Buxgalteriya – bu korxonaning hisob-kitoblarni yurituvchi bo‘limi.
Buxgalteriya o‘z ishini, odatda, rahbariyat tomonidan tasdiqlangan “Korxona
buxgalteriyasi to‘g‘risida Nizom”ga muvofiq yuritadi. Ushbu nizomda buxgalteriyaning
maqsadi, vazifalari, tarkibiy tuzilishi, har bir tuzilmaning va uning lavozimli
xodimlarining huquq va funksional majburiyatlari, javobgarliklari ko‘rsatiladi.
Buxgalteriya ishiga rahbarlikni bosh buxgalter olib boradi.
Bosh buxgalter – korxona rahbari tomonidan hisob xizmatiga rahbarlikga
tayinlangan shaxs.
Bosh buxgalterning huquqlari, majburiyatlari, javobgarligi Nizomda alohida aks
ettiriladi. Bosh buxgalter korxona rahbaridan keyin hujjatlarga imzo chekish huquqiga
ega bo‘lgan ikkinchi shaxs hisoblanadi. U rahbar bilan birga davlat qonunlari oldida
javob beradi, xato va kamchiliklar uchun ma’muriy, moliyaviy va jinoiy javobgarlikga
tortiladi. Buxgalteriyaning tarkibiy tuzilishi, buxgalteriya xodimlarining iyerarxik
bo‘ysinishi 7-chizmada keltirilgan tartibda amalga oshiriladi.
Buxgalteriya hisobini tashkil qilishning ikkinchi shakli kichik biznes korxonalariga
(firmalar, xususiy korxonalar va boshqalar) taalluqli. Bu turdagi korxonalarda xodimlar
soni kam, ish hajmi katta bo‘lmaganligi uchun maxsus buxgalteriya tashkil etilmaydi,
lekinda buxgalteriya hisobini yuritish uchun aloxida shaxs (buxgalter) bilan mehnat
shartnomasi tuziladi. Ushbu shartnomaga muvofiq buxgalter ishga asosiy xodim sifatida
yoki o‘rindosh sifatida buyruk asosida qabul qilinishi mumkin. Ushbu shaklda
buxgalteriya hisobini yuritish yuklatilgan buxgalter bosh buxgalterning huquqlari,
majburiyatlari va javobgarliklariga ega bo‘ladi.
Buxgalteriya hisobini tashkil kilishning uchinchi shakli kichik va o‘rta biznes
korxonalariga taalluqli bo‘lib, ular o‘zlarida hisob xizmati bo‘limini tuzmaydilar,
buxgalteriya hisobini yuritish vakolati shartnoma asosida maxsus ixtisoslashgan
buxgalterlik (auditorlik) firmalariga yoki korxonaning birlashmasi qoshidagi markaziy
buxgalteriyasiga berilgan bo‘ladi. Ushbu shaklda buxgalteriya hisobi ma’lumotlaring
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
49
realligiga shartnoma asosida har ikkala tomon belgilab qo‘yilgan tartiblarga asosan javob
beradilar.