5-bob. Neft- gaz konlarining zahiralari va ularning energetik sharoitlari

13.4. Atrof-muhitni muhofaza qilish

Ma’lumki, neft va gaz sanoati har bir sanoat tarmog’i kabi ma’lum darajada atrof-muhitni ifloslanishiga sababchi bg’ladi. SHuning uchun ham bu sohaning xar bir faoliyati shu nuqtai nazardan juda aniq tahlil talab qiladi.

Neft-gaz sanoatining atrof-muhitga ta’siri juda keng kg’lamda sodir bg’lishi mumkin, chunonchi, konning mavjudligini aniqlab, uni razvedka qilish va qazib chiqarish jarayonini amalga oshirish davomida kg’plab quduqlar qazilishi taqozo etiladi. Har bir quduqning qazilishi esa ma’lum darajada hosildor erlar yoki g’rmonzorlar bag’ridan bir miqdor erning (quduq va uning atrofi) ajratilib olinishi bilan bog’liqdir. Quduqni burg’ulash, g’zlashtirish va ishlatish jarayonida atrofdagi hosildor erlarning ishdan chiqishiga yoki g’rmonlar-ning nobud bg’lishiga yg’l qg’ymaslik kerakdir. Burg’ulash texnikasining joylashishi va burg’ulashni amalga oshirish jarayoniga ongli ravishda tabiatni muhofaza qilish nuqtai nazaridan qaralmog’i lozim.
Quduqlarni ishlatish, umuman konlarni ishga tushirish jarayoni ham xuddi shunday holatni taqozo etadi. Aksariyat neft quduqlaridan neft bilan birga chiqadigan yg’ldosh gaz quvurlar orqali chetroqqa chiqarilib yoqiladi. Bunday hol tabiatga katta zarardir. Neftni qazib chiqarish natijasida havoga oltingugurt oksidi, uglerod oksidi, azot oksidi kabi gazlar hamda uglevodorod gazlarining chiqish hollari kuzatiladi. Buning natijasida atmosfera bulg’anadi. Bu holning rg’y bermasligiga iloji boricha harakat qilinsa, bu maqsadga muvofiqdir.
Undan tashqari quduqlarni burg’ulash jarayonida uchrab turadigan "ochiq favvorlar" g’ta xavflidir. Bunda kg’plab miqdorda neft va gaz nobud bg’lgandan tashqari atmosferaga, atrofdagi g’simlik va hayvonot dunyosiga ham katta zarar keladi. Kattagina hudud qishloq xg’jaligi uchun yaroqsiz holga keladi. Ma’lumki, yonib turgan mash’ala atrofidagi yuzlab metr radiusdagi joylarda barcha g’simlik. va daraxtlarni quritadi, bu radius janubiy rayonlarda bir necha km ni tashkil etishi mumkin.
Hozirgi kunda dunyo miqyosida olinayotgan neftning tg’rtdan bir qismi akvatoriyalarga tg’g’ri kelayotgan bir vaqtda suv ostidan neft olish dengiz va okean suvlarini bulg’ashga sababchi bg’lmokda, chunki har qancha ehtiyotkorlik choralari kg’rilganda ham dengizga neft oqib chiqish hollari turgan gap. Undan tashqari neftni katta hajmdagi tankerlar bilan tashish vaqtida rg’y beradigan har xil tasodiflar kemalardan ochiq dengizga neftning oqishi va suv yuzini qoplashi dengiz hayvonotiga katta talofat keltiradi.
Umuman olganda, neft va gaz sanoatining er, suv, havoning ifloslanishiga, g’simlik va hayvonot dunyosiga, mikrobiologik hayotga zararli ta’siri katta, jonli va jonsiz tabiat neft-gaz sanoati faoliyatidan katta talofat kg’radi, lekin bunday zararlarning oldini olish ularning zararli kg’lami ta’sirini choralarinn qidirish, topish va turmushga tatbiq qilish har bir injener-geologning, qolaversa, har bir kon xizmatchisi va ishchisining burchidir.
Hozirgi vaqtda, ya’ni ilmiy-texnik taraqqiyot jarayoni katta qadamlar bilan rivojlanayotgan davrimizda tabiatni muhofaza qilish birinchi darajaga molik bg’lgan vazifalardan bg’lib, bu ishga kon geologi va boshqa mutaxassislar ziyraklik bilan munosabatda bg’lmoqliklari muhim vazifalardan hisoblanadi.