20-amaliy mashg’ulot. Ochiq ko’chatzorlarda nihollarni parvarishlash usullari. Mashg‘ulotning maqsadi

20-amaliy mashg’ulot. Ochiq ko’chatzorlarda nihollarni parvarishlash usullari.
Mashg‘ulotning maqsadi. Talabalarga manzarali ko‘chatzorning pararishlash bo'lim i vazifasi, tuzilishi va k o ‘kalam zorlashtirish sohasida keng q o ilan ilad ig an m anzarali daraxt-buta o‘sim liklam i yirik shtam bli ko ‘chatlarini yetishtirish uslublarini o ‘rgatishdir. M ashg‘ulotning qisqacha m azm uni. K o ‘kalam zorlashtirish rnaqsadida o ‘stirilgan k o ‘chatlarning shox-shabbalari to ‘g ‘ri shakllangari. to vg ‘ri shtam bli va ildiz sistem asi yaxshi tarm oqlangan b o iish i kerak. B unday daraxt k o ‘chatlari dalalarda daraxt turi va ko'chatlardan foydalanish m aqsadiga b o g iiq holda 4-8 va undan ortiq yil, butalar esa 2-3 yil m obaynida parvarishlab o ‘stiriladi. O‘stirish m uddati 4 yildan ortiq bo'lgan ko‘chatlar ikkinchi dalaga, 8 yildan ortiq bo‘lganlari esa uchinchi dalaga ko’chirib o‘tkazib parvarishlanadi. Yirik ko'chatzorlarda shtam bli daraxt ко’chatlarning birinchi va ikkinchi dalalari va buta ko‘chatlari o’stiriladigan dalalar alohida-alohida rejalashtiriladi. alm ashlab ekish tizim i alohida shakllantiriladi.Daraxt shtampli ko'chatlarining birinchi dalasiga va buta k o ‘chatlarining dala siga bahorda bir-ikki yoshii u ru g 'k o 'ch atlarv a ildiz olgan qalam chalar o'tkaziladi. Ikkinchi dalaga esa 4 yoshii ko'ch atlar o'tkaziladi. Dalalarga yaxshi rivojlangan urug' ko'chat va ko‘ehatlar o'tqaziladi. O 'tkazishdan oldin urug' ko‘chaining ildizi 18-20 sm, ko'chatning ildizi 35-40 sm uzunlikda qoldirilib, ortiqchasi qirqiladi va chirindining suvii eritm asiga botiriladi. 0 ‘sim liklar dalalarga qnyidagi sxem a bo'vicha o'tkaziladi: birinchi dalaga 0,4x0,9 yoki 0,4x1,5 m; ikkinchi dalaga 1,5x1,5 yoki 1,75x1,75 in: butalar dalasiga 0,3x0,9 yoki 0,2x0,8 m .Birinchi dalaga ko'chatlar SSHN-3 k o 'ch at o 'tkazish m ashinasida. ikkinchi dalaga MPS—1 yoki KYA U -100 va K PY A SH -60 m ashina m exanizm lari yordam ida o 'tk aziladi. K o 'chatlar qo'I m ehnati yordam ida o'tqazilganda 40x40 sm kattalikda oldindan tayyorlanadi. Yirik m exanizatsiyalashtirilgan ko'chatzorlarda kom binatsiyalashtirilgan holatda, y a ’ni bir dalada turli yosbdagi daraxt ko'chati bilan birga buta ko'chati joylashtirilib o'stiriladi. B unda daraxt ko'chatlari qatorining oraliq m asofasi 2,1-2,8 m, buta ko'chatlarining qator oraliqiaridagi m asofa esa 70-70 sm ga teng bo'ladi. Y agona texnologik jarayonda va bir xil alm ashlab ekish tizim ida daraxt va butalarning u ru g 'k o 'ch atin i dalalarga m exanizatsiyalashtirilgan (SSH N -3) holatda o 'tk azish m um kin. Bu holda qatorlar oraliqlaridagi tuproq kultivator yordam ida ishlanadi, daraxt ko'chatlarini VPN -2 plugi va buta ko'chatlarini N V S-1,2 skoba yordam ida qazib olish mumkin. SHtam bni shakllantirish k o 'ch at o'sishining ikkinchi yilidan boshlanadi. U nda shtam bdagi shoxlar qisqartirilib qirqiladi. SHtambni shakllantirishning bu usuli chilpish (pinsirovka) deyiladi. qirqilgan novda esa baquvvatlashuvchi novda hisoblanadi. B aquvvatlashuvchi novda tez o 'su v ch i daraxt turlarida vegetatsiya davrida 2-3 marotaba (m ay-ivul oylarsda) chilpib tasl lanadi. Bu novdalar poyaning pastki qisrnidan bosh lab vaqti-vaqti bilan ketm a-ket olib tashlanadi. Shtam bning pastki qism idagi birinchi novdani o'sish davrining ikkinchi yili iyulda qirqiladi, oxirgi novda esa shtam b belgiiangan qalinlikda rivojlangandan keyin (odatda qazib olinadigan yil) olib tashlanadi. Y o'g 'o n lash tiru v ch i novdalarni poya shtam bida shakllangan joyidan o 'tk ir'b o g ' pich o g 'i yordam ida qirqib olib tashlanadi. Yaxshi tutib qolgan o'sim lik qirqilgandan keyin 2-3 novda shakllanib o’sadi, shulardan kuchli o 'sib rivojlangani qoldirilib shu bahorning o 'zida qolganlari qirqib tashlanadi. Q oldirilgan novda esa tez va sboxlam asdan to 'g 'r i o 'sadi. IJchinchi va to 'rtinchi o‘sish viliari undan shtam b shakllanadi. Tez o ‘suvchi daraxt turlari k o ‘chatlarining shox-shabbalarini shakllantirishga o‘sish davrining uchinchi va to ‘rtinchi yillari, y a ’ni k o ‘chat shtam bi belgilangan qalinlikka ega bo'lgandan key in m artning boshlarida, janubiy m intaqalarda esa fevralda kirishiladi, Odatda m agistral ko'chalarni ko'kalam zorlashtirishda q o ilan ilad ig an ko ‘chatlarning shox-shabbalari 1.8-2,25 m balandlikda shakllantiriladi, guruhlab ekish uchun esa bu ko'rsatkich 1.3-1,8 m ni tashkil qiladi. SH ox-shabbalarni shakllantirish uchun m arkaziy poyaning tepa qismi shtam bdan yuqorida 5-6 yaxshi rivojlangan kurtak qoldirilib kesib tashlanadi. N ovdada kurtak oraliqlari qisqa bo'lgan daraxt turlarida (qayrag'och, oq akatsiya va boshqalar) 12-14 kurtak qoldirib kesiladi. K elajakda skeletli shoxlar erkin yaxshi o'sishi uchun qoldirilgan kurtaklardan oraliq kurtaklar olib tashlanib, 6-7 kurtak qoldiriladi. Kurtaklar suprotiv joylashgan holatda bir yuqori kurtak qoldiriladi, ikkinchisi va pastki kurtak olib tashlanadi. Skelet shoxlai- rivojlanayotgan qism ida shtam b bo'lg an holatda o ‘sayotgan yosh shoxlar oralatib chilpib tashlanadi va yo"g‘onlashtiruvchi novdaga aylanadi. Bunday holatda 5-6 tadan kam b o ‘lm agan skeletli novdalar qoldirilishi zarur. O 'rtacha o ‘suvchi daraxt turlari ko'chatlarining shox-shabbalari to ‘rtinchi o ‘sish yilidan boshlab ikki yii davom ida shakllantiriladi. Sekin o'suvchi daraxt turlarining ko‘chat!arida esa shakllantirish jarayoni oltinchi yili >oki k o ‘c-hatni ikkinchi daiaga ko'chirib o ‘tqazilgandan key in bosh’ansdi, Buta ko chatlari odatda k o ‘chatzorda uch yil parvarishlanadi. Uchinchi yili kuchli rivojlangan novdalari qisqartirilib k o ‘chatga zarur shakl beriladi. Topshiriq: Talabaiar manzarali daraxtlarning parvarishJash bo’limida urug' k o ‘chatlar yetishtirish bo’lingan k o ‘chirib o ‘tkazilgan ko'chatlam i parvarishlash uslublarini va bosqichlarini yozma ravishda izohlab beradilar.
Mustaqil tayyorlanish uchun savollar.
1. Manzarali daraxtlarni ko'paytirish va yirik shtambli ko‘chatlarini yetishtirish qanday usullari amaliyotda keng qo‘llaniladi? 2. Manzarali daraxtlarni parvarishlash bo'limida qanday agrotexnik tadbirlar qoilaniladi? 3. M anzarali daraxtlarni shtambli k o ‘chatlarini yvetishtirish texnologiyasini ayting.