3-mavzu: Odam va hayvonlarda parazitlik qiluvchi zuluklar va mollyuskalar

/urra 
yasarlar 
(Cecidomyiidae) 
oilasining 
vakillari 
juda 
mayda, 
imagosi oziqlanmaydi, faqat 2-3 kun yashaydi. Lichinkalari o‘simlikning 
turli organlari (guli, mevasi, novdasi, bargi, novda-ning o‘sish nuqtasi) da 
bo‘rtma (g‘urra) hosil qiladi. Har bir hasharot muayyan bir o‘simlikda o‘ziga xos 
g‘urra hosil qiladi. Bo‘rtmalar turiga qarab hasharot turini aniqlash mumkin. 
Shulardan g‘alla ekinlarining zararkunandasi Gessen pashshasi (Mayetiola 
destructor) bo‘lib, Yevropa, Osiyo va Shimoliy Amerikada keng tarqalgan. 
Shunday 
qilib, 
yuqorida 
keltirilgan 
ma’lumotlardan 
ko‘rinib 
turibdiki, chivinlar uy hayvonlari va odamlarning tinchligini bu-zishi 

---

bilan katta ziyon keltiradi. Chivinlardan bezovta bo‘lgan chorva mollarining 
mahsuldorligi pasayib ketadi. Bezgak chivinlari tro-pik mamlakatlarda 
odamlar o‘rtasida bezgak kasalini, ayrim chi-vinlar virusli Yapon ensefaliti, 
tulyaremiya kasalligini tarqatadi. Chivinlarni yo‘qotish uchun ularning barcha 
rivojlanish davr-larini hisobga olgan holda chora tadbirlarni amalga oshirish kerak. 
Voyaga yetgan chivinlar yoz paytlarida kunduzi qo‘nib turadigan joy-larda, qish 
paytida esa qishlash joylarida har xil insektitsidlar yordamida yo‘qotiladi. 
Lichinkalari va g‘umbaklariga qarshi kurashish uchun suv havzalari tekshiriladi. 
Anopheles 
lichinkalari sho‘r, kislorodi kam, soya suv havza-larida 
yashamaydi. Suvi tez oqib turadigan daryo va anhorlarda ham lichinkalari 
uchramaydi. 
Chivinlarning 
lichinkalariga 
qarshi 
kura-shishda 
xo‘jalik
maqsadlari uchun keraksiz bo‘lgan kichikroq suv havzalari tuproq bilan ko‘mib 
tashlanadi. Baliq ko‘paytirilmaydi-gan va xo‘jalik maqsadlari uchun 
ishlatilmaydigan 
suv 
havzalariga 
zaharli 
kimyoviy 
moddalar 
sepiladi, 
neftlanadi. Neft suv betiga nihoyatda yupqa parda ko‘rinishida yoyilib, 
lichinkalar va g‘umbak-larning nafas olish teshiklarini berkitib qo‘yadi va 
ular o‘ladi. Kimyoviy moddalar zarrachalarining kattaligi lichinkalar oziqlanadigan 
mikroorganizmlardan kichik bo‘lishi kerak, shundagina ular kimyoviy 
moddalarni 
yutadi. 
Hozirgi 
vaqtda 
kurashning 
biologik 
usuli 
rivojlanib 
bormoqda. 
Lichinkalar va g‘umbaklari bor suv havzalarida ular bilan oziqlanadigan 
gambuziya 
balig‘ini 
ko‘paytirish 
yaxshi 
natija 
bermoqda. Sholipoyalarni esa uzib-uzib sug‘orish, ya’ni qisqa vaqt ichida suvni 
chiqarib tashlash yo‘li bilan parazitlarni yo‘qotish mumkin. Bundan tashqari, 
hovuz suvlarini vaqti-vaqti bilan oqizib turish, suv havzalarining organik 
chiqindilar 
bilan 
ifloslanishiga 
yo‘l 
qo‘ymaslik 
kerak.