropotsentrik paradigmaning 
nazariy asosini tashkil etadi va ko`plab ilmiy tadqiqotlar uchun metodologik asosdir