3-maruza operasion tizimlar va ularning turlari. Elektron jadval muharrirlari. Ms excel dasturi. Multimediyaning asosiy tushunchalari. Audio va video axborotlar bilan ishlash asoslari. Taqdimot muharrirlari va ularda ishlash
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
- video va audio axborotlarni kompyuterda qayta ishlash va aks ettirish uchun markaziy prosessorning xarakatchanligi, ma’lumotlarni uzatish shinasining o’tkazish qobiliyati, tezkor va video-xotira, katta sig’imli tashqi xotira, hajm va kompyuter kirish-chiqish kanallari bo’yicha almashuvi tezligini taxminan ikki baravar oshirish talab etiladi; - "inson-kompyuter" interaktiv muloqotining yangi darajasining ta’minlanishi, muloqot jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotlarni oladi. Hozirda amaliyot shuni ko’rsatmoqdaki, multimedia vositalari yordamida tingloavchilarni o’qitish ikki barobar samarali bo’lmoqda. Ma’lumki, eshitgan materialning to’rtdan bir qismi xotirada qoladigan bo’lsa, tinglovchilarga berilayotgan materiallarni video orqali amalga oshirsak, axborotni xotirada saqlanib qolishi va tasavvur qilish imkoniyati 35-70 foizgacha oshadi. Shuningdek, mazkur o’quv dasturlar audio, video va grafika ko’rinishida mujassamlashtirigan holatda tinglovchilarga berilsa, materialarni xotirada saqlab qolish 70-95 foizga oshishi kuzatilmoqda.Ta’lim uchun zarur bo’lgan quv materiallarini hamda boshqa zaruriy ko’rsatmalarni qullanma shaklida kompyuter dasturlari ko’rinishida ishlab chiqish.Ishlab chiqilgan kompyuter dasturlari uchun multimedia elementlarini qullash. Multimediya vositalari bilan ishlash hozirda Respublikamizda juda keng ko’lamda qullanilmoqda. 1. Multimedianing paydo bo’lishi multimediali mikroprotsessorlar Mamlakatimizda multimediya taxminan 1980 yilning oxirlarida paydo bo‘ldi.Bu vaqtda multimediya xonadon kompyuterlarida emas ,balki mutaxasislar tomonidan ishlatilgan. 1993 yilga kelib multimediya tadqiqotchilar jamoasi tizimlari, tayyor multimediya maxsulotlari, ularni iste’molchilari yuzaga keldi. Bugungi kunda deyarli har bir kompyuterda multimediya mavjud. Multimediyali dastur ta’minotining turfa turlari sotuvda mavjud. 1997 yil ning yanvarida va iyunida multimedia texnologiyasida ishlash uchun modernizatsiya qilingan va mos ravishda Pentium MMX (MMX — Multi Media eXtention) va Pentium II savdo markalarini olgan Pentium Pro mikroprotsessorlarining taqdimot marosini bo’ldi. Pentium MMX mikroprotsessor audio- va videoma’lumotlarni qayta ishlashga mo’ljallangan qo’shimcha 57 ta buyruq, ikki marta kattalashgan (32 Kbayt gacha) kyesh-xotira, Pentium Pro mikroprotsessordan olingan tarmoqlanishlarni oldindan aytish yangi blokini va b. o’z ichiga oladi. Shuning hisobiga unda Pentium mikroprotsessorga nisbatan 1 millionta tranzistorli yelement ko’proqdir. Bu mikroprotsessorlarni samarali ishlatish uchun barcha yeski dasturlarga (shu jumladan Windows 95, Windows NT operatsion tizimlariga ham) moslashtiruvchi dasturli lavhalarni qo’shish kerak; aslida yesa, ularsiz ham Pentium MMX mikroprotsessor oddiy Pentium mikroprotsessordan birmuncha unumliroqdir. Pentium MMX mikroprotsessor oddiy ilovalarni bajarishda Pentium mikroprotsessorga qaraganda 10-15% tezkorroqdir, yangi 57 ta buyruqni ishlatib multimedia ilovalarini bajarishda yesa u 30% ga tezkorroqdir (taqqoslash uchun Pentium Pro (Profissional) mikroprotsessor oddiy ilovalarni bajarishda Pentium mikroprotsessorga qaraganda, taxminan 20% tezkorroqdir). Pentium MMX ning xonalarini hisobga olgan holda yozilgan dasturlar oddiy Pentium mikroprotsessorli shaxsiy kompyuterlarda ishlay olmaydi. Pentium MMX mikroprotsessor uchun Socket 7 raz’yomli (ajratgich), MMX qo’llab-quvvatlaydigan yangi BIOS li va ikkita ta’minot kuchlanishli (2,8 va 3,5 V) tizimli plata talab yetiladi. Pentium II mikroprotsessor boshqa hamma mikroprotsessorlarga nisbatan o’zgacha tuzulishga yega, xususan, u uncha katta bo’lmagan plata-kartrij ko’rinishida bajarilgan bo’lib, unga protsessorning o’zi (Pentium Pro da 5,5 mln ta tranzistor bo’lsa, unda 7,5 mln ta tranzistor bor) va umumiy hajmi 512 Kbayt bo’lgan ikkinchi darajali kyesh-xotiraning to’rtta mikrosxemasi joylashtirilgan. Protsessorning o’z mikrosxemasida joylashgan 1- darajali kyesh-xotira Pentium Pro mikroprotsessorda bor bo’lgan 16 Kbayt o’rniga 32 Kbayt sig’imga yega, lekin 2-darajali kyesh-xotira mikroprotsessorning ichki chastotasida yemas, balki ikki marta kichik chastotada ishlaydi. Pentium II mikroprotsessor 0,35 mikronli texnologiya asosida ishlab chiqariladi va 2,8 V ta’minot kuchlanishini ishlatadi. Uning uchun, tabiiyki, boshqa barcha Pentiumlarga nisbatan o’zgacha tizimli plata talab yetiladi. Shunday qilib, MMX-tizimni yaratish uchun quyidagilar mavjud bo’lishi kerak: • pentium MMX yoki Pentium II mikroprotsessorlari; • ushbu mikroprotsessorlarni qo’llovchi tizimli plata; • bu protsessorlarning qo’shimcha buyruqlarini ishlatishga yo’naltirilgan dasturli ta’minot. Bo’larning hammasini mikroprotsessorni tanlashda inobatga olish kerak. 3. Multimedia va distant tizimlari asoslari. Shuni aytish kerakki, kadrlarni kayta tayerlashda Jaxon Valyuta Fondi, Umumjaxon banki, Yevropa Ittifoki komissiyasi kabi nufuzli tashkilotlar katta tajribaga egadirlar. Biz bunga ushbu tashkilotlar tomonidan tashkil qilingan semenar va konferensiyalarning ishtirokchisi sifatida yana bir bor ishonch xosil kildik. Avvalambor, o‘quv jarayonida zamonaviy kompyuter texnalogiyalaridan foydalanish taxsinga sazovordir. Uz urnida, mulultimedia vositalaridan keng foydalanish yulida ayrim obyektiv muammolar xam mavjud. Bo’lardan eng asosiysi-o‘quvchilar uchun kerak bulgan o‘quv materiallarini, konunlarni va boshka kursatmalarni qo‘llanma kilib kompyuter dasturlarini ishlab chikarishdir. Ishlab chikarilgan kompyuter dasturlarida multimedia elementlarni kullash esa, kompakt disklarni kullashni talab kiladi. Xozirgi kunda bunday kurinishdagi kompakt disklarni respublikamizda ishlab chikarish imkoni yukdir. Bo’lar ma’lum bir mikdordagi mablagni oldindan jalb etishni talab kiladi. Distant uslubi asosida o‘quvchilarnii o‘qitish xozirgi kunning eng rivojlanib borayetgan yunalishlaridan bo‘lib, o‘qituvchi bilan o‘quvchilar ma’lum bir masofada joylashgan xolda ta’lim berish tizimidir. O‘qituvchi va o‘quvchining ma’lum bir masofada joylashganligi, o‘qituvchining dars jarayonida kompyuterlar, sputnik alokasi, kabel televideniyesikabi vositalar asosida o‘quv ishlarini tashkil kilishini talab kiladi. Zamonaviy kompyuter texnologiyalarining tez rivojlanib borishi, ayniksa, axborotlarni uzatish kanallarining rivojlanishi telekommunikasiya soxasiga uziga xos tarixiy uzgarishlar kiritmoqda. Mamlakatimizdagi barcha o‘quv yurtlarini va biznes bilan shugullanayetgan kompaniyalarni distant uslubi asosida birlashtirilsa, o‘qitish jarayenini va tijorat ishlarini yanada yukoriga olib chikadi. 4. Multimedia va distant tizimlarining xolati va rivojlanish istikbollari. Distant uslubi asosida o‘qitish quyidagi texnologiyalarni o‘z ichiga oladi: interaktiv texnologiyalar; audiokonferensiyalar(audioconferencing); videokonferensiyalar(videoconferencing); ish stolidagi videokonferensiyalar(desktor videoconferencing); elektron konferensiyalar(e-mail, on-line services); ovoz kommunikasiyalari(voice mail); ikki tomonlama aloka; virtual borlik(virtual reality); Nointeraktiv texnologiyalar; bosib chikarilgan materiallar; audiokassetalar; videokassetalar; bir tomonlama sputnik aloka; televizion va radio kursatuvlari; disketa va CD-ROMlar. Avvalambor, distant uslubi asosida o‘qitish, jugrofiy jixatdan uzokka joylashgan maktablar va akademik ta’lim uchun muljallangan edi. Lekin, zamonaviy axborotlar vatelekommunikasion texnologiyalarning rivojlanishi tabiiy ta’lim-tarbiya jarayenini uzok masofadan turib amalga oshirishga yul ochib berdi. Natijada distant uslubi asosida o‘qitish, tez vakt ichida kupgina maktablarda, tijoratchilar ichida va ishlab chikarish korxonalarida keng qo‘llanila boshladi va o‘qitishda yangi uslublarni kullashga yana bir turtki bo‘ldi. Distant uslubi asosida o‘qitishning Xalkaro Kengashining taxlillari shuni kursatmoqdaki, xozirgi kunda jaxonda 10 milliondan ortik talabalar shu uslub asosida ta’limolishmoqda. AKShda shu uslub asosida o‘qitish maksadida yangi o‘quv markazlari barpo etilmoqda. Distant uslubining kuyidagi afzalliklari mavjuddir: a) o‘qitishning ijodiy muxiti. Mavjud kupgina uslublar asosida o‘qituvchi ilm tolibini o‘qitadi, o‘quvchi esa fakat berilgan materialni o‘qiydi. Taklif kilinayetgan distant metodi asosida esa o‘quvchilarning uzlari kompyuterlar asosida axborotlar bankidan kerak bulgan ma’lumotlarni kidirib topadi va albatta uzlarining tajribalarini boshkalar bilan elektron tarmoqlari asosida almashadi. Bu esa o‘quvchilarni boshkalar bilan yaxshi mulokatda bo‘lishini ta’minlaydi va uz urnida bunday mexnat ta’lim olishni ragbatlantiradi. b) mustakil ta’lim olishning imkoniyati borligi. Distant uslubi asosida ta’lim berish-boshlangich, urta, universitet, sirtki-kechki va malaka oshirish boskichlarini uz ichiga oladi. Tayergarligi xar xil darajadagi inspektorlar uzlarining shaxsiy dars jadvallari asosida ishlashlari mumkin va uzining darajasidagi talabalar bilan mulokatda bo‘lishi mumkin. v) ish joyidagi katta uzgarishlar. Distant uslubi asosida ta’lim berish turi millionlab insonlarga, xammadan xam ishlab chikarishdan ajralmasdan ta’lim olayetganlar uchun, kulay sharoit yaratib beradi. Bunday uslub asosida o‘qitish kadrlarni tayerlashda judayam katta rol uynamoqda, ya’ni jugrofiy va moliyaviy kiyinchiliklarsiz uzining ishlab turgan urnida ilm olishi mumkindir. g) o‘qitish va ta’lim olishning yangi va unumli vositasi. statistik ma’lumotlar shuni kursatmoqdaki, distant uslubi asosida ta’lim berish, ishlab chikarishdan ajralgan xolda ukish kabi unimlidir. Bundan tashkari, distant uslubi asosida ta’lim olish universitet tomonidan kuyilgan chegaradan xam chetga chikib ketadi. Bunday asosda ta’lim olayetgan talabalar yeki o‘qituvchilarning boshkalardan ustunligi - ularningeng yaxshi sifatli materiallar va o‘qituvchilar bilan ta’minlanishidir. Ta’lim berish va boshkarish uslubiyatiga asoslangan xolda, o‘qituvchi auditoriyada o‘qitish shartlaridan xoli bo‘lishikerakdir. Distant uslubi asosida o‘qitishning o‘quv koidalaridan kelib chiksak, solik inspektorlari INTERNET turi orqali jaxon buyicha sayexat kilishlari mumkin. Shu bilan birga, ta’lim berish uslubining uzgarishi bilan uning shakllari xam uzgarishi shartdir. . Multimedia (multimedia — ko’p muxitlilik) vositalari bu apparat va dasturlar to’plani bo’lib, u insonga o’zi uchun tabiiy bo’lgan juda turli-tuman muxitlarni: tovush, video, grafika, matnlar, animatsiya va b. ishlatgan holda kompyuter bilan muloqat qilish imkonini beradi. Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni (virtual haqiqiy) yaratishda juda ajoyib imkoniyatlarni yaratib beradi, bunda foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini bajarmasdan, balki u erda avj olayotgan xodisalarda faol ishtirok yetadi Shu bilan birga muloqat foydalanuvchi uchun odatlangan tilda — birinchi navbatda tovushli va videoobrazlar tilida bo’lib o’tadi. Multimedia vositalariga quyidagilar kiradi: ma’lumotlarni audio — (nutqli) va videokiritish va chiqarish qurilmalari; yuqori sifatli tovushli (sound) va video — (video) platalar, videoqamrash platalari (video grabber), ular videomagnitofondan yoki videokameradan tasvirni oladi va uni shaxsiy kompyuterga kiritadi; yuqori sifatli kuchaytirgichli, tovush kolonkali, katta videoyekranli akustik va videoqabul qiladigan tizimlar, hozirdayok keng tarqalgan skanerlar (chunki ular kompyuterga bosma matnlarni va rasmlarni avtomatik kiritish imkonini beradi); yuqori sifatli printerlar va plotterlar. Multimedia vositalariga yuqori ishonch bilan ko’pincha tovushli va videoma’lumotlarni yozish uchun ishlatiladigan optik va raqamli videodisklardagi katta sig’imli tashqi yeslab qolish qurilmalarini ham kiritish mumkin. Ixcham (komikroprotsessorlar) disklarning (CD) narxi ular ommaviy ko’paytirilganda yuqori yemas, ularning katta sig’imi (650 Mbayt va undan yuqori), yuqori ishonchliligi va ko’pga chidamliligini hisobga olinsa, CD da ma’lumotlarni saqlash narxi foydalanuvchi uchun magnit disklarga qaraganda beqiyos pastdir. Bu shunga olib keldiki, juda turli-tuman vazifali ko’pchilik dasturli vositalar aynan D da etkazib berilmoqda. Ixcham disklarda xorijda keng ko’lamdagi qiymatlar bazasi, butun boshli kutubxonalar shaxsiy kompyuter yetilmoqda; CD da suratlar, ma’lumotnomalar, yenciklopediyalar, umumiy ta’lim va maxsus fanlar bo’yicha ta’lim beruvchi va rivojlantiradigan dasturlar taqdim yetilgan. CD lar, masalan, chet tillar, yo’l harakati qoidalari, buxgalteriya hisoboti, umumiy qonunchilik va xususan, soliq qonunchiligini o’rganishda keng ishlatilmoqda va bo’larning hammasi matnlar va rasmlar, nutqli ma’lumotlar va multiplikaciyalar, musiqalar va videolar bilan ilova qilinmoqda. Sof maishiy jihatdan CD ni audio va videoyozuvlarni saqlash uchun ishlatish mumkin, ya’ni pleyerli audiokasseta va videokasseta o’rnida ishlatish mumkin. Albatga bu erda CD da saqlanadigan katta miqdordagi kompyuter o’yinlari to’g’risida ham yeslatib o’tish kerak. Shunday qilib, CD-ROM (va yana kelajakdagi raqamli DVD videodisklari) funkcional vazifalari bo’yicha ham ixcham disklarga yozilgan ma’lumotlarni yeshitib ko’rish muxiti bo’yicha ham turli-tuman katta hajmdagi ma’lumotlarga murojaat qilish uchun katta yo’l ochib beradi. Bu erda aytib o’tilgan qurilmalarning ba’zi birlari (CD-ROM, DVD-ROM va RAM, skanerlar) oldin ko’rib chiqilgan. quyida faqatgina kompyuterli audio va videotexnologiyani qo’llaydigan ba’zi qurilmalarga to’xtalamiz. Tovushli texnologiyalarni ta’minlovchi kompyuter vositalari Tovushli platalar (kartalar) Tovushli platalar (Sound Blaster) turli xil tovushli signallarni: musiqa, nutq, shovqinli yeffektlarni Yüklə 1,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|