3-mavzu: Dictionary (Lug’at) dan foydalanib dastur tuzish. Pythondagi lug`atlar kalit bo`yicha kirishga ruxsat etuvchi erkin obyektlarning tartiblangan jamlanmasi. Ularni yana assotsiativli massivlar yoki hesh jadvallar deb nomlaydilar

Dictinary to’plamida for siklidan foydalangan holda uning elementlariga murojaat qilish mumkin. Bunday holatda qiymatlarga emas, balki kalitlarga murojaat bo’ladi. Hozir to’plamdagi kalitlarni ekranga chiqaramiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
for x in avto:
print(x)
Agar qiymatlarning o’ziga murojaat qilmoqchi bo’lsak, values funksiyasidan foydalanamiz yoki
yuqoridagidan biroz boshqacharoq tarzda amalga oshiramiz. Quyidagi kodimizda har ikkala
usuldan ham foydalangan holda qiymatlarni ekranga chiqaramiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
#1-usul
for x in avto:
print(avto[x])
#2-sul
for x in avto.values():
print(x)
Agar kalit va qiymatlarning ikkalasiga ham bir vaqtda murojaat qilmoqchi bo’lsak, items()
funksiyasidan foydalanamiz:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
for x,y in avto.items():
print(x,y)
Kalit so’z mavjudligini aniqlash
Biror kalit to’plamda bor yoki yo’qligini aniqlash uchun in kalit so’zi ishlatiladi:
avto = {
"brend": "Chevrolet",
"model": "Malibu",
"yil": 2016
}
if "yil" in avto:
print("Ha, mavjud")
else:
print("Yo'q mavjud emas")
Lug`atning funksiya va metodlari
Dict.clear()- lug`atni tozalaydi.
Dict.copy()-lug`at nusxasini qaytaradi.
Classmethod dict.fromkeys(seq[, value])- Seq dan kalitni va Value qiymatlariga ega
bo`lgan lug`atni yaratadi.
Dict.get(key[, default])-kalit qiymatini qaytaradi, lekin u bo`lmasa xatolik beradi, default
(jimlikda None) qaytaradi.
Dict.items()-juftliklarni qaytaradi(kalit, qiymat)
Dict.keys()- lug`atdagi kalitlarni qaytaradi
Dict.pop(key[default])-kalitni yo`qotib qiymatni qaytaradi. Agarda kalit bo`lmasa defaultni
qaytaradi.
Dict.popitem()- juftlikni o`chirib qaytaradi (kalit, qiymat). Agarda lug`at bo`sh bo`lsa
KeyError istisnoni chaqiradi. Esingizda tursin lug`atlar tartibli emas.
Dict.setdefault(key [, default])-kalit qiymatni qaytaradi, lekin u bo`lmasa xatolik bermaydi,
default qiymatga ega kalitni yaratadi (jimlikda None).
Dict.update([other])- other dan juftliklarni (kalit, qiymat) kiritib lug`atni to`ldiradi. Mavjud
bo`lgan kalitlar qaytadan yoziladilar. None (eski lug`at) qaytaradi.
Dict.values()-lug`atdagi qiymatni qaytaradi.
Natija:
lug`atning qiymati: dict_values(['Gulnoza', '8', '1'])
lugatdagi juftliklar yani kalit va uning qiymatlari:dict_items([('ismi','Gulnoza'),
('yoshi', '8'), ('maktabi', '1')])
lugatning kalitlari: dict_keys(['ismi', 'yoshi', 'maktabi'])
lugatning nusxasi: {'ismi': 'Gulnoza', 'yoshi': '8', 'maktabi': '1'}
Dictionary uzunligi
Dictionary to’plamida nechta element, yani kalit-qiymat juftligi borligini aniqlash uchun len()
funksiyasidan foydalanamiz: