2021 O’smirlarda axborot-psixologik xavfsizlikni ta’minlashning ijtimoiy-psixologik imkoniyatlari

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 5 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
435 
w
www.oriens.uz
June 
2021
 
 
kuzatilayotganligini qayd etib o’tish joiz. Butun dunyooda ijtimoiy tarmoq 
foydalanuvchilar soni 4.22 mlrdni tashkil qilib, yer yuzi aholisining 53 % ni, so’ngi 
12 oyda 13 % ga 490 mlnga oshgan. [4]
Mafkuraviy-siyosiy ziddiyatlar ta’siri ko’lami kengayib yosh avlodni ham o’z 
domiga tortib bormoqda. Biror siyosiy tuzilma yoxud birlashma tashkilot , davlat 
haqida turli vositalar orqali o’zgartirishga intilish avj olmoqda. Internetda keng 
tarqalayotgan videoo’yinlarning ayrimlari, kinolar, multfilmlar, ularda ijo etuvchi 
boshqahramon obrazi asl holatda salbiy shavqatsiz axloqsiz holda tasvirlanishi, bola 
uni qo’rqmas kuchli hech kim bilan hsoblashmaydigan agressorni ko’radi hamda o’zi 
ham shu qahromonga o’xshashga uning harakatlarini takrorlashga intiladi.
Axborot psixologik xavfsizlik nafaqat psixologiyada balki, pedagogika, 
sotsiologiya , falsafa, axloqshunoslik, madaniyatshunoslik, dinshunoslikda turlicha 
talqinda o’rganilmoqda. 
Axborot-psixologik xavfsizlikni shakllantiruvchi muqaddas kitobimiz 
“Qur’oni karimda” “hadis” ilmida, tarixiy manbalarda “Avesto”, qadimgi yozma 
yodgorliklar,ajdodlarimiz Kaykovus, Y.X.Hojib, A.Yassaviy, A.Farobiy, A.Beruniy, 
A.Navoiy, H. Koshifiy, B.Naqshband, tomondan yozib qoldirilgan ilmiy falsafiy 
asarlar, ta’limotlarida o’z aksini topgan.
Ayniqsa ochiq axborot tizimlari sharoitida axborot psixologik xavfsizlik
xorijda va mamlakatimizda turli yondashuvlar asosida o’rganilgan.
G’arb psixologlaridan L.Terman, R. Veys, E.Tiyd, G. Roland, Y. Burgess, 
M.Odema, P. Boennanlar etnik munosabatlarning psixologik talqinini ochib 
berishgan bo’lsa, K.Yang, A.Goldberg, M. Griffist, R. Devis, J.Groxol, K. Surrat, P. 
Shumaxer,J. Moreyxen-Martinlar shaxsnining axborot psixologik xavfsizligiga 
xususiy yondashib, “internet- tobelik” tushunchasini izohlab berishgan.
Rus olimlaridan A. Voysunskiy Shaxsnining internetdagi faoliyati va unning 
turli tarmoqlarga ta’sirini o’rgangan bo’lsa, O. Smislova xakkerlarning omma 
tajribasini his etish haqida, O, Babayeva “axborotlashuvning psixologik oqibatlari”ga 
alohida to’xtalib o’tgan. Ijtimoiy psixologiyada axborot tahliliy asosga ega
G.Andreyeva, Y. Shoroxova, N. Bogomolova ilmiy izlanishlarida birlamchi 
guruhlarda psixologik xavfsizlikga ahamiyat berishgan.
O’zbekistonlik faylasuf, sotsiolog, pedagog siyosatshunos olimlari Q.Nazarov, 
V. Alimasov, J. Shermuhamedova, A. Erkayev, A.Mavrulov, A. Mo’minov, G. 
Tulenova, O. Abbosxo’jayev, B. Axmedov, R. Qo’chqorov, A. Tashanov, S. 
Mamashokirov, N.Saliyeva, R. Jo’rayev, O. Musurmonova, U. Mahkamova, Sh. 
Qurbonov, D. Ro’ziyev, B, Xodjayev kabi olimlarnining ilmiy izlanishlarida tarixiy-

---