3-mavzu. Nutq rivojlantirishning psixolingvistik va ta’limiy asoslari. Reja: 1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida nutqini o’stirishga doir ishlar tizimi. 2. Maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqini rivojlantirish qonuniyatlari. 3. “Ilk qadam” dasturida bolalarda nutqini rivojlantirishning ilmiy asosi. Tayanch tushunchalar: sensomotorika, tajriba-validatsiya, bilish instinkti, me’yorlangan nutq, nutq me’yorlari, bolaning nutqi, til qonuniyatlari, kattalar nutqi.
.
1. Maktabgacha yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirish qonuniyatlari.
til va nutq maktabgacha katta yoshdagi bolaning psixologik rivojlanishi hamda dastavval xotirasi, fikrlashi, idrok etishi, hissiyoti va ehtirosini ta’minlaydigan ikkita muhim vositadir.
bolaning nutqi til qonuniyatlariga to’g’ri amal qilish, kattalar nutqini idrok etish va o’zining ijodiy faolligi natijasida rivojlanadi.
Uchinchi qonuniyat: Nutq ifodaliligini o’zlashtirish bolada fonetika, leksika va grammatikaning ifoda vositalarini tushunishga bo’lgan moyillikka bog’liq (maktabgacha katta yoshdagi bolalarni nutq ifodaliligini tushunishga o’rgatish hamda bu hissiyotlarning bola tomonidan o’zlashtirilishiga erishish lozim).
To’rtinchi qonuniyat: Nutqni boyitish, avvalo, nutq ko’nikmalarini takomillashtirishga bog’liq (agar oldingi yosh bosqichida maktabgacha katta yoshdagi bola nutqini shakllantirish muvaffaqiyatli bo’lgan bo’lsa, undan keyingi nutqni boyitish jarayoni hamda uni o’zlashtirish oson va tez boradi).
Ikkinchi qonuniyat: Nutq ma’nosini tushunish bola tomonidan nutqning lektsik va grammatik qonuniyatlarining o’zlashtirilishiga bog’liq.
Birinchi qonuniyat: Ona tilidagi nutqni idrok etish qobiliyati bola nutq organlari muskullarining mashq qildirilishiga bog’liq (shuning uchun ham so’z, ibora va gaplarni talaffuz etishni takomillashtirish uchun nutq organlarini mashq qildirishga yetarli darajada e’tibor bermoq muhimdir).
